Mareferensiya a txibhukwana txa mitshangano ya Mahanyelo a Wukristu

13-19 KA ABRIL

TITHOMBA TA MU KA DIPSWI DA TXIZIMU | Genesisi 31

“Jakobe ni Labhani ve maha txitumelelano txa kudikha”

it-2173 ¶8

Galedhi

Mbimo yi Labhani ni Jakobe va nga ti lulamisa txikarato, va mahile txitumelelano. Koneho, Jakobe a emisile dirigwi, e kombela ti to “vanawe” ve maha mmumbu wa marigwi, ku ti lava ve maha nga ova meza, i ku wu ti nga mahako va di dyete ka wona sakudya sa txitumelelano. Labhani a to raya wukhaluwo ti to i “Jegari-Sahadhuta,” (ngu txi Siriya) kambe Jakobe a wu rayile ku i “Galedhi,” i ku ti ti fanako kambe ngu Txihebheru. Labhani a wombile tiya: “Mmumbu wuwa [Txiheb., gal] kukhukhela nyamsi wu nava fakazi [Txiheb., ʽedh] hagari kwangu ni nawe.” (Gen 31:44-48) Mmumbu wonewo i ti fakazi kambe ni ka vapindi va nzila. Eto ti tsimbitisana ni ti ti ku ka ndimana 49 yi ku: “Misipa” [Txiheb., mits·pahʹ], mwendo Muwoneleli” kasi kukombisa ti to Jakobe ni Labhani va ti mahile kudikha kumweko ni timwaya tawe. (Gen 31:50-53) Msana keto, ku simamile kuthumiswa marigwi ngu nzila yi yi fanako kota fakazi yo mba womba-womba.—Jox 4:4-7; 24:25-27.

it-3728 ¶9

Muwoneleli

Jakobe a mahile mmumbu wa marigwi e wu raya ku i “Galedhi” (ti wombako ku ‘marigwi a wu fakazi’) ni “Muwoneleli” mwendo “Misipa.” Labhani a gwitile a txi khene: “Mmumbu wuwa kukhukhela nyamsi wu nava fakazi hagari kwangu ni nawe.” (Gen 31:45-49) Mmumbu wuwa wu ti kombisa ti to Jehovha a ti woneleta to mwendo va hetisisa txitumelelano txa kudikha.

Lavetela tithomba ta moya

it-3693 ¶8

Sizimu sa walo

Ati va arqueólogo va nga ti tumbula khe Mesopotâmia ni makhalo a hafuhi nako, ti kombisa ti to kuva ni sizimwana siya, ti txi kombisa to m’thu eneyo a na mana thomba ya mwaya wakwe. Ngu kuya ngu txipulangwana txi txi nga manwa Nuzi, ngako m’thu a di ni sizimwana siya, mbimo yimwani ti nga ninga mwani fanelo yo ngako tate wa msikati wakwe a txi fa eya tribhunali kasi kumana thomba yakwe. (Ancient Near Eastern Texts [ngu txiputukezi: Textos Antigos do Oriente Próximo], yi wusetilwe ngu J. Pritchard, 1974, maphepha. 219, 220, ni txhamuselo ya hahatshi 51) Ti nga maha Rakeli a di pimisile eto se e teka sizimwana sile, nguko tate wakwe a nga kanganyisela mwamna wakwe Jakobe. (Fananisa ni Gen 31:14-16.) Lisima la sizimwana siya mayelano ni kuninga fanelo ya thomba, ti tshumela ti txhamusela txivangelo txa kuva Labhani a di ti karatile ku si londisa, aha koza e teka ni vanawe e londeta Jakobe mpfhuka wo dingana 7 wa masiku. (Gen 31:19-30) Kambe Jakobe a si zivi txilo ngu ti Rakeli a nga ti ti mahile (Gen 31:32), ni ku kha ku na txi txi kombisako ti to a khala kuthumisa sizimwana kasi kuteka thomba ya vanana va Labhani. Jakobe a si thumisi sizimwana. Ngu msana ene a si lovisile hahatshi ka mndonga wa hombe hafuhi ni Sikemi, mbimo yi a nga kombela ti to votshe va mtini kwakwe ve tshotsha sizimu sa walo.—Gen 35:1-4.

w13 15/3 21 ¶8

Jehovha—txisima txathu txa kuhanya

Mbimo yi Jakobe a nga hoka Harani, tiyo wakwe Labhani a mu amukete ngu nzila ya yinene e tshumela e mu ninga Leya ni Rakeli kota vasikati vakwe. Kambe ku di pindile mbimo, Labhani a khatile ku kanganyisela Jakobe, e txitxa muholo wakwe kudingana digumi da sikhati! (Gen 31:41, 42) Kambe Jakobe a timisete totshe nguko a txi tiziva to Jehovha a na khatalela silaveko sakwe. Ngu ditshuri Jehovha a mkhatalete. Mbimo a nga lava to Jakobe e tshumela eya Kanana, a tsute ni “mitxhambi yo tala, ni sithumi sa txisikati ni sa txiwamna, ni makamelu ni timbongola.” (Gen. 30:43) Jakobe a tsakile ngutu aha a nga khongela atxi khene: “Ani kha ni nga ni fanelo yo mahelwa wotshe wuxinji, ni wotshe wunene awu u nga va navo kwangu, ani txithumi txako. Ani ni ti kova ni mtxheketelo dwe, mbimo yi ni nga txhatuka mnambo wuwa wa Jordhani, se konkuwa ni na ni mitxawa yimbidi.”—Gen. 32:10.

20-26 KA ABRIL

TITHOMBA TA MU KA DIPSWI DA TXIZIMU | GENESISI 32-33

“Ina walwa ti to u mana makatekwa?”

w03 15/8 25 ¶3

Ina ngu ditshuri wa mxota Jehovha?

Mibhalo yi tate ngu sikombiso sa va va nga maha mizamo yo xota Jehovha. Mmweyo wawe i Jakobe, awu a nga lwisana ni ngelozi ya Txizimu kala ditxa, wuyelo ya toneto a rayilwe ditina do Israyeli (a lwite ni Txizimu) ngu mhaka ya ‘kulwa,’ mwendo ‘kusimama,’ e maha ‘mizamo [apune],’ e tshumela e ‘timisela,’ ni Txizimu. Ngu magwito ngelozi yi to mu katekisa ngu kona ha ka mizamo yakwe.—Genesisi 32:24-30.

it-1578 ¶5

Kulemala

Kulemala ka Jakobe. Phela Jakobe a di ni kona mu ka 97 wa malembe mbimo a nga pfinya-pfinyana ni ngelozi ya Txizimu wusiku wotshe. A sikoti kuxula ngelozi yi za yi mu katekisa. Mbimo yi va nga txilwa, ngelozi yi to peka digunyungu da nyonga ya Jakobe, nyonga yakwe yi hambaneka. Se ngu magwito Jakobe a to khwita ngu mhaka ya nyonga yakwe. (Gen 32:24-32; Hos 12:2-4) Msana keto, Jakobe a mani txialakanyiso txa ti to hambiku a nga “lwa ni Txizimu [ngelozi ya Txizimu], ni vathu aha koza [ene] e xula,” nga ha ngelozi yi nga womba ngu kona, ngu ditshuri a si na ku sikota kuxula ngelozi ya mtamo ya Txizimu. Phela i ti kova txikongomelo ni kutumelelwa ngu Txizimu ti to Jakobe e lwa ni ngelozi, kasi kukombisa kubonga ka hombe ka Jakobe ka txilaveko txakwe txo lava kukatekiswa ngu Txizimu.

it-2450 ¶8

Israyeli

Jehovha a rayile Jakobe ditina diya a di ni kona mu ka 97 wa malembe. Jakobe a khatile kulwa ni ngelozi wona wusiku wule a nga tshawunyeta mlonga wa mnambo wa Jabhoke, atxi ya manana ni mkomwakwe Esawu. Ngu mhaka ya kusimama kwakwe elwa, ditina dakwe di txitxilwe eva Israyeli, kota txikombiso txa makatekwa a Txizimu. Kasi kutsakela tximahakalo txile, a rayile wukhalo wule to i Peniyeli. (Gen 32:22-31; wona JAKOBE No. 1.) Ngu kutsimbila ka mbimo, khe Bheteli kutxitxwa ka ditina kutsanisilwe ngu Txizimu, se Jakobe a dhanwi ku Israyeli kala magwito ka wutomi wakwe. (Gen 35:10, 15; 50:2; 1 Mak 1:34) Se ditina diya da humelela makhambi ya ma pindako, 2.500 ma txi kombetela ka lixaka la Jakobe kota ditiko.—Eks 5:1, 2.

Lavetela tithomba ta moya

w10 15/6 22 ¶10-11

Mapswi o bonga ma kuzetela wungana wa wunene

Kuwomba-womba ngu wunene ti nga vhuna kusimama ni kutsanisa wungana wo dikha. Kutshuketela vamwani ngu wunene ni kulava tinzila to va vhuna, hi va ha tiningo, hi ziva kuamukela vapfhumba ti nga vhuna ti to hi va ni mawomba-wombelo a manene. Hi nga “hembenyetela makala a mndilo” ka m’thu ni kuwona tifanelo ta tinene kwakwe, se eto ti na hehuka kululamisa sikarato ngako si txi thuka si humelela.—Var. 12:20, 21.

Phela Jakobe a txi tiziva toneto. Dikhambi dimwani, dihasa dakwe Esawu di mu henyete ngutu aha ti nga lava ku Jakobe e khukha eya barama ngu kuthava kudawa ngu mkomwakwe. Ku di pindile malembe o tala, Jakobe a tshumete e wuya. Esawu a tsute ti to eya wonana ni Jakobe a di ni 400 wa vavamna. Jakobe a kombete txivhuno ka Jehovha. Kambe, a si se ya wonana ni Esawu, Jakobe a rumete sifuyo so kari kasi kuya ninga Esawu. Phela ningo yile i ti ya lisima ngutu. Mbimo yi va nga manana, Esawu a to tutuma eya mbharasara.—Gen. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10.

it-1699 ¶2-3

Txizimu, i Txizimu txa Israyeli

Kota wuyelo ya kumanana kwakwe ni ngelozi ya Jehovha, Jakobe a amukete ditina da Israyeli, ni ku msana ka mtshangano wa kudikha ni mkomwakwe Esawu, ene se a ti ya zumba Sukoti e gwita eya Sikemi. Kona khe a lavete wukhalo vanana va Hamori e gwimba ditenda. (Gen 32:24-30; 33:1-4, 17-19) “Se koneho a to aka txiluvelo a nga txi raya ditina da ku i Eli-Txizimu txa Israyeli.” (Gen 33:20) Kuva a di ti zivisile ngu ditina di a nga di amukela ni da txiluvelo, Jakobe a txi kombisa kubonga ngu ditina donedo ni ku Jehovha a nga mhulukisa a txi wuya ka Ditiko da Txithembiso. Mapswi oneyo mo humelela kumweko ka Mibhalo.

27 KA ABRIL–3 KA MAIO

TITHOMBA TA MU KA DIPSWI DA TXIZIMU | GENESISI 34-35

w97 1/2 30 ¶4

Sikemi—Didhoropa da hafuhi ni mnambo

Vafana va didhoropa dile va ndi na mu wonisa kutxani muhorana wu mbimo yotshe a nga ti va pfuxela i ti ene ekha? Phela i ti mwanana wa mfumeli. Mbimo yi a nga “mu wona, a to mu ñola e otela nayo ngu kummahisa.” Ngu kutxani Dhina a di ti betile phangoni ngu kutipata ni vathu vale va mahanyelo o biha? Ina i mhaka yo lava vangana va tanga yakwe. Ina a di kova ni tikanu a txi ti hanyela dakwe kufana ni tindiyakwe timwani? Gonda matimu a kona ka Genesisi, u duketa kupfisisa kupanda ni tingana ti Jakobe ni Leya va nga tipfa ngu wuyelo yi mwanana wawe a nga yi mana aku a nga txi pfuxela mahorana a Sikemi.—Genesisi 34:1-31; 49:5-7; tshumela u wona A Sentinela ya 15 ka Junho wa 1985 diphepha 32.

lvs 124 ¶14

“Vayilela wugango”

Sikemi a mahile ati a nga tiwona i di ta tinene kwakwe. Ngu mhaka ya ku a nga ti mu dhunda ngutu Dhina, se a to “mu ñola” e “otela nayo.” (Lera Genesisi 34:1-4.) Wubihi wonewo kha wa vanga kuxaniseka ka hombe ngutu ka Dhina dwe, kambe ni ka wotshe mwaya wawe.—Genesisi 34:7, 25-31; Vagalatiya 6:7, 8.

w09 1/9 21 ¶1-2

Ngako u txi vhukwa

Mbimo yimwani vathu va lava kuphota kasi kuhungula kupanda ku va kupfako nguko va nga vhukwa. Ngu txikombiso, Bhiblia yi womba to mbimo yi vanana va mupatriyaka Jakobe wa Muhebheru, va nga pfa to Sikemi a pfinyile ndiyawe, vona va to “henya ni kupandiseka ngutu.” (Genesisi 34:1-7) Kasi kuphota ka tile ti nga mahekela ndiyawe, vafana vambidi va Jakobe va xengile Sikemi ni mwaya wakwe. Simiyoni ni Levhi va mahile txikungo, va bete ditikoni ka Vakanana ve dayela otshe majaha, kupata ni Sikemi.—Genesisi 34:13-27.

Ina ati va nga maha ti lulamisile timhaka? Mbimo yi Jakobe a nga pfa ti ti nga mahwa ngu vanana vakwe, a to womba atxi khene: “Anu mi ni wusete dikhombo da hombe, ni livengo, masoni ka vanyamne va ditiko diya, . . . Athu hi vadotho ngako va txo sengeletana ve hi wukela, hi na fuviswa, ani, ni mwaya wangu.” (Genesisi 34:30) Hahanze ko lulamisa txikarato, kumahekile to hambana. Mwaya wa Jakobe wu ti fanete kuzumba wu di tute maso kasi kutiwonela ka madhoropa a hafuhi ya ma nga ti henyile ngutu. Kambe ti to ve huluka, Jehovha a gete Jakobe ti to e rura eya ka wukhalo wu wu dhanwako ku i Bheteli.—Genesisi 35:1, 5.

Lavetela tithomba ta moya

it-1670 ¶10

Dhebhora

1. Pheleketi ya Rebheka. Mbimo yi Rebheka a nga khukha e siya tate wakwe Bheteli atxiya Palestina ti to eya Txhadha ni Isaake, a ti heleketwa ngu Dhebhora. (Gen 24:59) Msana ka malembe Dhebhora a txi thuma mtini ka Isaake, ene a ti ya zumba m’tini ka Jakobe, ti nga maha i di msana kova Rebheka a di fite. Ti woneka nga msana ka 125 wa malembe Rebheka ni Isaake va di txhadhile, Dhebhora a fite eya kelelwa ka mndonga wa hombe wa Bheteli. Ditina da mndonga wonewo (Alom-Bacute, ti wombako “Mndonga wa kudila”) ti kombisako nzila yi a nga ti dhundwa ngu yona ngu Jakobe ni mwaya wakwe.—Gen 35:8.

w17.12 14 ¶3

Tixamulo ta siwotiso sa vagondi

Ka Israyeli wa kale, ina ti txi lava m’thu e va ni fanelo ya wutiwula ti to e va wa lixaka la Mesiya?

Kale hi txi pfisisa toneto. Eto ti tsimbilelana ni ti ti ku ka Vahebheru 12:16. Ndimana yiya yi womba to Esawu kha “ninga lisima sa kusawuleka” ni ku a “xavisile wutiwula wakwe ka [Jakobe] ngu mbiya ya sakudya.” Se eto ti woneka nga mbimo yi Jakobe a nga xava “wutiwula,” ka Esawu, ene a to tekela kumaha wa lixaka la Mesiya.—Mat. 1:2, 16; Luka 3:23, 34.

Matimu mamwani a Bhiblia ma kombisa ku ti si sungi ku wamwamna eva matiwula kasi ku e va wa lixaka la Mesiya. Wona sikombiso simwani:

Ka vanana va Jakobe awu a dhanwako ku i (Israyeli), matiwula akwe ni Leya i Rubheni, ngu msana e veleka ni msikati wakwe wo dhundeka ngutu Rakeli mwanana wa matiwula i ku Josefa. Mbimo yi Rubheni a nga maha to biha, fanelo yakwe ya wutiwula yi ningetwe ka Josefa. (Gen. 29:31-35; 30:22-25; 35:22-26; 49:22-26; 1 Mak. 5:1, 2) Hambiketo Rubheni ni Josefa awalo kwawe a nga va wa lixaka la Mesiya. Kambe Judha mwanana wa wumune wa Jakobe ni Leya ngene a nga va wa lixaka la Mesiya.—Gen. 49:10.