Ni vite murumiwa hambiku ni nga ti m’thu wa tingana

Ni velekilwe ngu 1951 khe Viena, Áustria. Ni khumbula ti to ni di ngadi mwanana ni ti ni tingana ngutu. Mwaya wathu wu txi khongela Katolika ni ku ani ni txi maha mikombelo yotshe mbimo. Mbimo yi ni nga ti ni 9 wa malembe, tate wangu a khatile kugonda Bhiblia ni Tifakazi ta Jehovha ni ku ngu kutsimbila ka mbimo, mame nene a khatile kugonda.

Ngu txikuluveta hi khatile kusengemela ka dibanza da Döbling khe Viena. Kota mwaya, hi txi gonda kumweko Bhiblia, hi txiya mitshanganoni ni kuvhuneta ka mitshangano ya txigava. Kukhukhela ni di ngadi mwanana, tate wangu a ni vhuni ngutu ku ni dhunda Bhiblia. Mbimo yotshe ene atxi maha mkombelo kasiku ani ni mkomwangu hi thuma kota vanyaphandule. Kambe ka mbimo yoneyo, eyo i singa makungu angu.

ATI TI NGA NI VHUNA KU NI THUMA KOTA NYAPHANDULE

Ni bhabhatisilwe ni di ni 14 wa malembe, ngu 1965. Kambe ti txi ni karatela kutxhumayela nguku ni txi thava kuwombawomba ni vathu ava ni nga ti si va zivi. Txikarato tximwani ngu ti to ni ti wona vakolega vangu va txikolwani i di va lisima ku ni pinda, se ni txi lwela kufana navo. Ngu toneto, ni khatile kuheta mbimo yo tala ni vathu ava va nga ti si khozeli Jehovha. Kambe livhalo langu li ti peka nguku ni txi tiziva to hi nga tatinene kuheta mbimo yo lapha ni vathu ava va si dhundiko Jehovha. Hambiketo, ti ni karatete kutxitxa. Se nji txani atxi txi nga ni vhuna?

Ka mbimo yoneyo, mwanathu wa txisikati Dorothée wa 16 wa malembe a khatile kusengemela ka dibanza dangu. Ni xamatisilwe ngu nzila yi a nga txi dhunda ngu yona kutxhumayela ngu m’ti ni m’ti. Phela ani ni ti wa hombiyana kwakwe kambe ni si yi kutxhumayelani. Ni khatile kupimisa tiya: ‘Vaveleki vangu Makristu, kambe Dorothée a thumela Jehovha adi ekha. Mwamwakwe wa lwala, hambiketo Dorothée mbimo yotshe wa ya kutxhumayelani.’ Txikombiso txakwe txi ni kuzetile ku ni maha to tala ka mthumo wa Jehovha. Ngu txikuluveta ni khatile kutxhumayela nayo. Makhatoni hi thumile kota vanyaphandule vo vhuneta, se ngu kutsimbila ka mbimo hi khatile kuthuma kota vanyaphandule va mbimo yotshe. Nzila yi Dorothée a nga txi wu dhunda ngu yona mthumo wo txhumayela yi ni kuzetile ku nani ni wu dhunda. Phela ngene a nga ni vhuna ku ni mana txigondo txangu txo khata txa Bhiblia. Ngu kutsimbila ka mbimo, ti ni hehukete kukhata mabhulo ngu m’ti ni m’ti, tinzilani ni ka makhalo mamwani.

Ka dilembe do khata ni di nyaphandule, mwanathu Heinz wa Áustria a rurile eta ka dibanza dathu. Ene a gondile ditshuri khe Canadá mbimo yi a nga ya pfuxela mkomwakwe awu i nga ti fakazi ya Jehovha. Ene ati avetwe kuta thuma kota nyaphandule wo sawuleka ka dibanza dathu. Mbimo yi ni nga mtuvee, ni to khata kurendera ngu ngene. Ene atxi lava kuva murumiwa, kambe ani ni si pimisi ngu kuva murumiwa. Makhatoni ni ti mahile nga no mbi mlava. Kambe ngu kutsimbila ka mbimo, hi khatile kunamorara, hi txhadha ni ku hi thumile kumweko kota vanyaphandule va mbimo yotshe khe Áustria.

ATI TI NGA NI VHUNA KU NI THUMA KOTA MURUMIWA

Mbimo yotshe Heinz ati zumbela ku ni gela to a lava kuva murumiwa. Ene asi ni sinzisi ku nani ni tivekela makungu oneyo, kambe ati ni maha siwotiso asi si nga ti ni vhuna ku ni pimisa ngu makungu oneyo. Ngu txikombiso, ene atxi ni wotisa tiya: “Aku hi singa ku ni vanana, ina hi nga engetela mthumo wathu ka Jehovha?” Aku ni nga ti m’thu wa tingana, ni txi thava kuva murumiwa. Ditshuri ti to ni txi thuma kota nyaphandule wa mbimo yotshe, kambe kuthuma kota murumiwa ni txi ti wona nga ti na ni karatela. Ti si nga ni mhaka ni kuthava kwangu, Heinz a simamile e ni vhuna ti to ni pimisa ngu kuva murumiwa. A tshumete e ni vhuna ti to ni veka mapimo ko vhuna vamwani i si nga ka tingana ti ni nga ti nato. Txialakanyiso txonetxo txi ni vhuni ngutu.

Kudotho-kudotho, ni khatile kunavela kuthuma kota murumiwa. Ngu toneto, hi prenxerile mapetisawu a Txikolwa txa Giliyadhi. Kambe mwanathu wu a nga ti thuma ka komisawu ya Bhetele, a ni kuzetile ku ni ziva kuwombawomba kwati Txingiza. Kudingana 3 wa malembe ni zamile kumaha toneto. Msana ka 3 wa malembe ni txi zama kutshukwatisa Txingiza txangu, hi avetwe to hi ya vhuneta ka dibanza da lidimi la Txiservho-kroata, khe Salzburg, Áustria. Phela lidimi liya li txi karata ngutu, kambe hi sikoti kuva ni sigondo sa Bhiblia. Hi thumile 7 wa malembe ka wukhalo wuwa.

Ngu 1979, vanathu va Bhetele va hi kombete ti to hi huma “maferiya” hi ya Bulgária aha mthumo wathu wu nga txi tsimbiswa. Vona va hi gete ti to hi sa fanela kutxhumayela, kambe hi ti fanete kuteka mabhuku ngu nzila yo sisala hi ya ninga 5 wa vanathu va txisikati ava va nga ti zumba ka didhoropa da Sófia, kona khe Bulgária. Ani ni txi thava ngutu, kambe Jehovha ani vhuni ku ni hetisisa txiavelo txangu. Phela vanathu vale va 5 va ti ka phango yo sekelwa jele, kambe vona va txi simama va di ni txibindi ni litsako. Kuwona toneto ti ni vhuni ku ni va ni txibindi txo maha totshe ti ni nga ti kotako ka mthumo wa Jehovha.

Ku di pindile malembe o kari, hi khatetile hi prenxera mapetisawu a Txikolwa txa Giliyadhi, ni ku ka dikhambi diya hi rambilwe. Athu hi txi pimisa to hi na kursara txikolwa txonetxo ngu Txingiza khe Estados Unidos. Kambe ngu 1981, sengeletano yi mahile txisungo txa ti to ku va ni Txikolwa txa Giliyadhi ka Bhetele ya Alemanha. Ngu toneto, athu hi kursarile txikolwa txonetxo ngu txi Alemawu, i ku lidimi li hi nga ti li tolovete. Kambe hi ndi na avelwa kuya thuma hani?

KUTHUMA KA DITIKO DI DI NGA TI SAKATILWE NGU YIMBI

Hi avetwe kuya thuma Quénia, kambe Bhetele ya Quénia yi hi kombete ku hi ya thuma Uganda. Ka 10 wa malembe msana, disotxhwa di di dhanwako ku i Idi Amin di vite mkoma wa Uganda. Nzila yi a nga ti fuma ngu yona yi mahile ti to vathu va vangi ve dawa ni ku va tisela wusiwana. Se ngu 1979, valala va Idi Amin va msinzisile ku e leka kufuma. Phela ni dhudhumete ni masembe ni txi pimisa ngu kuya thuma ka ditiko diya di nga ti xasetwe ngu yimbi. Kambe Txikolwa txa Giliyadhi txi ti hi lulamisete ku hi themba Jehovha. Se hi tumete kutsula Uganda.

Wutomi khe Uganda wu txi bava. Mati ma si humi ka mipopi, ku singa ni magezi, mafone ma si ñoli redhi, vathu va txi dawelwa ni ku ku ti ni wukhamba ngutu-ngutu ni wusiku. Mbimo yi di nga txi swa, vathu va vangi va txi maha mikombelo kasiku va si dhumelwi ngu makhamba. Ti singa ni mhaka ni sikarato soneso, vanathu va txi simama va thumela Jehovha va di tsakile.

Ngu 1982, hi hokile ka didhoropa da Kampala khe Uganda. Ka 5 wa mitxima yo khata hi ti ya zumba mtini ka Sam ni Khristina Waiswa. Vona va txi zumba ni vanana vawe va 5 ni 4 wa maxaka awe. Ngu mtolovelo vona va ti ko mana sakudya so dya kumweko ngu ditshiku. Hambiketo, vona va ti abana ni nathu soneso sa sidotho va nga ti si mana. Hi gondile ta tingi ka mwaya wuwa ni ku toneto ti hi vhuni ngutu ka txiavelo txathu. Ngu txikombiso, hi gondile kuthumisa mati a madotho hi txi samba. Se ngu 1983, hi ti ya zumba ka wukhalo wu wu nga ti vhikelekile ka didhoropa da Kampala.

Athu hi txi ti dhunda kutxhumayela khe Kampala. Ni khumbula ti to ka dikhambi dimwani hi ningete 4.000 wa marevhista ngu mtxima. Phela vathu va ti tsakela. Vona va ti txi xonipha Txizimu ni ku va ti tsakela kubhula ngu Bhiblia. Ngu mtolovelo, ani ni Heinz hi txi tsimbitisa konamu ka 25 wa sigondo ngu mtxima. Athu hi gondile to tala ka sigondo sathu. Ngu txikombiso, vona va txi tsimbila ngu minenge va txi ya mitshanganoni divhiki ni divhiki va di tsakile nem va si khali.

Ngu 1985 ni 1986 kuve ni tiyimbi timbidi khe Uganda. Ti ti tolovelekile kuwona vanana va di ni sibhamu. Vanana vonevo i ti masotxhwa ni ku va txi thuma ko setxha vathu. Mbimo yi hi nga ti ya kutxhumayelani, athu hi ti kombela Jehovha ku e hi ninga kuthutha ni ku hi sikota ku ti wonela. Jehovha atxi xamula mikombelo yathu. Mbimo yi hi nga txi mana m’thu wo tsakela hi txi divala ni ti to ku ni yimbi.

Athu hi txi ti dhunda kutxhumayela valuveli ava va nga txi zumba khe Uganda. Ngu txikombiso, athu hi gondile Bhiblia ni dhokodhela awu a dhanwako ku i Murat Ibatullin ni msikati wakwe Dilbar. Vona i ti va Tataristão khe Rússia. Vona va bhabhatisilwe ni ku kala nyamsi va nga txi thumela Jehovha ngu kuthembeka. Hi tshumete hi va ni lungelo yo ziva Tatjana Vileyska, wa msikati wa khe Ucrânia wu a nga txi lava ku ti sunga. Msana ko bhabhatiswa, Tatjana a tshumelete Ucrânia, ni ku ngu kutsimbila ka mbimo, a vhunetile ko hunduluxela mabhuku athu ngu txi Ucraniano.a

TXIAVELO TXA TXIPHYA

Ngu kutsimbila ka mbimo, mthumo wathu khe Bulgária wu tumeletwe. Se ngu 1991 hi di maferiyani khe Áustria, Bhetele yi hi ningile txiavelo txa txiphya txo ya thuma Bulgária. Ngu ha ni nga womba ngu kona makhatoni, athu hi yite Bulgária mbimo yi mthumo wathu wu nga ti tsimbisilwe ni ku hi tsute ni mabhuku ngu nzila yo sisala. Kambe konku hi ti rumetwe kuya kheya ngu txikongomelo txo hi ya txhumayela.

Vanathu va hi kombete ku hi tsula Bulgária ngu txikuluveta. Ngu toneto, khaha mana mbimo yo ya satisa vangana vathu khe Uganda ni ku pakela thundu yathu. Se hi tsute Bhetele ka Alemanha, hi ya teka mmovha hi enda hi ya Bulgária. Hi avetwe kuya thuma ka grupu yi yi nga ti ni 20 wa vahuweleli khe Sófia.

Hi wonisanile ni sikarato so tala khe Bulgária. Txo khata, hi si tikoti kuwombawomba lidimi la kheya, i singeto dwe, ku ti ko wa ni mabhuku mambidi ngu lidimi la Txibhulgari i ku Wuzivi awu wu yisako ka wutomi wo mbi guma (ngu txibhulgari) ni di di ku Meu Livro de Histórias Biblícas. Ti txi tshumela ti hi karatela kukhata sigondo sa bhiblia. Ti singa ni mhaka ni sikarato soneso, grupu yathu yi simamile yi txhumayela ngu kuhiseka. Eto ti henyisile vathangeli va wukhongeli wa Ortodoxa ni ku va khatile ku hi wusela txivhunyi.

Ngu 1994 mthumo wathu wu tshumete wu tsimbiswa khe Bulgária ni ku vathu va txi pimisa ti to hi mtxawa wa wukhongeli awu wu ku ni nguzi. Vanathu vamwani va khotetwe jele. Va jornalixta va hangalasile makuhu ngu ngathu va txi womba ti to Tifakazi ta Jehovha ta leka vanana va tona vefa ngu mhaka yo lamba kuthelwa mnoha ni ku va kuzeta vamwani ku ve tisunga. Ka mbimo yoneyo, kutxhumayela ti txi karata. Hi txi ya kutxhumayelani vathu va txi hi tovela, ve hi poyilela, ve hi vinzetela marigwi ni ku hi dhanela maphoyisa. Matiko mamwani ti txi ma karatela ku me hi rumelela mabhuku. Ditshiku dimwani hi di ka kongresu maphoyisa ma ti ta emisa mtshangano wathu. Phela Uganda ti si ngaho eto. Vathu va kheya va ti ni txingana ni ku va ti tsakela kugonda Bhiblia. Ngu toneto, athu hi sa tolovela kuñolwa ngu nzila yo biha. Nji txani txi nga hi vhuna ku hi wonisana ni txiemo txiya?

Kuheta mbimo ni vanathu ti hi vhuni ngutu. Vona va txi di dhunda ditshuri ni ku va ti bonga ngu kuva hi di tsute hi ya thuma navo. Athu hi ti ni wumwewo ni ku hi txi khatalelana. Eto ti hi gondisile ti to ngaku hi txi dhunda vathu, hi nava ni litsako ka txiavelo tximwani ni tximwani.

Ngu 1998 mthumo wathu wu tshumete wu tumelelwa Bulgária. Ngu toneto, ti txi hehuka kutxhumayela ni ku mabhuku amangi ma khatile kuhunduluxelwa ngu Txibulgari. Ngu 2004, ku ningetetwe Bhetele ya yiphya ya Bulgária. Nyamsi ka ditiko diya ku ni 57 wa mabanza ni 2.953 wa vahuweleli. Ka dilembe di nga guma, 6.475 wa vathu va tile va ta xalela Txialakanyiso. Mbimo yi ni khumbulako ti to khe Sófia ku ti ko va ni 5 wa vanathu, kambe konku ku ni 9 wa mabanza, na ti wona ngu ditdhuri ti to ‘va vadotho va vite 1.000.’—Isaya 60:22.

KUWONISANA NI MALWATI

Ka wutomi wangu wotshe ni wonisanile ni sikarato sa malwati. Ka makhambi a mangi, va dhokodhela va tumbute ti to ni ni tshiha ka mmidi. Ka dikhambi dimwani va tumbute ti to ni ni tshiha hamsungo. Kasiku ni thavisa tshiha yoneyo, ti lavile ni ya Índia ni ya maha operasawu. Ni hetile 12 wa maora ni txi mahwa operasawu. Msana ka operasawu hi tsute hi ya zumba Bhetele ka Índia kala ni za ni kalamuka. Ni di kalamukile, hi tshumelete hi ya Bulgária ka txiavelo txathu.

Ka mbimo yoneyo, Heinz a beletwe ngu malwati ya ma dhanwako ku i Huntington. Malwati onewo ma txi mmaha ti mkaratela kutsimbila, kuwombawomba ni ku mmidi wakwe wu si tsani. Mbimo yi malwati ma nga txi ya me kula, ti txi lava ku mbimo yotshe ni m’khatalela. Phela mbimo yimwani ni txi tipfa ni di karate ni ku ni txi thava ni pimisa ti to ni mbi sikota ku m’khatalela. Dijovhem dimwani adi di dhanwako ku i Bobi di txi ramba Heinz to veya kutxhumayelani. Heinz asi tikoti kuwombawomba kwati ni ku asi tikoti kukontrolara mawoko akwe ni minenge yakwe. Hambiketo, Bobi a si telwi ngu tingana kutsula nayo kutxhumayelani. Mbimo yotshe ene atxi ni vhuna kukhatalela Heinz. Ani ni Heinz hi ti mahile txisungo txo hi si veleki vanana, kambe Bobi a vite mwanana wu Jehovha a nga hi ninga ngu mbimo ya kona!—Marku 10:29, 30.

Heinz a tshumete e wonisana ni malwati a cancer. Txo mbi tsakisa ngu ti to ngu 2015 a luzile. Lifo lakwe li ni pandile ngutu! (Luka 20:38) Ditshiku ni ditshiku na khumbula mapswi akwe o tsanisa ni sialakanyiso sa sinene asi a nga txi ni ninga. I vite lungelo ya hombe kwangu kuva hi di hetile malembe o tala hi txi thumela Jehovha kumweko.

NA M’BONGA NGUTU JEHOVHA NGU TXIVHUNO TXAKWE

Ka sotshe sikarato si ni nga wonisana naso, Jehovha ani ningile mtamo wo ni si tsanisela. Ene a ni vhuni ku ni xula tingana ni va murumiwa awu a dhundako vathu. (2 Tim. 1:7) Ngu kuvhunwa ngu Jehovha, ani ni mkomwangu hi thuma ka mthumo wa mbimo yotshe. Kata mkomwangu muwoneleli wa txigava ni ku va thuma ka teritoriyo ya lidimi la Txiservhiya. Mikombelo yi tate wangu a nga txi yi maha ka malembe ya ma nga pinda, ngu ditshuri Jehovha a yi xamute.

Kugonda Bhiblia ta ni vhuna ku ni va ni kurula ka mbilu. Ka timbimo to karata ni gondile kumaha mkombelo “ngu mtamo” kufana ni ti Jesu Kristu a nga txi timaha. (Luka 22:44) Lirando ni wunene wa vanathu va dibanzani kwangu khe Sófia i xamulo ya mikombelo yangu. Mbimo yotshe va ni ramba ku ni va navo ni ku va ni komba lirando. Eto ta ni tangalisa ngutu.

Ani na tidhunda ngutu kualakanyisisa ngu kuwuswa ka vafi. Mbimo yimwani na ti pimisa ni di ka mafu a maphya ni txi wona vaveleki vangu va di ha txikeni ka nyumba yathu, va di tshurile nga mbimo yile va nga ti ngadi kutxhadha, mkomwangu adi gozinyani atxi bhika mndiwo wo tshamba, se heinz adi emile masoni ka di kavhalo dakwe. Phela kualakanyisisa ngu mhaka yiya ta ni maha ni m’bonga ngutu Jehovha, se ni divala sikarato sangu.

Ni txi pimisa ngu totshe ti ni nga ti hanya ni ti Jehovha ati thembisako ku ta timaha ka mbimo yi tako, ni tipfa kufana ni Dhavhidha awu ka dibhuku da Masalmo 27:13, 14 a nga womba tiya: “Kambe ani, na themba ngu kutsanisa ti to ni na wona wunene wa Mkoma ditikoni ka va va hanyako. Themba Mkoma! Tsanisa, u nga thave txilo, themba Mkoma!”