Ang Pag-apura sa Henyo

“Ang kalibotan mahimong mapuno sa intelihenteng mga higante sama kang Einstein, Shakespeare, Beethoven ug Leonardo da Vinci kon masuso ang atong tudloan imbes nga bata.”—Dr. Glen Doman, direktor sa The Institutes for the Achievement of Human Potential.

“Walay batang matawo nga henyo, ug walay matawong buang. Ang tanan nagaagad sa pagpukaw sa mga selula sa utok sa yugto sa hinungdanong mga tuig. Kining mga tuiga mao ang mga tuig gikan sa pagkatawo ngadto sa tulo. Ang kindergarten ulahi na kaayo.”—Masaru Ibuka, awtor sa librong Kindergarten Is Too Late!

ANG katingalahang potensiyal sa mga utok sa masuso nagapresentar sa mga ginikanan ug desisyon. Kanus-a nimo sugdan ang linain nga pagbansay? Unsay imong itudlo kanila? Unsa ka daghana? Unsa ka tulina? Ang ubang mga resulta katingad-anan: ang gagmayng mga bata nga dos ngadto sa singko anyos nakabasa, nakasulat, nakasultig duha o kapin pang mga pinulongan, nakapatokar ug klasikal nga musika sa biyolin ug piano, nakasakay ug kabayo, nakalangoy, nakahimog mga paugnat sa kusog.

Sa ubang mga kahimtang ang tumong mao ang kaisipan inay ang pisikal. Ang usa ka dos-anyos makaihap hangtod sa 100, makakuwenta sa tukmang paagi, may bokabularyong 2,000 ka pulong, makabasag 5-ka-pulong nga mga sentences, ug nakamao sa hustong tuno sa tingog. Ang usa ka tres-anyos makangalan sa mga bahin sa selula samtang ilang itudlo kini ngadto kaniya diha sa tsart; mitochondria, endoplasmic reticulum, Golgi bodies, centrioles, vacuoles, chromosomes, ug uban pa. Laing tres-anyos makatugtog ug biyolin. Usa ka kuwatro anyos makahubad sa Hapon ug Pranses ngadto sa Ingles. Ang usa ka magtutudlo sa matematika sa gagmayng mga bata miingon: “Kon ihulog ko ang 59 ka sensilyo sa salog, ang among mga bata makatubag dayon kanimo nga 59 ang gihulog dili 58.”

Samtang ang uban madasigon kaayo niining tuman nga pagbansay, ang uban may pagduhaduha bahin niana. Ania ang mosunod nga pananglitan sa mga reaksiyon sa mga propesyonal niining natara:

“Sa kinatibuk-an dili kaayo paborable ang ebidensiya sa pagtudlo sa mga bata bahin sa kaantigohan sa akademiko sa linghod nga panuigon. Adunay igong ebidensiya nga mahimo kini. Apan, ang isyu, dili bahin sa mahimo ba kini kondili bahin sa kon unsay mga epekto niini, dihadiha ug sa umaabot.”

“Usa ka teoriya nga nagpahimo sa bata nga gagmayng mga kompiyoter, dili na sila makarelaks.”

“Ang mga bata makakat-on pinaagi sa pagpanguna ug sa pagsusi sa ilang palibot sa ilang kaugalingon. Tingali atong masugpo [pinaagi sa pag-apura sa kaugmaran sa kaisipan] ang ubang kaugmaran nga nagapanungha [sama sa kaugmaran sa emosyonal ug sa sosyal nga mga katakos].”

“Ang akong mensahe mao, ayaw isipa ang pagkautokan sa maayong kaugmaran. Ang pagkaintelihente dali rang mabatonan sa kadaot sa kauswagan sa ubang mga bahin nga sama o labi pa ka hinungdanon.”

“Dili kini mahimsog nga relasyon sa ginikanan ug bata. Daw imong gisultihan ang bata nga ‘Gimahal ko ikaw tungod kay hawod ka.’”

Sa walay duhaduha may mga ginikanan nga nagaapura sa ilang mga anak, maningkamot sa paghimo kanilang mga katingalahan o mga henyo. Niining mga kahimtanga ang garbo sa ginikanan ang nangibabaw. Ang mga bata gihimong mga talan-awon ug gikalipayan sa mga ginikanan ang napabanaag nga himaya. Apan, nagpakita nga dili kini mao ang motibo, sa ubang mga lider niining natara sa sayo nga pagkakat-on.

Si Glen Doman, nga gikutlo sa sinugdan niining artikuloha, supak sa pagpatunghag superbabies. Ang iyang tumong: “Sa paghatag sa tanang mga ginikanan ug kahibalo aron sa paghimo sa ilang mga masuso nga tuman ka intelihente, maantigo kaayo, ug makalilipayng mga bata.” Kinahanglang ilainlain ang pagtudlo ug makalingaw sa mga masuso. Kinahanglang bug-os kini, sa mental, pisikal, emosyonal nga paagi. Supak si Doman sa pagsulay. “Ang pagsulay maoy kaatbang sa pagkakat-on. Puno kini sa kalisod. Ang pagtudlog bata maoy paghatag kaniyag maanindot nga gasa. Ang pagsulay kanila maoy pagsingil ug kabayaran—nga abanse.”

Si Masaru Ibuka, nga gikutlo usab sa sinugdan, miingon dihang gipangutana kon ang sayo nga pagbansay makamugnag mga henyo: “Ang bugtong katuyoan sa sayo nga pag-ugmad mao ang pagpaedukar sa bata aron may mapaigoong kaisipan ug himsog nga panglawas ug aron mahimong hawod ug malumo.”

Si Shinichi Suzuki, ilado sa iyang kalamposan sa pagbansay ug bata sa biyolin, miingon: “Kining pulonga ‘Talent Education’ aplikado dili lamang sa kahibalo o sa teknikal nga katakos kondili sa moralidad, sa pag-umol ug batasan, ug sa pag-apresyar ug katahom. Nasayod kita nga tawhanong mga hiyas kini nga makat-onan pinaagi sa edukasyon ug sa palibot. Busa ang atong kalihokan walay kalabotan sa pagpadako ug gitawag nga mga katingalahan, ni may katuyoan kini sa pagpasiugda ug ‘sayo nga pagbansay.’ Kinahanglang atong tawgon kini ingong ‘bug-os tawhanong edukasyon.’”

Nakita ni Suzuki ang pagpugos sa pagbansay nga dili-epektibo ug dili-maayo. Dihang gipangutana kon unsa kadugaya bansayon ang mga bata, wala siya maghatag ug istriktong iskedyol. “Mas maayong magbansay lima ka beses sa usa ka adlaw sa dos minutos nga may pangandam ug maayong konsentrasyon,” siya miingon, “kay sa magpadayon sa tunga sa oras sa dihang wala na silay gana.” Ang iyang pormula mao: “Dos minutos sa kalipay lima ka beses sa usa ka adlaw.”

Nan, unsa, ang hustong timbang sa paggamit sa sayo nga pagtudlo sa imong gamayng bata? Ang mosunod nga artikulo nagahatag ug pipila ka mga giya nga pagatagdon.

[Letrato sa panid 5]

Ayaw pag-apura. Ang pormula ni Suzuki: “Dos minutos sa kalipay lima ka beses sa usa ka adlaw.”