Usa ka Epidemya sa Kabataang Nailalom sa Pagpit-os
“RANDY!” misinggit si Rita, nalisang sa iyang nakita gikan sa halayo samtang nagkaduol siya sa iyang balay. Didto ang iyang anak nga si Randy, nga nagbitay ang katunga sa lawas diha sa bentana sa lawak higdaanan sa itaas nga andana, 8 metros ang kahabogon ibabaw sa semento nga tugkaran. Sa sulod sa balay, nadungog ni Larry ang mga singgit sa kalisang sa iyang asawa ug nahaigking sa paglihok. Mikabad ug saka sa hagdanan, gilukso niya ang lawak higdaanan ug gisakgaw ug kalit si Randy, luwas siyang gibira sa sulod. Ang mga ginikanan ni Randy gusto dayon ug mga tubag. “Nganong gibuhat mo kadto? Ngano?” sila nangutana nga dili-makatuo. “Masamdan ka unta; mamatay ka pa!” “Gusto ko nang mamatay,” mitubag nga walay pagkabalaka si Randy. Si Randy singko anyos lamang.
KON tan-awon sa panagway sa gawas, si Randy maoy normal, mahimsog nga bata. Walay nagduda nga siya sa tago gustong mamatay. Apan, nakita sa misunod nga mga pagtambag nga si Randy maoy usa ka bata nga nailaom sa sobrang pagpit-os.
Sama kang Randy daghang kabataan karong adlawa maoy mga biktima sa grabeng pagkatugaw sa hunahuna. Walay makitang maayong mga paagi sa pagpakiglabot sa ilang kalisod, ang uban walay kapuslanang mosulay sa pagsumpo sa ilang kabalaka. Apan ang nagpuot nga kapit-os sa kataposan makakitag kahungawan. Alang sa pipila, ang kabalaka nga dili ikapahungaw mosangpot ug mga sakit sa panglawas o delingkuwente nga pamatasan. Alang sa uban, ilang iluom ang ilang kapit-os pinaagi sa mga buhat nga nagadaot-sa-kaugalingon, lakip na ang tinuyo nga mga pagsamad sa kaugalingon, mga suliran labot sa pagkaon, pag-abuso sa makagiyan nga mga substansiya, ug bisan paghikog. Ang The Child in Crisis nag-ingon: “Daghan niining mga sulirana—ilabina ang paghikog—gisabot kaniadto nga iya lamang sa mga hamtong ug sa gulang-gulang nga kabataan. Karon kini daw inanayng naglakip na bisan sa mga bata pa kaayo.”
‘Nganong mahitabo man kini?’ nangutana ang nalibog nga mga hamtong. ‘Dili ba ang pagkabata maoy panahon sa mga dulaan ug pagdula, panahon sa pagkatawa ug paglingawlingaw?’ Alang sa daghang kabataan ang tubag maoy dili. “Ang ginaingong lunlon nga kalipay ang panahon sa pagkabata maoy usa ka sugilambong nga minugna sa mga hamtong,” miingon si Dr. Julius Segal. Kining makasubong kamatuoran gipamatud-an sa doktor sa mga bata nga si Joseph Lupo: “Ako nagapanambal sulod na sa bayente-singko ka tuig. Karon upat ka pilong gidaghanon sa bata ug nagakahingkod nga pasyenteng nagmagul-anon ang akong nakita.”
Unsay nagpahinabo niining wala pay sama nga kapit-os sa kabataan? Unsa ang pasidaang mga timaan? Sa unsang paagi ang kabataang nailalom sa pagpit-os katabangan? Hisgotan kining mga pangutanaha sa sunod nga mga artikulo.