Ang Imong Balay Makaagwanta ba ug Linog?
Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa Hapon
“TABANGI ako! Tabangi ako!” Sa kangitngit sa kaadlawon sa Enero 17, 1994, usa ka lalaki misinggit gikan sa unang andana sa usa ka balayng apartment nga nadat-ogan sa ibabawng duha ka andana ug naglut-oray. Usa ka linog nga may sukod nga 6.6 sa Richter scale mihapak sa Los Angeles, California, T.B.A., nga mihunos sa kinabuhi sa 16 ka tawo sa maong tinukod. Kapig 50 ang namatay nianang dapita.
Sa Septiyembre 30, 1993, ang estado sa Maharashtra sa kasadpang India gihapak sa usa ka linog nga menosmenos ang gikusgon. Abot ug 30,000 ka tawo ang gipatay niadto. “Kon nahitabo pa sa laing dapit diin . . . lig-ong pagkatukod ang kabalayan, ang trahedya dili unta ingon ka grabe,” matud ni Sri Krishna Singh, usa ka seismologist. Kadaghanan sa mga balay sa apektadong dapit maoy ginama sa mga pinagbang yuta.
Sa laing bahin, gihapak ang Tokyo, Hapon, niadtong 1985 sa usa ka linog nga samag kakusog sa iya sa India. Kadto ang labing kusog nga mihapak sa maong dapit sa 56 ka tuig. Bisan pa niana, walay namatay, walay mga sunog, walay dagkong kadaot sa propiedad. Unsay nakapalahi?
Ang usa ka tubag anaa sa mga paagi sa konstruksiyon nga gigamit alang sa mga tinukod. Daghang nasod sa lagmit-linogon nga mga dapit nagbaod sa mga enhinyero sa estruktura nga sundon ang estriktong kalagdaan sa konstruksiyon aron matukod ang mga estrukturang makaagwanta sa linog. Ingong usa ka pananglitan, tan-awon nato kon giunsa pagtukod ang mga estrukturang makaagwanta sa linog sa Hapon.
Mga Kinaiyahan nga Makaagwanta sa Linog
Ang tradisyonal Hapones nga mga tinukod wala tuyoang napatindog nga may mga kinaiyahan nang makaagwanta ug linog. Sanglit ang kadaghanang balay ginama sa kahoy, nagkadaiyang mga panumpay ang gigamit. Motugot kini sa balay nga mopaayon ug molubay sa pag-uyog sa usa ka linog ug bisan pa niana dili malumpag. Ang mga pagoda ug mga kastilyo nga naggamit sa maong mga prinsipyo nakalahutay sukad sa kapanahonan sa edad media. Ang mga pagtuon sa maong mga estruktura nagpadayag nga ang sekreto anaa sa ilang pagkalubay inay sa pagkagahi. Kining ideyaha ginagamit sa modernong mga tinukod.
Sa labihan ka habog nga mga tinukod, ang epektibong paggamit ug asiro magtino kon ang usa ka tinukod moagwanta ba sa mga linog o dili. Dili lamang nga gamiton tingali ang asirong mga paroos ug mga sagbayan kondili ang mopalig-ong asirong mga bara ipasok sa kongkretong mga poste, mga salog, ug mga bungbong aron magama ang lig-on apan malubayong estruktura. Ang asiro maoy mohatag sa kalubay nga motabang sa paghugpong sa tinukod inighapak sa usa ka linog.
Ang bag-ong paniksik nakapaposible usab nga masayran kon sa unsang paagi ang linog magpalihok sa usa ka tinukod. Kini misangpot sa importante kaayong butang nga pagatagdon sa pagdesinyog moagwanta-sa-linog nga tinukod: ang gikusgon sa pag-uyog. Ang gamayng tinukod o dili-mapauyonong tinukod dunay mas dako, sa ingon mas makapalumpag, nga gikusgon sa uyog kay sa mas habog o mas mapauyonong tinukod. Dugang pa, hinungdanong ang tinukod madesinyo nga mouyog sa gikusgon nga lahi sa yutang giugbokan niini. Magpakunhod kini sa epekto sa paka, nga mopadako sa puwersa sa tay-og.
Ang laing pagatagdon mao ang patukoranan. Ang usa ka kompaniya milampos sa pagsulay sa usa ka estrukturang gitukod ibabaw sa gomang mga hanig nga naggamit ug hagkot nga mga tigpugong. Kini magsilbing mga tigsuhop sa tay-og ug sa aktuwal magkunhod ug mga 60 porsiento sa mga epekto sa linog sa ibabawng bahin sa estruktura. Sa pila ka kaso, kinahanglang ipadulot ang mga usok ngadto sa mas lig-ong hut-ong sa ilalom sa yuta. Bisan ang usa ka lawak ilalom sa yuta makahatag ug igong kalig-on nga makapugong nga mohirig ang usa ka tinukod.
Pagpatindog ug Moagwanta-sa-Linog nga Tinukod
Ang sangang buhatan sa Watch Tower Society sa Hapon mitukod ug bag-ong dugang sa planta sa imprentahan niini niadtong 1989. Ang tinukod maoy 67 metros sa gitas-on, 45 metros sa gilapdon, ug unom ka andana sa gihabogon, nga adunay lawak sa tibuok nga silong. Aron magama ang tinukod nga moagwanta sa linog, 465 ka kongkretong usok ang gipadulot sa yuta.
Sa puwesto ang dili-langas, dili-mouyog nga metodo gigamit sa pagpadulot sa mga usok sa yuta. Ang mga usok, nga may sukod nga 80 sentimetros sa diametro ug 12 metros sa gitas-on, maoy mga tubo. Human ipasok sa usok ang barinang may mga lansang sa tumoy niini, gialsa kadto ngadto sa posisyong bertikal ibabaw sa dapit nga ipadulot kadto. Samtang gituyok ang barina, kana naghaw-as ug yuta agi sa sentro sa usok, ug ang usok inanayng napadulot sa pig-ot nga lungag. Aron molalom pa, ang laing seksiyon sa usok ikasolda sa napadulot nang usok.
Sa dihang nakaabot na sa gitinguhang giladmon, ang mga lansang sa tumoy sa barina pabuklaron, ug ang mas dakong lungag makubkob sa ilalom sa usok. Human tangtangon ang barina, ang semento ipugos pagpasulod sa usok ug ngadto sa maong lungag, ug ang usok mapahimutang nga lig-on sa maong dapit inigkagahi sa semento.
Human mapahiluna sa ingong paagi ang tanang usok diha sa patukoranan, ikonektar sila sa mga sagbayan nga maoy magsuportar sa salog ug mga bungbong sa lawak sa ilalom sa yuta. Tungod sa maong patukoranan, ang tinukod angay makaagwanta sa igoigong gikusgon sa tay-og.
Luwas ba ang imong balay panahon sa usa ka linog? Walay mga estratehiya sa desinyo o ubang mga panagana ang makagarantiya nga ang usa ka tinukod dili maguba panahon sa usa ka linog. Ang usa ka linog tingali kusog kaayo nga bisan ang mga tinukod nga labing maayong pagkadesinyo dili makaagwanta sa pagpangguba niini, sama sa gipadayag sa grabeng linog sa Kobe, Hapon, niadtong Enero. Bisan pa niana, pinaagi sa pagpili nga mopuyo sa usa ka tinukod nga binuotang gitukod, ikaw mahimong mobati nga luwas inighapak sa usa ka linog sa inyong dapit.