“Tötaheui Man Min Hol Chu El Peretāis”

1. Asūp ṙô Yēsū nö in ök tötūmu urēhěkūö kinpahare? (Lūkös 23:39-43)

KILÖLLÖNG Yēsū nö holtö nak tönët tak tötūmu nö irōi ök chōn. Kihngen cha-a nö kē unhômöre pön kalē-ě chanöökö. (Lūk. 23:32, 33) Hö-ö nan minā tötūmu nö mahaköp nö in Yēsū, pön urēhěkūö e sin cha-a nö ötlēkôre tö Yēsū. (Mët. 27:44; Māk. 15:32) Hěngtak pöri ök in cha ṙamatö-ellōnre nö in Yēsū ngaich ngö ṙô nö in ò: “Yēsū, köpölōn pömchö tö chu, Yēḵ meh yih im pūlngöre.” Ngöṙô ngaich ang Yēsū: “Tökô-ò ṙô Chin tö meh, tötaheui man min hol Chu el Peretāis.” (Vë-evkūö Lūkös 23:39-43.) Öt ngöṙô ang Yēsū tö ò min nö chuh el halīöngö. Öt kūichö inlahen an ngam tötūmu nö imat ngam Paipöl tö ò nö ṙatö-ellōnre nö in ngam haköptö Yēsū inlahen ngam “Pūlngö ngam halīöngö.” (Mët. 4:17) Höng ṙôtö ngih panam pöri ang Yēsū yē e min nö peretāispanam. Kūö yòh öi mihôiṅ ngatī ṙô?

2. Kūö yòh öi mihôiṅ ngöṙô tö ngam tötūmu nö Yahūti, ngam ṙamatö-ellōnre nö in Yēsū?

² Ngam tötūmu ṙamatö-ellōnre nö in Yēsū, lohten anga-aṅ nö yahūti. Kūö yòh öi mihôiṅ ngatī ṙô? Töi chumkūören tö inlahen ò nö vë-ekūö ök tahëng holre tötūmu nö ngöṙô: “Höng rö-ö öm me-eṅ rēhĕn pa-ekūö tö ngam Tēv”? (Lūk. 23:40) Ṙatö-ellōnre yik Yahūti tö ngam tökô-en Tēv nöng hěngtak, pōyen pöri nup Tēv chūök yip töt yahūti nö ṙatö-ellōnre. (Man. 20:2, 3; 1 Kòr. 8:5, 6) Yěn töt Yahūti öre ök tötūmu, ngaich lohten angā-aṅ nö ngöṙô nö in ök holre tötūmu, “Öt pa-ekūö öm më-eṅ tö më Tēv.” Hö-ö pöri anga-aṅ nö ngatī ṙô. Töi chumkūöṙen hēk tö ngih. Öt yamih ang Yēsū nö ahangkö ngam tölöök inhānga nö in yip töt Yahūti, pön tö tīntu anga-aṅ nö ‘chöh nup töchatngen sīṅp aṅ patī Israel.’ (Mët. 15:24) Höng vë-eny nang më aṅ Israel inrē ang Yāvē tö yip tö kapah min nö ha-aṅlöng. Akahalōn lohten inre ök tötūmu tö ngam ṙô Yāvē. Lökten in ngam ṙô anga-aṅ nö akahkūö tö Yāvē min nö ha-aṅlen Yēsū, vīlen ò inrē nö Rācha ngam Pūlngö. Maheukkūö inrē ngam tötūmu töre min nö ha-aṅlöng tö Yāvē.

3. Asuh öp afēkö ök tötūmu, ik sa Yēsū nö kakkö inlahen ngam Peretāis? Mikahtökūö hī. (Ranehlö 2:15)

³ Kô-en an ngam tötūmu nö yahūti, lökten anga-aṅ nö akahakūö tö inlahen Ātöm nā Ēva. Akahakūö inrē anga-aṅ tö Yāvē nö vī ök Peretāis ing panam nö chūök nā Ātöm nā Ēva. Lökten ayī-ö mihôiṅ ngöṙô tö ò ik sā Yēsū nö vë-eny nang ò tö inlahen öp Peretāis, lohten anga-aṅ nö fēkö inlahen öp tövai panam.—Vë-evkūö Ranehlö 2:15.

4. Hòṅ asuh öp afēkö hī?

⁴ Yēḵ hī öi haköp në töngatī, lohten ayī-ö öi fēken nup tinrīkenre el Peretāis. Tökô-en angū-ö nö inlahen hī öi hòṅ fēken u. Sitih inlahen öp min Peretāis, mikahtökūöre in öi löktö im inyööngö tö Sòlòmön. Lanāmö misī ik ṙētak ò nö hayöng. Ngaich möḵlö pöri ang Yēsū tö Sòlòmön. Lökten öi mihôiṅ ṙātö-ellōnre tö Yēsū hēk yip tö 1,44,000 ṙôken nö holṙen cha min nö vī ngih panam nö Peretāis ngaich keuheūtngöre chūök min ngam lanāmö. (Mët. 12:42) Yěn lōnu yip “tahëng kiteum” töre nö hòṅ örheūheu nö aṅ nö el Peretāis, ngaich hòṅ fēkö nup kahëken re cha-a töngamuh yěn cha nö hòṅ iyönkūö e.—Yôh. 10:16.

SITIH INLAHEN TINRĪKEN ÖI MIN EL PERETĀIS?

5. Asūp yamih elkuilōn meh, yēḵ meh öm fēkö inlahen öp Peretāis?

⁵ Asuh öp yamih elkuilōn meh, yēḵ meh öm fēkö inlahen öp Peretāis? Lohten öm afēkö inlahenre öm el öp tövai panò-òṅ tö sā inlahen ök panò-òṅ Ēten. Keūheutngöre chūök minë tövai pūl nö meukö ngaich tahūsa inrē anū-ö tökūö ngam kuföt. (Ran. 2:7-9) Pi-a öm fēkö ṙô ök pròfet Maika “Kö ūichhakṙen pöri min cha-a nö el katòh vāin re el katòh anychīr re inrē.” (Mai. 4:3, 4) Lohten inrē öm afēkö inlahen hī min in öp tufömngöre panam öi öt hēngö hanakten tö nyā-aṅkuö. (Sal. 72:16; Isa. 65:21, 22) Lohten inrē öm asehkūöre tö inlahen öp mīs nö ellōn öp panò-òṅ ngaich ṙôktöre nup tökuchik nyā-aṅkūö nö ikui e ngaich haṙāmngölōnre më-eṅ öm in yip holre hēk in yip mikūönöre. Ōt inrē yip in cha min tö ha-aṅlöng tö Yāvē. Kēnyö ṙētakre më-eṅ öm in cha, vë-ekūö cha hēk ṙamlōn inrē më-eṅ öm hangṙô cha nö hayīölkūö. Hö-ö anū-ö pöri nöng heūvö. Kô-en min angū-ö nö ngatī nö ing panam. Hö-ö pöri öi höng haṙamngölōnre pön ōt inrē min nup tahëng la-en kahëken hī, löktö hī mihòiṅ min teūngen tö ṙanamlōnre.

6. Asuh nup min la-en hī öi el Peretāis? (Ngëichkö ngam nyat.)

⁶ Tövīlöng in tö Yāvē öi ṙamlōn öi löktö in minë la-enre. (Mum. 2:24) Ngaich ip ṙētak inyööngö min tö Yēsū ip tö hěng köiṅny samyeūheu ngaich pōyen min nup la-en hī. Yip töt kò-òngvah min ip ṙētak öp tökirööng kanihngen ngaich yip tö köiṅnyu ṙôken min tö ha-aṅlöng, ngaich hòṅ lōnu cha-a tö chehenre, nya-aṅkūöre hēk kamngöre inrē. Kirööngen ṙanamlōn in min öi halēnlen u anū-ö. Sā inlahen ṙô Yāvē nö vë-ekūö Ātöm na Ēva tö cha nö hōtu nö vī ngih panam nö sā ök panò-òṅ Ēten, ngaich ngatī inlahen min ayī-ö öi vī ngih panam nö Peretāis. Hēngöre, ha-aṅlen yip tö lāku ṙôken min ang Yāvē in öp tufömngöre panam. Kirööngen ṙānamlōn min ayī-ö yěi haköpten cha. Pōyen min yip tö ha-aṅlöng yip töt akahakūö tö inlahen Yāvē. Haköpten cha min ayī-ö tö inlahen Yāvē hēk tö nup kuilōn ò inrē. Ha-aṅlen yip tö chiplö misī tarikre inrē min ang Yāvē yip töt akahakūö tö inlahen Yēsū. Hòṅ vë-eny nang cha inrē min ayī-ö nö asuh nup inlahngen unôichrit cha nö kapah.

7. Asuh öp mihôiṅ ṙinatö-ellōn hī ngaich kūö yòh?

⁷ Ṙātö-ellōnre in tö hī min yěi el Peretāis ngaich keuheūtngöre chūök min ngam lanāmö. Teung min nup taṙòkhöre kuilōn hī ngaich ṙòkhöre min nö vayö kinëken nup la-en. Kūö yòh mihôiṅ ngatī ṙô? Pön urěhngen tī ang Yāvē nö hameukhö mat hī . Yēḵ Yēsū min nö hayöng, ngatī inlahen min angū-ö nö ing panam nö sā ṙētak ök inyööngö tö Rācha Sòlòmön.

INMEUKTÖ NGAM PERETĀIS NGAM—INYÖÖNGÖ TÖ SÒLÒMÖN

8. Ngam tökuichi im Salmai 37: 10,11,29 nö sitih inlahen angū-ö nö teūngtakūö inuk urěh ṙētak? (In ngih ātiköl nö kētu ngam “Hatön meh.”)

⁸ Vë-eny nang hī ang Rācha Tavit nö löknyö mat ngam töhet līpöre, yěn akaha min ngam Rācha mahayöng hēk köp inrē nö in Yāvē, ngaich sitih inlahen min öp ṙētak ip hē e. (Vë-evkūö Salmai 37:10, 11, 29.) Vë-ekūö ngam Salmai 37:11 ṙung ayī-ö yěi hòṅ vë-eny nang yip tarik tö inlahen ngam Peretāis. Tölöng angū-ö nö inlahen hī. Ik sā Yēsū nö haköptö yik tarik nö ikui ök ṙôngö, tö inlahen yip tarik min nö sitih inlahen nö ikūö öp tufömngöre panam, havannyö ngam ṙô Tāvit anga-aṅ. In e mikahkūö ayī-ö töm tökūichi ṙô ngam Salmai 37:11 nö öthō min nö öt teung. (Mët. 5:5) Teungtakūö ngih ṙô ik ṙētak ngam inyööngö tö Sòlòmön. Ngaich keūtngöngöre chūök ngam lanāmö nö i Israel hēk öt hanaktuṙen inrē yik tarik. Kilēḵngôre ang Yāvē nö in yik aṅ Israel tö öp panam “töhëmö aṅkūö tö aṅteh hēk hanī” inrē ngaich ngöṙô inrē anga-aṅ nö in yik tarikre, ‘Yēḵ yīö lök i në chööngö chu, ngaich kētö ngam lanāmö min chū-ö im panam hēk hulalngöre yī-ö min öi haṙòh ngaich öt hěngtak min pumnëḵtökūö yīö.’ (Lēv. 20:24; 26:3, 6) Teūngtakūö minë kinlēḵngô Yāvē ik ṙētak Sòlòmön nö hayöng. (1 Kin. 22:9; 29:26-28) Ngaich elngam inyööngö tö Sòlòmön yip hamang chööngö Yāvē, ngaich ṙaheichtöreṙen nö ha-eti yip vamë-ekūö insā-tēv. (Sal. 37:10) Lökten ayī-ö mihôiṅ öi ngöṙô im Salmai 37:10,11,29 nö teungtakūö anū-ö inuk urěh ṙētak ngaich ngatī inlahen min in öp yamih ṙētak.

9. Asūp ṙô ök Rānī aṅ Sīpa ik sā ò nö meuk ngam inyööngö tö Sòlòmön?

⁹ Öt hěngö hanakten yik tarik in ök inyööngö tö Sòlòmön, pön keuheūtngöre chūök hināngö angū-ö tö yik tarik ngam lanāmö töm ṙanamlōn. (1 Rā. 10:1) Ngatī ṙô ök Rānī aṅ Sīpa ik sā ò nö hang ngaich marò-òl kūö anga-aṅ nö yih nö löktö Yerūselem pön hòṅ kôtamat nö meuk. Ik sā ò nö meuk ngam inyööngö tö Sòlòmön ngaich ngöṙô angā-a, “Yĕh meuk ròngti nuk töt vënyu nö in chu: . . . , Tö ṙāmölōn yin më tarik meh tö ṙāmölōn më tahölṙô meh më tö-örheūheu nö sökhaka nö i kūö meh më hamang ṙô ngam mikah meh inrē!” (1 Rā. 10:6-8) Ngam inyööngö pöri tö Sòlòmön nöng inmeuktö ngam inyööngö min tö Yēsū yěn hayöng min anga-aṅ ngaich sitih inlahen tinrīken min ayī-ö.

10. Kūö yòh öi mihôiṅ ngöṙô tö Yēsū nö möḵlö tö Sòlòmön?

¹⁰ Kô-en ök Yēsū nö möḵlö tök Rāchā Sòlòmön. Töthet inrē ang Sòlòmön ngaich ṙōlheuh inrē nö vaichköreṙen lökten yip tarik ngam Tēv nö kihngen. Töhet pöri ang Yēsū öt hěngheuh angā-a nö vaichköreṙen. (Lūk. 1:32; Hep. 4:14, 15) Ik sā ngam Sī-ö nö pōyen tī nö kalaha ò, ngaich sön angā-a nö chiplö nö in Yāvē. In e ang Yēsū nö hameuktöre nö öt hěngö tökööl hēk öt kihngen inrē min më tö hayöngkaṙen tö ò. Kô-en ang Yēsū nö töt insā-avö nö Rāchā.

11. Achīö yip min hamòlṙen Yēsū nö hayöng?

¹¹ Hamūlö yin më tö 1,44,000 ṙôken nö ing panam nö hamòlṙen Yēsū min nö hayöng. (Inm. 14:1-3) Acha-a yin hamôlṙen Yēsū min nö hateung ngö nup hanakten yip tarik ngaich hayööken cha inrē. Ngaich teung min ngam kuilōn Yāvē nö ing panam. La-al nup tö pōyen cha-a kanihngenre ing panam. Lökten min cha-a nö akahakūö tö nup kanihngen hī. Asuh pöri min öp la-en cha in öp tö 1,000 samyeūheu?

ASUH NUP MIN LA-EN YIP TÖ HACHĀMÖ ELKUI?

12. Asūp la-en kahëtö Yāvē nö in më tö 1,44,000?

¹² Ngam inlahen Sòlòmön misī nö hayöngken yik tarik, möḵlö ṙôken hayöng pöri öng Yēsū tö më tö 1,44,000. Rāchā aṅ Israel ang Sòlòmön ngaich höng lāku ṙôken yiptö chumkūökaṙen tö ò. Yěn hayöng pöri min ang Yēsū nö holtö yip tö 1,44,000 ṙôken ngaich hayöng më taṙòkhöre tarik min nö ikūö ngih panam. Kô-en, kirööngen tī ang Yāvē nö kě-ekūö cha tö ngam tökiröng la-en!

13. Yip hamôlṙen Yēsū min nö hayöng më tö 1,44,000 asūp min la-en kině-ekūö cha?

¹³ Sā Yēsū min më tö 1,44,000 nö Rācha hēk mākūö kūönṙô inrē nö la-envö. (Inm. 5:10) Ik sā yik aṅ Israel misī nö kē-ěvkūö tö ngam chööngö Môsös nö tölṙô yik mākūö kūönṙô nö chumkūöṙen tö yip tarik yěn ṙôkhöre nö kòlò el alaha hēk köp inrē nö haröhtöre nö in Yāvē. Akahakūö in tö ngam chööngö Môsös nöng “nyat minë ṙô anū-ö ip yamih” ṙētak. Lökten ayī-ö mihôiṅ öi ngöṙô tö më tö 1,44,000 ṙôken min nö sā la-en yip mākūö kūönṙô nö chumkūöṙen min tö yip tarik yěn ṙôkhöre nö vayö el alaha ngaich haköpngöre inrē nö in Yāvē. (Hep. 10:1) Hö-ö in öi akahakūö tö inlahen më Rāchā hēk tö më mākūö kūönṙô nö el Peretāis min nö sitih inlahen min cha-a nö vë-ekūö yip tarik nö ṙôtö inlahen ngam pūlngöm Tēv hēk këtö inlēnö cha inrē. Nup töng inlaha tī Yāvē pöri nö halēn, ṙātö-ellōnre ayī-ö tö ò min nö öthō nö öt löngötī nö hachōkūö cha.—Inm. 21:3, 4.

ASŪP TÖ HÔṄ LA-EN MË TAHËNG KITEŪM YĔN HÒṄ EL AP PERETĀIS?

14. Asūp kinūichngö inlahen më “tökūöṅnen kiteūm” hēk tö më ‘tahëng kiteūm’ nö imat ngam Paipöl ngaich sitih inlahen anū-ö töngamuh nö teungtakūö?

¹⁴ Yip hamòl Yēsū min nö hayöng nö el halīöngö, ngöṙô anga-aṅ tö cha ‘tökūöṅnen kiteūm.’ (Lūk. 12:32) Hēk ang Yēsū nö kakkö öp tahëng kiteūm ngaich ngöṙô anga-aṅ tö cha ‘tahëng kiteūm’. Vë-eny nang hī an ngam Paipöl tö minë tö nët kiteūm yěn hamūlö nöng hěng kiteūm. (Yôh. 10:16) Holṙen re në tö nët kiteūm töngamuh nö la-evṙen ngaich ngatī inlahen inrē min cha-a nö el Peretāis. Ngaich min yip “tökūöṅnen kiteūm” nö chu el halīöngö ngaich më “tahëng kiteūm” min nö örheūheu nö aṅ nö ikūöng panam. Yěn hòṅ lōnu pöri cha-a töre nö örheūheu nö aṅ nö el Peretāis, ngaich hòṅ asuh öp inlahen cha töngamuh.

15. (a) Sitih inlahen öich më tahëng kiteūm nö holṙen më Kristīön prötör? (b) Sitih inlahen öi mihôiṅ asīnken ngam prötör ngam tö hameuknyu im nyat?

¹⁵ Ngam tötūmu hol Yēsū nö kilöllöng, ṙātö-ellōnre ök nö in Yēsū, öt ṙētakvö pöri angā-a nö hameūktö ngam ṙinātö-ellōnre hēk minlēḵṙenre inrē tö ngam inlahen Yēsū nö kēngö nômöre. Yip ‘tahëng kiteūm’ pöri i ngih ṙētak nö pōyen nup inlahen cha nö hameuktö minlēḵṙenre tö Yēsū. Tö sā cha, nö holṙen më töhachāmö elkui nö hameuktöre nö hāngenlōn tö Yēsū. Ngaich ngöṙô inrē ang Yēsū yěi vayö inlaha min öi in më kahëm ò më töhachāmö elkui tö ṙô hī, ngatī inlahen tī min anga-aṅ nö kahôkken hī. (Mët. 25:31-40) Hameuktöre inrē ayī-ö öi holṙen më töhachāmö elkui yěi kētöre öi ahangköm tölöök inhānga ngaich vīten yip tarik nö mahaköp. (Mët. 28:18-20) Ngaich pōyen inrē töngamuh minë līpöre aṅti hī öi haköpten më tarik tö ṙô ngam Paipöl, tö sā ngam tufömngöre līpöre Mihôiṅ Man Örheūheu Ṙamlōn! Mihôiṅ öi rih vayö tī yūsö u? Ōt hòng kahë istötī meh? Yěn hö-ö, mihôiṅ öm rultenre kē istötī in yip chūök meh öm ahangkö ngam tölöök inhāngö?

16. Hòṅ asūp inlahen hī töngamuh yěi hòṅ hayöngkaṙen min töm pūlngöm Tēv?

¹⁶ Yēḵ hī öi hòṅ tarik ngam Tēv öi el öp pūlngö ò ngaich hòṅ löktökūö ing töngamuh öi halēnṙenre. Tö sā, ngam inlahen hī hòṅ asīöp minë tövai tinrīkenre. Ötkô öi michūṙen, örheūheu öi kô-ô ṙô hēk kēken nup tövai inrē la-en. Hòṅ chiplö ayī-ö öi in Yāvē, in më pīhöre hēk in yip prötör sistör re inrē. Öt lööṙen in töngamuh öi hang minë chööngö Yāvē, yēḵ hī pöri löktökūö ing töngamuh öi haṙūnöre, ngaich lööṙen min öi ngatī inlahen el Peretāis. Rö-ö nöng angū-ö, pöi hòn asīöp minë heuneū-enre inrē ngaich yanöölen hī min yěi la-evṙen el öp tufömngöre panam.—Ngëichkö ngam tö kētu in ngih “Lēntöhëichṙen Öm Më-eṅ Hòṅ Amīnu Tö Ngam Panam.”

17. Yēḵ hī sin öi tö fāluṙen, ngaich hòṅ haṙivlōn hòng ayī-ö öi fēken u? Mikahtö elmat hī.

¹⁷ Yěi mu-urěh sin öi kēken nup tökiröng fālen, ngaich ötkô öi höng miṙivngölōnre öi fēken u. Köpölōn tö ṙô Yēsū nö in yik feresī, “Pò Chu ngaich yih, öt mahavëkö tölöök, tököölö fālen pöri nö havöötö ellōnre.” (Mët. 9:13) Löktö im tö kitaknyu mahām Yēsū ayī-ö öi mihòiṅ teūngen tö inṙē-ěl re, pòrô minë fālen hī nö pōyen. Öt töngö manah pöri angū-ö tö hī öi höng tölngenre kēken nup tökööl pön ngaich ang Yāvē nö löktö im tö kitaknyu mahām Kristū tī min nö aṙělen hī. (Hep. 10:26-31) Yēḵ pöri öi halöktitre, havëkö inrě-el in Yāvē, kē inyökenre in yip minṙöinylen hēk haṙīngö nup tinrīkenre, ngaich mihòiṅ öi ṙātö-ellōnre tö Yāvē nö aṙēlen hī.—Isa. 55:7; Inl. 3:19.

MIHÒIṄ MAN ÖRHEŪHEU AṄ EL PERETĀIS

18. Yěm meukkūö öp tötūmu min el öp tufömngöre panam ök ṙāmatö-ellōnre nö in Yēsū, ngaich asuh min nup kahakkö meh öm in ò?

¹⁸ Afēkö inlahenre man el öp Peretāis öm vë-ekūö öp tötūmu ök ṙāmatö-ellōnre nö in Yēsū. Urěh pöri lohten an vë-eny nang höö tö inlahen Yēsū nö kēngö nômöre tö pòkūö hī, ngaich hameuktö minlēḵṙenre tö ò. Ngaich lohten më-eṅ hatön öp tötūmu ik sā ò nö hol Yēsū nö kilöllöng ngaich asūp inlahen ò unôichrit e? Hēk ik sā Yēsū nö ngöṙô tö ò min nö el Peretāis, ngaich sitih lōn angā-aṅ? Hatönö meh inrē min angā-aṅ nö ngöṙô sitih inlahen öm ik ṙētak ök manā-aṅ sakamö? Iṙôkö ṙānamlōn öi min öi haköpten yip tarik tö minë ṙô ngam Tēv!—Efi. 4:22-24.

19. Kūö yòh min öi öt cheingöre öi el öp Peretāis? (Ngëichköm lamā-uk nyat.)

¹⁹ Yěi örheūheu min aṅ öi el öp Peretāis, ngaich öthō min ayī-ö öi cheingöre. Pöi meukkūö yip tö tufömngöre min holre ngaich pōyen min nup la-en hī. Ngaich ngam tökiröng inrē min inlahen hī öi örheūheu mikahtökūöre tö inlahen Yāvē. Pōyen min nup haköp hī inlahen ò. Asā minë ṙētak ngatī ṙanuöhölre min ngam hanāngenlōn hī tö ò. Haköp inlahen minë vahī kūö kuntī Yāvē inrē min ayī-ö ngaich haṙamngölōnre. Kirööngen ṙanāmlōn in tö Yāvē hēk Yēsū inrē nö kilēḵngôre tö hī min öi örheūheu aṅ el öp Peretāis!