Si Goliat Usa ba ka Higanteng May Kultura?

Kinsay wala makadungog sa makasaysayanhong asoy sa engkuwentro sa batan-ong David batok sa Pilistihanong higanteng Goliat? (1 Samuel 17:23-51) Sumala sa kronolohiya sa Bibliya, kining sangkaa nahitabo sa mga tuig 1100 W.K.P. Apan unsay ikasulti bahin sa Pilistihanong kultura niadtong mga adlawa?

Sulod sa miaging pito ka tuig, ang mga kinalotan nianang lugar nga gituohang karaang Ekron, usa ka dakong siyudad nga Pilistihanon sa mga adlaw ni David, nagpakita nga ang mga Pilistihanon maoy mga batid nga mga magtutukod nga may abanteng mga ideya sa plano sa siyudad. Sa miaging ting-init, pananglitan, usa ka 210 ka kuwadrado metrong tinukod ang nakalotan. Kini mao ang labing dakong edipisyo nga nailhan gikan sa panahon sa pagmando sa Pilistihanon (gikan sa ika-12 ngadto sa ika-10ng siglo W.K.P.) Ang pagpangalot sa 20 ka ektaryang luna nagbutyag ug metodo sa paghagdanhagdan sa siyudad aron magamit ang kinaiyanhong pagpaagos sa tubig. Ang arkeologong si Seymour Gitin nahibulong: “Kadto maoy abante kaayong paagi sa pagtukod.”

Nakapatungha usab ang mga pagpangalot ug daghang maanindot nga mga gamit nga hinimo gikan sa yutang kolonon nga gidayandayanag mga langgam, isda, ug geometrikong mga desinyo. Nadiskobrehan usab ang upat ka sungayng relihiyosong mga altar, mga tibod nga tingali sudlanan sa lanang olibo, ug mga gamit nga hinimo sa puthaw. Kining mga butanga nagpasundayag sa kabatid ug sa kaabante sa kultura sa karaang mga Pilistihanon. Si Gitin miingon: “Ang mga Pilistihanon . . . nagpailailag bag-ong kultura niining bahina sa kalibotan. Sa ulahi sila nahimong dakong gahom sa pangomersiyo ug gamhanang industriyal nga nasod.”

[Hulagway sa panid 31]

Ang Pilistihanong mga gamit nga hinimo sa yutang kolonon niining matanga dili pa dugayng nakit-an diha sa lugar sa karaang Ekron.