Ang Makalingawng Kimono—Makalahutay ba Kini?

Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa Hapon

KARONG adlawa espesyal nga adlaw alang sa dalagitang si Kyoko. Iyang isul-ob ang bag-o niyang sedang kimono sa unang panahon. Kini maoy sa kolor rosas nga binulakan sa dugom nga pula.

Ang luag ug laylay nga mga bukton, gitawag furisode, makaabot halos abot sa sidsid. Ang iyang buhok gilukot paibabaw, nga gihigtan sa pulang mga laso nga bagay sa iyang kimono. Siya, nga pinog linaktan nga nagsul-ob sa iyang pula brocade nga zori, o sandalyas, mao ang kahugpongan sa katahom.

“Ang pagsul-ob ug kimono mopabati kanakong sama sa usa ka ligdong nga babaye,” matud ni Kyoko. Ug, sa tinuoray, kini makahatag niyag eleganteng dagway.

Ang Nasodnong Biste

Ang kimono mao ang nasodnong biste sa Hapon alang sa kababayen-an ug kalalakin-an. Ang pulong yanong nagkahulogan nga “pagsul-ob sa sapot (mga).”

Hinuon, alang sa mga Hapones kini dili lang matahom nga biste. Kini hawas sa usa ka paagi sa kinabuhi, usa ka bahin sa ilang kultura. Uban sa ilang tradisyonal nga arte sa pag-areglar sa bulak ug seremonya sa tsa, ang pagsul-ob ug kimono giingong naghugpong sa mga hiyas sa katahom, gugma, kortesiya, ug nahiuyon sa matag-adlawng kinabuhi.

Ang kimono maoy haom sa lawas. Kini gibugkos nga hugot sa hawak pinaagi sa lapad, gahing lasong bakos nga gitawag obi. Ang mga bukton sa sinina, hinuon, maoy luag ug lahos, nga susama sa mga pako sa dihang idupa ang mga bukton. Ang sinina mismo hiktin ug taas, nga makaabot sa kiting, ug kini walay mga bitas. Dili katingad-ang ang mga babaye mugbog mga tikang sa dihang magsul-ob sa mga kimono!

Ang kolor ug desinyo sa mga kimono sa naandan tinoon sumala sa edad sa mga babayeng magsul-ob niana. Ang sigang mga kolor, maartihong mga desinyo, ug naglaylay, tag-as nga mga bukton angay sa kamasadyaon sa batan-ong mga babaye. Samtang sila magulanggulang na, ikapatina nila ang materyal aron mobagay sa ilang edad. Ang mga babaye nga bayentehon ug trayentahon kasagarang magsul-ob sa mga kimono nga ang mga kolor hilawon uban sa dili kaayo dayag nga mga desinyo. Alang sa mas gulang minyong mga babaye, ang itom nga mga kimono uban sa obi diha sa kaatbang nga kolor ug buloknong mga desinyo diha sa sayal labing nindot.

Bisan tuod pila ra ka tawo ang magsul-ob ug mga kimono kada adlaw, kada tuig adunay ubay-ubayng okasyon sa dihang ipagawas kana sa pila ka tawo. Usa niana mao ang ika-15 sa Enero, nga nailhang Seijin no Hi, o Adlaw sa Hamtong, alang niadtong mahidangat sa edad 20 sulod sa tuig. Ang mga graduwasyon ug ang Shogatsu, o Bag-ong Tuig, maoy laing mga okasyon sa dihang ang pipila magsul-ob ug kimono. Oo, ang mga babaye sa tibuok kalibotan malipay nga adunay okasyon nga makasul-ob silag espesyal nga biste!

Ang pormal nga mga okasyon, sama sa mga kasal ug mga lubong, mahimong makakita usab nga isul-ob ang angay nga mga kimono. Sa ubang mga okasyon ang mga lalaki usab usahay magsul-ob sa mga kimono uban sa tres-kuwarto-kataas nga coat nga gitawag haori. Ang kimono sa usa ka lalaki kasagarang may dili siga, dagtom nga mga kolor, sama sa abuhon, asul, o brawon. Ingong bisteng pangpormal, ang sayal nga may pikas, gitawag hakama, isul-ob kauban sa haori.

Ang mga bata ipailaila sa mga kimono sa pangiling shichi-go-san (siyete-singko-tres) sa Nobyembre. Niining adlawa, imong makita ang mga batang lalaki ug mga babaye nga tag siyete, singko, o tres anyos nga nagsul-ob sa ilang unang mga kimono. Ang naglabi nga kolor mao ang pula, apan ang paluyong kolor tingali asul o purpura, uban sa naandang Hapones nga mga desinyo sa mga bulak, mga langgam, pinilo nga paypay, o mga tambol. Sud-onga ang batang lalaki nga nagngadto-nganhi nga nagsul-ob sa iyang zori, nga mibating elegante diha sa iyang asul-marino ug putig-badlis nga hakama ug sa bagay nga haori. Sa pagkamatuod siya labi pang hayahay gahapon nga nagsul-ob sa iyang jeans, T-shirt, ug sapatos nga goma! Apan inigkakita niya sa mga letrato sa shichi-go-san sa ulahi, lagmit siya malipay kaayo.

Hinuon, bisan tuod mopalabi ang pila ka tawo sa pagsul-ob sa kimono sa mga okasyon nga isipon nilang espesyal, kini dili gayod obligado. Tungod sa ilang mga pagtuo, o konsensiya, ang ubang tawo tingali mopalabi nga dili mopasidungog sa maong ‘espesyal nga mga okasyon’ ug mosul-ob sa biste nga isipon nilang igo na gikan sa ilang punto de vista.

Pagsul-ob sa Kimono

Buot ba nimong mosulay sa pagsul-ob niana? Dili kini sayon sumala sa hunahunaon tingali sa pipila. Magsugod kita sa taas pang-ilalom nga biste nga gitawag nagajuban. Kinahanglan nga kini pasiboon sa tukma, o ang kimono dili kaayo mohaom. Gahi ang nagsaylob nga kuwelyo sa maong biste ug maoy maghawid sa ibabawng bahin sa kimono. Tinoa nga ang kuwelyo bug-os nga dili modapat sa liog sa likod.

Kon ikaw usa ka babayeng taga-Kasadpan, lagmit sirhan nimo ang atubangan sa biste tuo ibabaw sa wala sama sa buhaton nimo sa imong blusa o amerkana. “Dili! Dili!” mipatugbaw ang among Hapones nga higala. “Dinhi, mga minatay lang ang puston gikan sa tuo paingon sa wala!” Busa siradoon nimo ang imong nagajuban wala ibabaw sa tuo, dayon iplastar kana pinaagig nipis nga bakos.

Karon andam ka na alang sa kimono mismo. Sa imong hunahuna taas ba kini kaayo? “Walay problema,” matud sa among higala, “nagsugod pa lang kita.” Ibilikis sa imong lawas ang kimono​—hinumdomi, wala ibabaw sa tuo​—ug bugkoti kana sa usa ka lasong bakos. Karon ipasibo ang gitas-on pinaagi sa pagbira sa ekstrang materyal ibabaw sa bakos hangtod ang sidsid dili na mosagyad sa salog. Tul-ira ang kuwelyo ug hapsaya ang ibabaw nga bahin sa biste. Pabitayang hapsay ang ekstrang materyal ug bugkoti kanag laing lasong bakos.

Karon ania ang labing kuti nga bahin​—ang obi. Nga ginama sa gahing panapton, kini maoy 30 sentimetros sa gilapdon ug 4 metros sa gitas-on, ug sa literal adunay ginatos ka paagi sa pagbaligtos sa likod. Ang pagsul-ob niana nga walay katabang lisod kaayo, apan ang among Hapones nga higala nalipay sa pagtabang. Ang matag lakang sa pag-areglar sa obi nagkinahanglag higot o lasong bakos sa paghawid niana. Ang kataposang bakos nga maghawid sa laso ibugkos nga hapsay sa atubangan.

Aw, unsay bation kon isul-ob ang kimono sa unang panahon? ‘Elegante gayod, apan lisod sa paglihoklihok,’ pihong moingon ka niana.

Materyal ug Pagkahabol

Ang labing giangayang materyal alang sa usa ka kimono mao ang lunsay nga seda. Kini dili hitupngan sa kahumil, kaidlak, ug kalig-on. Ang lainlaing mga distrito ilado sa ilang linaing pagkahabol ug ilang paagi sa pagtina.

Pananglitan, sa isla sa Amami-Ō-Shima, habagatan sa Kyushu, ang linaing paagi sa pagtina, nga magagamit sa panit sa kahoyng techi ug sa tugob-puthaw nga lapok sa isla, ginganlan sa gobyerno nga “Nasodnong Dili-dayag Kultural nga Kinaiya.”

Ang usa ka desinyo, nga gitawag Bingata, nagagikan sa isla sa Okinawa. Ang bin nagkahulogang pula, apan ang ubang sidlak nga mga kolor ikombinar sa kanat nga mga desinyo sa mga bulak, mga langgam, mga suba, ug mga kahoy. Ang Kyoto, ang karaang kaulohan sa Hapon, bantog usab sa iyang materyal sa kimono.

Bisan pag ang paghabol kasagarang gihimo na sa mga makina karong mga adlawa, ang mga desinyo sa mga pang-adorno gihimo gihapon pinaagi sa kamot. Human ang desinyo ipatik diha sa materyal, ang mga kolor ipadapat pinaagi sa kamot uban sa bug-os nga pag-amping nga sama sa paghimog labing matahom nga dibuho. Ang bulawan ug salapiong ribete tingali idugang, ug ang pila ka bahin sa desinyo tingali kinahanglang iborda pinaagi sa kamot. Ang resulta maoy usa ka talagsaong buhat sa arte.

Nagkabalhing Kapanahonan

Ugaling, sa katuigang bag-o pa ang panginahanglan sa mga kimono nagmenos. Ang usa ka surbi nga gidumala sa mantalaang Yomiuri nagpakita nga bisan tuod 64 porsiento niadtong gisurbi nagsul-ob ug kimono sa Bag-ong Tuig, 3 porsiento lang ang nagpalabi niana alang sa regular nga gamit. Nagpaila usab sa pagkunhod mao ang usa ka letrato sa mantalaan nga nagpakita sa mga trabahante nga “nagdugmok sa makinarya nga gigamit sa paghabol ug eleganteng sedang materyales tungod kay ang panginahanglan sa mga kimono sa pagkamakahadlok mius-os.”

Nganong may pag-us-os man? Sa bahin maoy tungod sa kabantog ug kasayon sa estilo-Kasadpan nga sinina ug sa bahin tungod sa mahal kaayong prisyo sa maayog-kalidad sedahong mga kimono. Pananglitan, sila tingali mokostar ug katunga sa milyong yen (mga $2,000, U.S.), uban sa bagay nga obi sa mga katunga nianang kantidara. Idugang niini ang bili sa zori, sa tabi (ang usag-tudlong medyas nga isul-ob uban sa zori), pitaka, ug mga adorno sa buhok, ug imong makita nganong maluho kaayo ang pagsul-ob sa sedang kimono.

Ang pila ka pamilya magsugod sa pagtigom inigkahimugso sa usa ka batang babaye aron siya makabatog labing maayong kimono inigkadalaga niya. Ug ang maong kimono kasagarang ipasa gikan sa kaliwatan ngadto kaliwatan.

Apan may lain pa. Si Norio Yamanaka, tsirman sa Sodo Kimono Academy, mipahayag: “Ang among matag-adlawng kinabuhi maoy puliki kaayo. . . . Ang mga Hapones, ilabina ang mga lalaki, puliki kaayo sa pagpangitag pangabuhi sa tapos-gubat nga mga adlaw. Sila puliki kaayo nga dili makaabot ug mga kimono.” Tungod sa tulin-pasong modernong katilingban sila walay luna alang sa maong mga tradisyon nga gipasa gikan sa ilang layo kaayong katigulangan.

Kon kaha ang makalingawng kimono makalahutay latas sa mga kapit-osan sa modernong-adlawng katilingban, panahon ray mag-igo. Apan kining buloknong nasodnong biste sa Hapon tinong nakadugang ug dako sa makaiikag nga pagkadaiya sa mga urog sa sinina nga hikaplagan sa tibuok nga kalibotan.