Ngam Ṙanëmen Nö Hö-ö Nö Öt Kumlēḵ-en Pön Kumlēḵ

1. Asuh nup mihôiṅ hatön yip tarik ichūök hī öi kamān hēk el iskul inrē?

SITIH lōn öm öre yěn hatön ngam ṙinatö-ellōn meh yip ichūök meh kamān hēk el iskul inrē? Vöö hòng min më-eṅ? Pōyen yip min in hī mihôiṅ tö pa-ekūö. Lökten yěn ōt yip tö ngatī ṙô nö hatön, ngaich löktö in ngam mufē ngam lamakūö re min ayī-ö öi akahakūö tö ngam ṙinatö-ellōn ò. Angū-ö mihôiṅ ṙētak hī öi vë-eny nang ò. Ōt inrē yip mahatönö hī kūö cha nö öt hō-en minë ṙô hī hēk hòṅ la-al kūö hī inrē. Öt pingangkūö pöri ayī-ö yěn ngatī inlahen cha-a. Pò cha nö öt fūra mikahkūö tö inlahen ngam ṙinatö-ellōn hī hēk vaichö ahang inrē cha-a tö minë inlahen hī. (Inl. 28:22) Pò hī öi ing ‘manā-aṅ sakamö,’ lökten ngaich nö pōyen tarik töt hamô-en minë ṙô hī hēk “tötainy” inrē.—2 Tim. 3:1, 3.

2. Kūö yòh öng nö tövai ngam inlahen hī asīöp ngam ṙanëmen?

² Yěm ngölōn, ‘Yēḵ yip tahëng nö hòṅ vīlö chö-öiny re nö hòṅ la-al kūö chu tö kūö ngam ṙinatö-ellōn chu, ngaich sitih inlahen chū-ö öich holtö ṙanëmen re hēk holtö hanangenlōn re öich sapṙô cha? Kiröngen yanöölen man min yěm īnu tö ngam ṙanëmen. Pò ngòh tarik tö aṅhav in tö ngam ṙanëmen, öthō min anga-aṅ nö veūtö tanāinyö. Ngaich yěn vīlöng tanāinyö anga-aṅ tö yip tahëng hēk öt akah elmat inrē tö ngam inlahen re, ngaich heuveū-en anga-aṅ nö ṙapöre nö la-al u. (Inch. 16:32) Mihôiṅ pöri öm ngölōn, ‘höng lööṙen ṙô in yěi kakken e kihngen pöri öi kētöre.’ Sitih inlahen pöri më-eṅ mihôiṅ öm asīöp ngam ṙanëmen re? Sitih inlahen mihôiṅ öm holtö ṙanëmen re sapṙô yip mahatön ngam ṙinatö-ellōn meh? Hēk më inyöngö, sitih inlahen cha-a nö mihôiṅ nö haköpten më kūön re nö holtö ṙanëmen re nö kētö sanapṙô yip mahatön ngam ṙinatö-ellōn cha?

SITIH INLAHEN ÖI MIHÔIṄ ASĪÖP NGAM ṘANËMEN RE?

3. Kūö yòh öi mihôiṅ ngöṙô tö ngam ṙanëmen nö rö-ö angū-ö nö ötkumlēḵ-en? (2 Timôtī 2:24, 25)

³ Hö-ö ön ngam ṙanëmen nö ötkumlēḵ-en. Pön kamëtö kumlēḵ hī angū-ö ṙapöre in nup tö sitih kanihngen re. ‘Ṙông ngam töhet fanöinylö’ inrē ngam ṙanëmen. (Kal. 5:22, 23) Translētö ngam ‘ṙanëmen’ tö ngam Paipöl nö i ṙô Krīk, rōlheuh kinakka angū-ö nö yūsö nö im inrūnö ngam aṅ el inchōn kōra nö harūnö nö halāmtu. Yēḵ meh pöri öm asëhkūöre tö ò ngaich nö heuveū-en nö halāmtöre, pòrô pöri min anga-aṅ nö öt tāiny sön nö ōt ngam kumlēḵ ò. Sitih inlahen pöri ayī-ö mihôiṅ vī ngam ṙanëmen nö kumlēḵ re? Akahakūö in töre öi öt kanô-òv. Lökten öi hòṅ havëkö kūö ngam Tēv tö ngam töhet kumlēḵ hòṅ hī öi asīöp minë tövai tinrīken. Ngatī inlahen yin inrē më prötör sistör hī. Ik sā yip tarik nö hòṅ la-al kūö cha, ngaich īnu cha-a tö ngam lanāmö, öktö in e ngaich yip tarik nö lökngöre. (Vë-evkūö 2 Timôtī 2:24, 25.) Sitih inlahen pöri më-eṅ mihôiṅ vī ngam ṙanëmenre nö kumlēḵ re?

4. Asūp haköplö hī im inlahen Isāk nö hameuktö ngam ṙanëmen re?

⁴ Pōyen yip tö kakka nö imat ngam Paipöl, löktö in e mikahkūö ayī-ö tö hī öi yöölen yěi aṅhav in tö ngam ṙanëmen. Töi chumkūöṙen ngëichkö inlahen Isāk. Ik sā ò nö ṙömöng iyöng Kērar ngam mi-im kamngö më aṅ Filistain, ngaich yik tarik aṅ in e nö kunyāha elmat tö ò hēk ṙòkhöre nuk tö-ūlö mak nuk ahul ök yöng ò kikōnyö, nö löpikūö tö cha. Öt la-al kūö cha pöri ang Isāk pön keunngen ngam mikūönö re anga-aṅ nö chuh in ngam tahëng kamngö ngaich ul ngam tahëng mak nö in e. (Ran. 26:12-18) Ngaich hēk më aṅ Filistain nöng mak töre tö ngam mak ahul cha, pò e nö im tumlat cha töṙô. Sön pöri ang Isāk nö öt la-al kūö cha pön aṅhav in tö ngam lanāmö. (Ran. 26:19-25) In e mikahkūö ayī-ö tö më aṅ Filistain nöng hòṅ la-al kūö Isāk, ṙapöre pöri anga-aṅ. Sitih inlahen pöri anga-aṅ nö teungten? Pön lohten anga-aṅ nö haköplu nö in nak yöngre. Lohten anga-aṅ nö meuk inlahen ök yöngre Aprahām nö aṅhav in tö ngam lanāmö hēk ök yöng ò inrē ang Sëra nö aṅhav in tö ngam ‚‘lanāmö hēk ṙanëmen’ inrē.—1 Pīt. 3:4-6; Ran. 21:22-34.

5. Asūp mihôiṅ ṙinatö-ellōn më inyöngö? Kētö inchōḵ elmat.

⁵ Yī-ö inyöngö ṙinatu-ellōn yin tö më kūönre nö mihôiṅ nö yöölen yěn haköptu ngam ṙanëmen. Töi chumkūöṙen ngëichkö inlahen Mëksön ngòh tö 17 samyeūheu. Kihngen ök inrē anga-aṅ nö el iskul kūö yip tö kunyāha elmat tö ò ngaich meukkūö yip tö ngatī inlahen inrē anga-aṅ tarik yěn ahānga. Hamööiyöre pöri minā yöng ò nö holtö hanangenlōn re nö haköpten ò nö sitih inlahen mihôiṅ nö hameuktö ngam ṙanëmen. Ngöṙô nap yöng ò, “In e ngaich ang Mëksön nö akahakūö tö ngam inlahen hī öi lööṙen sapṙô yip holre, höng ngam ṙanëmen pöri kamëtö kumlēḵ hī.” Kiröngen ṙanamlōn in tö Mëksön ngaich nö akah elmat tö ngam ṙanëmen nö minkahngö ngam kumlēḵ rö-ö nö ötkumlēḵ-en.

6. Sitih inlahen öi löktö in ngam vinë-ekūötēv öi teūngen tö yanöölen re öi hameuktö ngam ṙanëmen?

⁶ Ōtre yip min lohten tarik tö hòṅ vīlö pinhë-ekūö hī. Tö sā cha nö hachōichngö minë-eny ngam Tēv hēk ilökṙô re inrē nö ṙô tö inlahen ngam Paipöl. Hòṅ sitih inlahen pöri ayī-ö yěn ngatī inlahen cha-a? Hòṅ vë-ekūötēv ayī-ö öi havëkö kūö ngam Tēv tö ngam töhet kumlēḵ ò, hěnghöre havëkö ngam mikah ò hòṅ hī öi holtö ṙanëmen re öi sapṙô cha. Asūp öre inlahen hī yěi unôichngöre öi fē-ěre? Hòṅ iṙūöhen ayī-ö im vinë-ekūötēv hēk afītöre inrē töp ṙô re min ip tahëng ṙētak öi sapṙô öp holre. Ngaich kē-ěkūö hī min ang Yāvē tö ngam töhet kumlēḵ re möl min ayī-ö mihôiṅ öi ṙapöre hēk aṅhav in inrē tö ngam ṙanëmen.

7. Asūp yanöölen hī yěi köplōn tö minë miröökö aṅ mat ngam Paipöl? (Inchōḵ-oṙô 15:1, 18)

⁷ Mihôiṅ in yöölen yěi köplōn tö minë miröökö aṅ mat ngam Paipöl. Yěn ōt min tö ngatī kanihngen hī öi hameuktö ngam lanāmö, ngaich löktö in ngam töhet kumlēḵ ngam Tēv min ayī-ö fēlöng tö minë miröökö. (Yôh. 14:26) Tö sā ngam tö kētu lökngörit chööngö in ngam līpöre Inchōḵ-oṙô yē hī min hāngö e ngaich holtö ṙanëmen re min öi sanapṙô yip holre. (Vë-evkūö Inchōḵ-oṙô 15:1, 18.) Vënyu nang in ayī-ö in ngih līpöre öi kūö yòh öi hòṅ īnu tö ngam lanāmö hē el ṙētak kanihngen.—Inch. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15.

NGAM MIKAH ELMAT AN MAHAYÖÖKEN ME ĪNU TÖM ṘANËMEN

8. Kūö yòh öi hòṅ holtö mikah elmat re öi la-evṙen?

⁸ Töt ṙanāngen ön ngam inlahen hī öi īnu tö ngam mikah elmat. (Inch. 19:11) Pön angū-ö mahayööken hī öi ṙap ngam tanāinyö re, yěn ōt öp mahatön ngam ṙinatö-ellōn hī. Hēṙu ṙung nup hatön yip tarik nö sā ṙēngen öp tö aṙū mak. Öt meukiṙen ṙung ngam mak nö aṙū yěi höng lātulöng mat öi ngëicha. Ngatī ṙēngen ngòh töhěng tak tarik yěn hatöönö hī tö minë intöönö, ngaich öt lööṙen ayī-ö öi akahakūö tö ngam elkuilōn ò. Hòṅ chumkūöṙen ayī-ö töre yěi öt akahakūö tö kuilōn ngam lamākūöre, lökten ayī-ö ötkô ilööṙen sapṙô cha.—Inch. 16:23.

9. Sitih inlahen ang Kitīön nö holtö mikah elmat re hēk ṙanëmen re la-evṙen ik sā më tarik Ifrēm nö la-al kūö ò?

⁹ Yěi chumkūöṙen öi ngëichken Kitīön nö sitih ṙô anga-aṅ nö sapṙô më tarik alaha Ifrēm. Ik sā cha nö tāiny nö hòṅ la-al kūö ò ngöṙô cha-a nö in ò kūö yòh öi öt havëka ik sā yip la-al më Israel nö kiyung. Asuh öp rih tö kô-en chö-öiny ṙô cha nö ngatī tanāinyö nö in ò? Ngölōn hòng cha-a tö Kitīön nöng miyëḵṙen tö cha? Pòrô pöri öp tö sitih lāinyngen, milēḵṙen ang Kitīön tö ngam mufē elkuilōn cha, ngaich holtö ṙanëmen re anga-aṅ nö sapṙô cha. Asuh ngaich öp ṙòng e? Ngö kinuichngö ön nö imat ngam Paipöl, “Ṙātöre lanīnö cha-a ngaich nö in ò.”—Kam. 8:1-3.

10. Asūp min mihôiṅ mahayööken meh öm löngö ṙô sapṙô öp tarik? (1 Pītör 3:15)

¹⁰ Lohten yip min hol meh ichūök meh kamān hēk el iskul nö hatöönö meh, öm kūö yòh asīnken minë inchöngten aṅ mat ngam Paipöl? Hòṅ pītnyöre ayī-ö öi mikahtö elnang yip tarik öi kūö yòh hang minë inchöngten aṅ mat ngam Paipöl, hòṅ milēḵṙen pöri inrē ayī-ö tö mufē öp holre. (Vë-evkūö 1 Pītör 3:15.) Yěn ōt pöri yip mahatönö hī ngaich ötkô ayī-ö örheūheu öi ngö mufē tö cha nöng miyëḵ hēk mināich inrē tö hī. Lökten ayī-ö hòṅ afītöre tö nup ṙô ellōn cha hēk asuh inrē nup tö pōiṙāi nö imat cha. Pòrô öp tö sitih chö-öiny ṙô cha nö hatönhòṅ pītnyöre ayī-ö öi haṙëmngen re sapṙô cha. Lohten min cha-a nö hangihtöṙô hī ngaich fēken hī inrē öi kūö yòh ṙātö-ellōnre öi in e. Yěn pòrô cha-a nö öt milēḵṙô nö vë-ekūö hī hēk mināich inrē tö hī, sön pöri ayī-ö öi holtö ṙanëmen re öi in cha.—Rōm. 12:17.

11-12. (a) Asuh öp mihôiṅ inlahen hī yěn ōt nup hatön yip hol hī? (Ngëichkö ngam nyat.) (b) Hachōḵ elmat hī öi sitih inlahen mihôiṅ iṙūöhen öi vë-ekūö öp vahë-ekūöre.

¹¹ Asëhkūöre man, yěn hatön kūö meh öp hol meh ichūök meh kamān tö meh kūö yòh öt afēkö finötnyö re? Hòṅ afītöre më-eṅ urēhěkūö meh öm sapṙô ò, nö kūö anga-aṅ nö ngatī ṙô nö hatön ngölōn hòng anga-aṅ tö hī öi töng öt mahaṙamlōnre? Hēk ngölōn hòng inrē anga-aṅ, nöng tī hī më tö la-evṙen nö öt vayö innôlö nö in höö? Mihôiṅ pöri ayī-ö öi eū-eu ò, kūö ò nö fēkö inlahen yip holre. Ngaich mihôiṅ ayī-ö öi kētö ṙinatö-ellōn ò tö hī ayī-ö lōnu töre öi hòṅ havai ngam innôlöre ichūök re öi la-evṙen. Yēḵ hī min öi ngatī ṙô sapṙô ò ngaich lohten min anga-aṅ nö hangihtöre nö hang ṙô hī, mihôiṅ inrē min ayī-ö öi vë-eny nang ò tö ṙô ngam Paipöl töre öi kūö yòh öi öt kēken ngam infēkö finötnyö.

¹² Mihôiṅ in öi ngatī inlahen yěn ōt yip mahatön kūö hī. Tö sā yip hol hī mihôiṅ el iskul nö ngöṙô tö më Vamënyen Yāvē nö hòṅ halööktö ngam mufē re cha-a nö in më kikōnyö nöng i kikōnyö hēk kikānö nöng i kikānö. Ngaich hòṅ afītöre ayī-ö tö ò nö kūö yòh nö ngatī lōn. Ngatī hòng inrē anga-aṅ nö vaichö mufē nö in e nö sā ṙinatö-ellōn më vamënyen Yāvē? Un höng ōt lohten hol ò hēk yip hol maneuk ò tö ngatī inlahen? Ngölōn hòng ṙöng anga-aṅ tö më Vamënyen Yāvē nö öt ööire tö më tarik tö ngatī inlahen? Yēḵ hī min öi fēken u anū-ö ngaich mihôiṅ ayī-ö öi kētö ṙinatö-ellōn cha tö öi hangenlōn tö më tarik hēk kanahöng lōn ngòh tarik inrē angū-ö nö in ngam tinrīken re.b (1 Pīt. 2:17) Ngaich lohten min ayī-ö öi teungten öi vë-eny nang ò tö hī öi yöölen yěi asīnkö minë inchöngten re aṅ mat ngam Paipöl.

13. Sitih inlahen öm hayööken öp tarik öp töt ṙamatö-ellōnre nö in ngam Tēv?

¹³ Yěn ōt yip tarik töt hō-en ṙô ngam Paipöl, ngaich ötkô ayī-ö öi ngö mufē, ‘heūṅ akahakūö chin töp chūök ṙinatö-ellōn ò. (Tai. 3:2) Tö sā ngam inchōḵ elmat, nö mihôiṅ nö ngöṙô yip hol chūök meh iskul, achīö töngamuh ṙamatö-ellōnre tö në taṙòkhöre nö vahī ngam Tēv? Ngöṙô lōn hòng më-eṅ tö ò nö ṙamatö-ellōnre nö in minë kamnahngen re nö vī-ilre (evolution) hēk keuheūtlöre mikahkūö hòng inrē anga-aṅ tö u? Lohten pöri anga-aṅ nö öt yaha mufē nö fēkö inlahen u. Mihôiṅ pöri ayī-ö hatön nup intöönö, tö fēka min tö ò nö unôich, tö hī öi höng ui la-al kūö ò, tö inlahen minë kamnahngen re nö vī-ilre yěn tölöng hēk yěn hö-ö? Tö sā meh mihôiṅ öm hameukhömat ò tö minë vitiō hēk tö minë ātiköl inlahen në tö vīlöng el ngam jw.org. Lohten min anga-aṅ nö unôich nö hō nö vë-ekūö nö ṙô tö inlahen u. Yěi ngatī inlahen min öi hameuktö minlēḵṙen öi in yip tahëng, ngaich mihôiṅ min anga-aṅ nö hòṅ lōnu töre nö mikahtökūö re tö ṙô ngam Paipöl.

14. Sitih inlahen tī ang Nīl nö löngö tī nö yūs ngam vepsāit hī?

¹⁴ Hěngtak öp ihih ṙālö tö Nīl minë-eny tö löngö tī nö yūs ngam vepsāit hī nö ṙūöhngö minë tövaich mufē më tarik nö i inlahen më Vamënyen Yāvē. Ngöṙô anga-aṅ He says, “Hěng tak öp hol aṅ el ngam klās chu tö örheūheu nö ngöṙô tö chu öich öt ṙamatö-ellōnre in ngam saëns, pò chu ṙamatö-ellōn in ngam Paipöl.” Yěn hòṅ vënyö ngam ṙinatö-ellōnre ang Nīl nö in ò, ngaich hö-ö anga-aṅ nö hangihtöṙô ò. Vë-eny nang ò pöri ang Nīl nö löktö in ngam jw.org in ngam seksön “Saëns hēk Töhet Līpöre.” Unôichngöre pöri ang Nīl nö akahaiṙen tö ngam hol ò lohten nö haköp minë minkahtölōn el ngam vepsāit ngaich kakkö ngam ranehlö ngam nômö anga-aṅ nö ikūö ò. Lohten man më-eṅ īnu tö tö ngatī ekspirīön.

HAKÖPTÖ YIP AṄ EL NGAM MIKŪÖNÖRE

15. Sitih inlahen öich mihôiṅ më inyöngö nö haköptö më kūönre nö holtö ṙanëmen re sapṙô yip tahëng?

¹⁵ Yī-ö inyöngö mihôiṅ yin öi haköptö më kūönre hòṅ cha nö heuveū nö la-al nup kanihngen re, ngaich holtö ṙanëmen re vë-eny ngam ṙinatö-ellōnre. (Yāk. 3:13) Mihôiṅ inrē më inyöngö nö löktö in ngam fëmilī vörsip nö haköpten më kūönre. Urěh cha-a nö afītöre tö nup intöönö hatön yip hol më kūön cha el iskul. Ngaich holṙô re min cha-a nö kakken u. Mihôiṅ cha-a nö vë-ekūöre tö inlahen më kūönre nö sitih inlahen mihôiṅ cha-a nö holtö ṙanëmen hēk hanangenlōnre nö sapṙô yip holre. Ngaich ngatī inlahen mihôiṅ cha-a nö harūnten më kūönre.—Ngëichkö ngam pòks “Tövai Ön Ngam Inrūnö.”

16-17. Sitih inlahen öich mihôiṅ më ṙālö nö teūngen tö inyööken re yěi harūnö cha?

¹⁶ Asūp yanöölen hī öi in më nyīö yěi harūnö cha? Ngam raneh, tö ngam nyīö min nö ṙatö-ellōnre nö in minë haköpre. Innëtö, tö ò min nö öt piyū-u ṙô nö vë-eny ngam ṙinatö-ellōnre nö in yip tahëng. In ngam sirīs “Hatön Më Ṙālö” nö kētu el ngam jw.org nö holtö minë “Inrūnö Më Ṙālö” inrē. Halēnlöng anū-ö nö inyööken më ṙālö nö asīöp ngam ṙinatö-ellōnre. Ngaich löktö in e min cha-a nö heuveū-eu ṙô nö sapṙô yip tahëng. Yěn holṙen re min më mikūönö nö haköp në sirīs tö kētu ngaich ṙòkhöre min cha-a nö ṙatö-ellōnre nö in minë haköpre, ngaich holtö hanangenlōn re min cha-a hēk ṙanëmen re inrē nö sapṙô yip tahëng.

¹⁷ Ngöṙô öp ihih ṙālö tö Mëtiv minë-eny, teūngen anga-aṅ tö inyööken re yěn ngatī inlahen nö harūnöre. Örheūheu minā yöng ò nö kakken minë tö chöhö tòpik nö el ngam fëmilī vörsip, pön anū-ö mihôiṅ min intöönö ò tö yip hol ò nö el iskul. Ngöṙô anga-aṅ, “Fēkö nup intöönö ihöö hatön yip hol chu kò-òren el iskul. Nup chahöh ih ngaich harūnöre ihöö tö u öi sitih inlahen mihôiṅ öi sapṙô yip tahëng. Ik sā chu ngaich akaha elmat ngaich öt piyū-u ṙô chū-ö öi vë-eny ngam ṙinatö-ellōnre öich in yip tahëng, öich holtö ṙanëmen re öich sapṙô cha.”

18. Asūp ihih tö mötlö kinakka nö in ngam Kòlòsi 4:6?

¹⁸ Pòrô öp tö sitih inlahen meh mikahtö elnang më tarik tö ngam ṙinatö-ellōnre, öt uroh cha-a nö ṙòkhöre nö hangö u. Yēḵ hī pöri min öi holtö mikah elmat re hēk holtö ṙanëmen re öi sapṙô cha, ngaich öt löktu min nö öt vai ngam ṙòng ngam la-en hī. (Vë-evkūö Kòlòsi 4:6.) Sā ṙēngen kamval kūö öp holre ayī-ö tö ngam pòl yěi vë-eny ngam ṙinatö-ellōnre. Mihôiṅ më-eṅ öm kalēḵ tī kavalhö kūö öp hol hēk haṙëm tī inrē öm kavalhö kūö ò tö ngam pòl. Yěi ṙēmö tī min öi kavalhö kūö öp holre tö ngam pòl ngaich mihôiṅ min anga-aṅ nö heuveū nö kē e ngaich lohten inrē min nö iṙūöhen nö nyamken e. Ngatī ṙēngen ayī-ö öi holtö mikah elmat re hēk holtö ṙanëmen re öi vë-ekūö yip holre, ngaich lohten min cha-a nö hō-en minë ṙô hī hēk iṙūöhöṙô inrē mihôiṅ min öi vë-ekūö cha. Mihôiṅ pöri ayī-ö öt iṙūöhöṙô öi vë-ekūö yip tarik töng hòṅ la-al kūö hī hēk miyëḵ inrē tö hī. (Inch. 26:4) Öt ṙòkhöre pöri më tarik nö hěngren, pön lohten min nö ōt yip in cha tö mihôiṅ nö hangihtöre tö ṙô hī.

19. Asuh öp kanöplōn hī yěi örheūheu aṅhav in tö ngam ṙanëmen?

¹⁹ Tö sā ngam maheuk hī ngaich tö hī öi kiröngen yanöölen yē hī öi aṅhav in tö ngam ṙanëmen. Vë-ekūötēv më-eṅ öm havëkö kūö Yāvē nö kētö kumlēḵ meh öm aṅhav in tö ngam ṙanëmen. Ngaich angū-ö min ṙētak meh öm kētö sanapṙô yip tahëng öm holtö ṙanëmen re, yēḵ cha nö hatön ngam ṙinatö-ellōn meh hēk miyëḵ inrē tö meh. Köplōn tö ngam mufē nā nö öt hěngren. yēḵ meh pöri min öm holtö ṙanëmen re öm sapṙô ò ngaich öt löktu min ngam ṙô nā an vë-ekūöre nö pasū. Lökten yěi holtö ṙanëmen min öi sapṙô cha, ngaich mihôiṅ min cha-a nö harikngö ngam mufē re nö hòṅ mikahtökūö re tö ṙô ngam Paipöl. Lökten mihôiṅ öi ‘hīnöre’ öi vë-eny ngam ṙinatö-ellōnre, hòṅ īnu pöri më-eṅ tö ngam ‘ṙanëmen hēk minlēḵṙen’ inrē. (1 Pīt. 3:15) Köpölōn tö ngam ṙanëmen nö hö-ö nö öt kumlēḵ-en pön kumlēḵ!