Seksuwal nga Panghasi—Usa ka Tibuok-Yutang Problema

ANG trabaho nahimong usa ka mangil-ad nga damgo alang sa usa ka batan-ong sekretarya nga ginganlag Rena Weeks. Tinuod, ang bupiti nga nagpatrabaho kaniya dungganog ngalan ug may mga opisina sa kapin sa kawhaag upat ka nasod. Apan siya nagtrabaho sa usa ka tawo kinsa, sumala sa iyang pangangkon, dili mohunong sa pagpangawhat ug paghikap kaniya. Ang makauulawng mga pag-atake giubanan ug bastos, palabtik nga sinultihan.

Sa katuigan kanhi, ang mga babaye sa mga kahimtang nga sama niini diyutay rag mahimo​—gawas lamang tingali sa pag-undang sa trabaho. ‘Ang iyang pulong batok sa lalaki’ mahimong hukman sa nagdumala nga walay kalig-onan. Ug lagmit ibalewala niadtong motuo sa mga pulong sa babaye ang problema pinaagi sa pag-ingon, ‘Unsa may anaa niana?’ Apan ang mga panahon nausab. Labaw pa ang gihimo ni Rena Weeks kay sa pagkasuko ug pag-undang lamang sa trabaho. Siya mikiha.

Gipatagaan siya sa hurado sa T.B. ug $50,000 nga bayad sa iyang emosyonal nga kalisod, uban sa $225,000 nga danyos gikan sa iyang kanhing amo. Dayon, sa usa ka lihok nga nakakuha sa pagtagad sa mga negosyante ug sa mga bupiti sa tibuok kalibotan, gimandoan sa hurado ang bupiti sa pagbayad ug makalilisang nga kantidad nga $6.9 milyones nga danyos sa kapakyasan sa pagsulbad sa problema!

Ang kaso ni Weeks dili gayod usa ka talagsaong hitabo. Ang laing dili pa dugayng asunto naglangkit sa nasodnong (T.B.) tuhog sa mga tindahag baratilyo. Usa ka empliyada nga ginganlag Peggy Kimzey miangkon nga ang iyang superbisor nakasultig daghang bastos seksuwal nga mga pulong kaniya. Niadtong 1993, si Peggy Kimzey miretiro sa iyang trabaho ug mikiha. Siya gipatagaan ug $35,000 alang sa kaulawan ug kasakit sa hunahuna uban sa simbolikong $1 sa nawalang suweldo. Ang hurado mihukom usab nga nakamugna ang iyang kanhing amo ug magubot nga palibot sa trabaho pinaagi sa pagtugot sa panghasi. Ang silot? Singkuwenta ka milyong dolyar nga danyos!

Nag-ingon ang magasing Men’s Health: “Ang mga kaso sa seksuwal nga panghasi kusog nga nagdaghan samag kagaw. Niadtong 1990, ang EEOC [Equal Employment Opportunity Commission] nag-atiman ug 6,127 niining matanga sa mga sumbong; sa miaging tuig [1993] ang tinuig nga total halos midoble sa 11,908.”

Usa ka Pag-abuso sa Gahom

Bisan pag nahimong pangunang mga ulohan sa balita ang makalipong nga kantidad nga gipahamtang sa mga hurado, ang tinuod mao nga pipila lamang ka sumbong ang gisang-at sa korte. Hilom nga giantos sa kadaghanang biktima ang pagpakaulaw kanila​—mga peyon sa mangil-ad nga pag-abuso sa gahom ug panghulga nga nagakahitabo diha sa mga opisina, sa kadalanan, sa mga bus, sa mga kan-anan, ug sa mga pabrika. Usahay, adunay pagpamugos mismo sa pagpakigsekso. Apan, sa kadaghanang higayon ang pagmolestiya naglakip sa mas pino, apan makauulawng mga buhat: makalagot o di-angay nga mga paghikaphikap, mahilas nga sinultihan, mahilayng mga tinan-awan.

Tinuod, ang uban dili modawat sa pagtawag nianang batasana nga panghasi, nga nangatarongan nga kini maoy usa lamang ka salikwaot nga pagsulay sa pipila ka lalaki sa pagdani sa pagtagad sa kaatbang nga sekso. Apan daghan, sama sa magsusulat nga si Martha Langelan, dili modawat sa maong mga pagsulay aron ipakamatarong ang makalagot nga paggawi. Siya misulat: “Dili kini salikwaot nga pagpangulitawo, o bastos nga pagpangulitawo, o tiawtiaw nga pagpangulitawo, o ‘nasaypan sa pagsabot’ nga pagpangulitawo. Wala kini himoa aron madani ang mga babaye; kini maoy usa ka paggawi nga nagsilbi sa lahi nga katuyoan. Sama sa panglugos, ang seksuwal nga panghasi gidesinyo sa pagpugos sa mga babaye, dili sa pagdani kanila. . . . [Kini] maoy usa ka pagpasundayag sa gahom.” Oo, sagad ang maong di-maayong pagtratar sa yano maoy laing mapintas nga paagi nga niana “ang tawo nagamando sa iyang isigkatawo alang sa iyang kadaotan.”​—Ecclesiastes 8:9; itandi ang Ecclesiastes 4:1.

Kasagarang mosanong ang mga babaye sa seksuwal nga panghasi, dili uban sa kahimuot, kondili sa mga pagbati nga gikan sa kapikal ug kasuko ngadto sa kaguol ug kaulawan. Nahinumdom ang usa ka biktima: “Ang situwasyon nakadaot kanako. Nawad-an ako sa akong pagsalig, sa akong kompiyansa, sa akong pagtahod-sa-kaugalingon, ug sa akong mga ambisyon sa karera. Kalit nga nausab ang akong personalidad. Ako walay libog niadto. Ako nahimong masilagon, hilomon, ug maulawon.” Ug kon ang tagbuhat maoy usa ka amo o usa nga anaa sa gahom, ang panghasi ilabinang makatugaw.

Nan, dili ikahibulong nga ang mga korte nagsugod sa pagsilot sa mga tagsala ug gipatagaan ug bayad ang mga biktima. Sukad nga gihatagag kahulogan sa Korte Suprema sa T.B. ang maong di-maayong pagtratar ingong usa ka paglapas sa sibil nga mga katungod, dugang nga gipangayoan sa balaod ang mga amo sa paghupot ug palibot sa trabaho nga dili “magubot o mahilayon.”

Ang mga kompaniya nga nagtugot sa seksuwal nga panghasi mahimong makabatog menos-ug-moral nga mga empliyado, mas daghang pagpalta sa trabaho, menos nga produktibidad, ug sigeg ilis ug mga trabahante​—wala pay labot sa pinansiyal nga kadaot kon ang mga biktima mohukom sa pagkiha.

Unsa ka Kaylap?

Unsa ka kaylap ang seksuwal nga panghasi? Ang mga surbi nagpakita nga kapin sa katunga sa mga babaye nga nagtrabaho sa Tinipong Bansa nakaagi niana. Usa ka basahon sa ingon miadmiter: “Ang seksuwal nga panghasi maoy usa ka kaylap nga problema. Nahitabo kini sa mga babaye sa tanang propesyon gikan sa silbidora ngadto sa ehekutibo sa korporasyon. Nahitabo kini sa matag hut-ong sa herarkiya sa korporasyon ug sa matag matang sa negosyo ug industriya.” Apan, ang problema dili kay sa Tinipong Bansa lamang. Ang librong Shockwaves: The Global Impact of Sexual Harassment, ni Susan L. Webb, naghisgot sa mosunod nga mga estadistika:a

CANADA: “Usa ka surbi nagpakita nga 4 sa 10 ka babaye nga gitaho gihasi sa seksuwal nga paagi sa trabaho.”

HAPON: “Ang surbi niadtong Agosto 1991 nagpakita nga 70 porsiento sa mga babaye nga misanong nakaagi” ug panghasi sa trabaho. “Nubenta porsiento nag-ingon nga sila gihasi sa seksuwal nga paagi sa pagpaingon ug sa pagpauli sa trabaho.”

AUSTRIA: “Ang surbi niadtong 1986 nagpakita nga halos 31 porsiento sa mga babaye mitahog mga hitabo sa grabeng panghasi.”

PRANSIYA: “Niadtong 1991 ang usa ka pagtuon . . . nakakaplag nga 21 porsiento sa 1,300 ka babaye nga gisurbi miingon nga sila mismo nakasinatig seksuwal nga panghasi.”

ANG NETHERLANDS: Usa ka pagtuon ang nagpakita nga “58 porsiento sa mga babaye nga misanong [sa surbi] miingon nga sila mismo nakaagig seksuwal nga panghasi.”

Usa ka Ilhanan sa Kapanahonan

Sa pagkatinuod, dili bag-o ang pagmolestiya ug panghasi diha sa trabahoan. Ang mga babaye​—ug usahay mga lalaki​—nakaagom ug ingon niana nga di-maayong pagtratar bisan balik pa sa mga panahon sa Bibliya. (Genesis 39:7, 8; Ruth 2:8, 9, 15) Apan ang maong di-maayong paggawi daw kaylap ilabina karon. Ngano man?

Sa usa ka katarongan, sa mga katuigang dili pa dugay midaghan kaayo ang mga babayeng nanarbaho. Busa mas daghang babaye ang naladlad sa mga situwasyon diin mahitabo ang maong mga pag-abuso. Bisan pa, ang labi pang dakong katarongan mao ang gitagna nga dugay na kanhi sa Bibliya: “Hinumdomi kini! Aduna unyay makuyaw nga mga panahon sa kataposang mga adlaw. Ang mga tawo unya mahimong hakog, dalo, mapagawalon, ug hambogiro; sila mainsultohon . . . ; sila dili maluloton, dili maluluy-on, mga tigbutangbutang, mapintas, ug mabangis.” (2 Timoteo 3:1-3, Today’s English Version) Ang pagkaylap sa seksuwal nga panghasi maoy usa lamang ka dakong pamatuod nga kining mga pulonga nagakatuman karon. Makaiikag, usa ka artikulo sa magasing Men’s Health nag-ingon nga “ang pagdaghan sa mga reklamo sa seksuwal nga panghasi giduyogan ug dakong pagkunhod sa pagkamabuot sa kadaghanan. Makita bisan asa ang daotang batasan.”

Ang pagkaylap sa seksuwal nga panghasi nagpabanaag usab sa “bag-ong moralidad,” nga mikatap sa tibuok kalibotan sa katuigang 1960. Ang pagkadaot sa tradisyonal nga mga utlanan sa moral giduyogan sa usa ka makalilisang nga pagkawalay-pagtagad sa mga katungod ug mga pagbati sa uban. Bisan unsa pay hinungdan niini, ang seksuwal nga panghasi maoy usa ka mangil-ad nga kamatuoran diha sa trabahoan. Unsay mahimo sa mga lalaki ug mga babaye sa pagpanalipod sa ilang kaugalingon? Moabot pa kaha ang panahon sa dihang ang trabahoan malibre sa pagmolestiya?

[Footnote]

[Kahon sa panid 4]

Seksuwal nga Panghasi​—Sugilambong Kontra Kamatuoran

Sugilambong: Ang seksuwal nga panghasi gipasobrahan sa pagtaho. Kini maoy laing uso lamang, usa ka produkto sa paghinobra ug paukyab sa palaumagian sa balita.

Kamatuoran: Sa katibuk-an, ang usa ka babaye mawad-an ug dako ug diyutay ra gayod ang makuha sa pagtaho nga nahimong biktima. Sa pagkatinuod, minoridad lamang sa mga babaye (22 porsiento sumala sa usa ka surbi) ang mosulti kang bisan kinsa nga sila gihasi. Ang kahadlok, kaulaw, pagbasol-sa-kaugalingon, kalibog, ug kawalay alamag sa ilang legal nga mga katungod ang hinungdan sa pagpakahilom sa daghang babaye. Busa nagtuo ang daghang eksperto nga ang problema wala kaayo itaho!

Sugilambong: Ang kadaghanan sa mga babaye malipay sa pagtagad. Kadtong nangangkon nga sila gihasi maoy sobra lang ka sensitibo.

Kamatuoran: Subsob nga gipakita sa mga surbi nga ang mga babaye naglagot sa maong bastos nga pagtratar. Sa usa ka surbi, “sobra sa duha sa lima ka babaye miingon nga sila naglagot ug halos usa sa tulo nag-ingon nga sila nasuko.” Ang uban gitahong mibatig kabalaka, nasakitan, ug naguol.

Sugilambong: Ang mga lalaki nabiktima sama gayod sa mga babaye.

Kamatuoran: Ang mga tigdukiduki sa National Association of Working Women (T.B.) nagtaho nga “gibanabanang 90 porsiento sa mga kaso sa panghasi naglangkit sa mga lalaki nga nanghasig mga babaye, 9 porsiento maoy sa samang-sekso . . . , ug 1 ka porsiento lamang ang naglangkit sa mga babaye nga nanghasig mga lalaki.”

[Hulagway sa panid 5]

Ang seksuwal nga panghasi dili lamang labot sa sekso