‘Wala na Kami Magkinabuhi Alang sa Among Kaugalingon’
Sumala sa giasoy ni Jack Johansson
Ang Aprikano, usa ka sundalo sa Malawi, nagmando kanako sa pagtindog sa tampi sa suba nga mahayagan sa mga suga sa dulong sa sakyanan nga Land Rover. Samtang giisa sa sundalo ang iyang riple tupong sa iyang abaga, si Lloyd Likhwide midagan ngadto sa tampi sa suba ug mibarog sa akong atubangan. Siya mihangyo: “Pusila ko! Ako hinuon ang pusila! Dili kining maong langyaw nga walay sala!” Nganong ang usa ka Aprikano andam nga motahan sa iyang kinabuhi alang kanako, nga usa ka taga-Uropa? Pasaysaya ko kon sa unsang paagi nahimo akong misyonaryo sa Aprika duolan sa 40 ka tuig kanhi.
SA 1942, sa dihang nuybe anyos pa ako, namatay ang akong inahan, nga nagbilin kang Papa sa lima ka anak. Ako ang kinamanghoran. Upat ka bulan sa ulahi si Papa, kinsa usa sa unang mga Saksi ni Jehova sa Pinlandia, namatay sa aksidenteng pagkalumos. Ang akong kinamagulangang igsoong babaye, si Maja, maoy nag-atiman kanamo, ug nakaarang kami sa paghupot sa among uma. Si Maja usab ang nanguna sa espirituwal nga mga butang, ug sulod sa usa ka tuig human pagkamatay ni Papa, siya ug ang usa sa akong mga igsoong lalaki nagpasimbolo sa ilang pahinungod kang Jehova nga Diyos pinaagi sa pagpabawtismo sa tubig. Usa ka tuig sa ulahi ako nabawtismohan, sa edad nga 11.
Usa ka Hinungdanong Desisyon
Human matapos ang akong pagtuon sa komersiyo sa 1951, nagsugod ako pagtrabaho alang sa Ford Motor Company sa Pinlandia. Unom ka bulan sa ulahi nakadawat ako ug sorpresa gikan sa usa ka maalamong nagapanawng ministro sa mga Saksi ni Jehova. Gidapit niya ako sa pagpakigpulong diha sa usa ka asembliya bahin sa mga panalangin sa payunir, o bug-os-panahon, nga ministeryo. Wala ako mahimutang, sanglit nagtrabaho ako nga bug-os-panahon sa sekular nga paagi ug akong gibati nga dili gayod ako makasulti nga kinasingkasing. Nag-ampo ako kang Jehova bahin sa maong butang. Akong naamgohan nga ang mga Kristohanon kinahanglang “magkinabuhi dili na alang sa ilang kaugalingon, kundili alang kaniya kinsa namatay alang kanila,” ug busa mihukom ako sa pag-usab sa akong mga prioridad aron makaalagad ingong payunir.—2 Corinto 5:15.
Ang akong superbisor misaad nga doblehon ang akong suweldo kon magpabilin ako sa kompaniya. Unya, sa dihang nasabtan niya nga nakahukom na ko, siya miingon: “Gihimo nimo ang hustong desisyon. Gigugol nako ang akong tibuok nga kinabuhi niining maong buhatan, ug sa unsang gilapdon ba ako nakatabang sa mga tawo?” Busa sa Mayo 1952, nagpayunir ako. Pipila ka semana sa ulahi, makapahayag na ako sa akong pakigpulong bahin sa payunir nga ministeryo uban ang bug-os nga pagsalig.
Human mag-alagad ingong payunir sulod sa pipila ka bulan, gisentensiyahan ako ug unom ka bulan sa prisohan tungod sa akong Kristohanong neyutralidad. Gisundan kini sa walo ka bulang pagkabilanggo uban sa laing batan-ong mga Saksi sa isla sa Hästö-Busö, sa Gulpo sa Pinlandia. Gitawag namo kining islaha nga Little Gilead tungod sa masangkarong programa sa pagtuon sa Bibliya nga among giorganisar mismo. Apan, ang akong tumong mao ang pagtambong sa tinuod nga Gilead, ang Watchtower School of Gilead, nga nahimutang duol sa South Lansing, New York.
Samtang nabilanggo pa diha sa isla, nakadawat ako ug sulat gikan sa sangang buhatan sa Watch Tower Society, nga nagdapit kanako sa pag-alagad ingong nagapanawng ministro sa mga Saksi ni Jehova. Sa pagkagawas nako gipaduaw kanako ang mga kongregasyon sa nagsultig-Swekong seksiyon sa Pinlandia. Niadtong panahona, ako 20 anyos lamang ug mibating dili-kuwalipikado, apan misalig ako kang Jehova. (Filipos 4:13) Ang mga Saksi sa mga kongregasyon nga akong gialagaran maayo kaayo, nga wala gayod motamay kanako tungod kay ako “usa ka bata” lamang.—Jeremias 1:7.
Samtang nagduaw sa usa ka kongregasyon sa pagkasunod tuig, nahimamat nako si Linda, kinsa nagbakasyon sa Pinlandia gikan sa Tinipong Bansa. Human siya mobalik sa Tinipong Bansa, kusog ang iyang pag-uswag sa espirituwal. Wala madugay, siya nabawtismohan. Naminyo kami sa Hunyo 1957. Sa ulahi, gidapit kami sa ika-32 nga klase sa Tunghaang Gilead, sa Septiyembre sa 1958. Human sa among graduwasyon pagkasunod nga Pebrero, giasayn kami sa Nyasaland, karon gitawag ug Malawi, sa habagatan-sidlakang Aprika.
Among Ministeryo sa Aprika
Gusto namong mogula diha sa publikong ministeryo uban sa among Aprikanong mga igsoon, nga niadtong panahona mikabat ug kapin sa 14,000 sa Nyasaland. Usahay, mobiyahe kami pinaagi sa Land Rover, nga nagdala sa tanan namong mga kinahanglanon. Moestar kami sa mga balangay diin wala pay nakaadtong puti, ug kanunay kaming giabiabi. Sa among pag-abot, ang tibuok balangay manggawas sa balay aron makakita kanamo. Human sa matinahurong timbaya, mangyaka sila sa yuta nga magpakahilom, nga magasusi kanamo.
Kasagaran, ang mga taga-balangay malulotong magtukod ug payag alang gayod kanamo, nga usahay hinimo sa lapok ug sa ubang mga panahon sa elephant grass ug igo lang ang gidak-on alang sa katre. Ang mga hyena mohaguros tungod sa payag panahon sa kagabhion, nga mouwang nga makahahadlok duol gayod sa among mga ulohan. Apan ang mga Saksi sa Nyasaland sa wala madugay nag-atubang ug labi pang peligrosong mga puwersa kay sa mabangis nga mga hayop.
Ang Nasyonalismo Nahimong Isyu
Sa tibuok Aprika, ang mga kalihokan maylabot sa independensiya nagsugod na. Sa Nyasaland ang tanan gidahom nga moanib sa bugtong politikanhong partido nga naglungtad didto. Sa kalit lang, ang among neyutralidad nahimong hinungdanon kaayong nasodnong isyu. Niadtong panahona ako ang nag-atiman sa mga buluhaton sa buhatan samtang ang among magtatan-aw sa sanga, si Malcom Vigo, milakaw. Mihangyo ako nga makigkita kang Dr. Hastings Kamuzu Banda, ang primer ministro sa Nyasaland niadtong panahona. Ang duha ka laing Kristohanong mga ansiyano ug ako misaysay sa among neyutral nga baroganan ngadto kaniya, ug ang miting natapos nga malinawon. Bisan pa niini, mga usa ka bulan sa ulahi, sa Pebrero 1964, si Elaton Mwachande maoy unang namatay gumikan sa paglutos—gibangkaw siya hangtod namatay sa nasuko nga magubtanong panon. Ang ubang mga Saksi sa iyang balangay napugos pagkalagiw.
Nagtelegrama kami kang Dr. Banda, nga naghangyo kaniya sa paggamit sa iyang awtoridad sa pagpahunong sa maong kapintasan. Wala madugay nakadawat ako ug tawag sa telepono gikan sa buhatan sa primer ministro, nga nagpatawag kanako. Giubanan sa laing misyonaryo, nga ginganlag Harold Guy, ug sa usa ka lokal nga Saksi, si Alexander Mafambana, nakigkita ako kang Dr. Banda. Didto usab ang duha ka ministro sa gobyerno.
Sa pagpanglingkod gayod namo, si Dr. Banda, nga walay tingogtingog, misugod pagwarawara sa telegrama sa ibabaw sa iyang ulo. Sa kataposan, mitingog siya, nga nag-ingon: “G. Johansson, unsay buot nimong ipasabot sa pagtelegrama ug sama niini?” Sa makausa pa among gisaysay ang among neyutral nga baroganan sa politika ngadto kaniya, ug ako midugang: “Karon, tungod sa pagbuno kang Elaton Mwachande, ikaw lamang ang bugtong makatabang kanamo.” Morag nakapahimuot kadto kang Dr. Banda, ug mirelaks siya ug diyutay.
Apan, usa sa mga ministro sa gobyerno nga presente miangkon nga ang mga Saksi sa usa ka layong balangay dili mokooperar sa lokal nga mga awtoridad. Ang ikaduhang ministro mihisgot dayon ug laing hilit nga balangay, nga nag-akusar nga ang mga Saksi didto misulti nga dili-matinahuron kang Dr. Banda. Bisan pa niana, wala sila makahatag kanamo sa mga ngalan ni bisan kinsa nga naggawi nianang paagiha. Among gisaysay nga ang mga Saksi ni Jehova kanunayng gitudloan sa pagtahod sa mga awtoridad sa kagamhanan. Ikasubo, ang among mga paningkamot sa pagtul-id sa sayop nga mga hunahuna ni Dr. Banda ug sa iyang mga ministro wala molampos.
Nameligro ang Among Kinabuhi
Sa 1964, ang Nyasaland nakabaton ug kagawasan ug sa ulahi nahimong Republika sa Malawi. Ang among buluhatong pagsangyaw nagpadayon nga morag susama sa naandan apan ubos sa nagdakong pagpit-os. Niining panahona ang mga Saksi sa habagatang rehiyon sa nasod nanawag, nga nag-ingon nga ang usa ka politikanhong pag-alsa nahitabo didto. Nakita namo ang panginahanglan alang sa usa ka tawo nga moadto dayon aron sa pagtimbangtimbang sa kahimtang sa mga Saksi ug pagtagana ug moral nga pagpaluyo. Nakabiyahe na ako ngadto sa lasang nga ako ra sa unang mga okasyon, ug si Linda midawat niini nga maisogon. Apan, niining panahona nangaliyupo siya kanako, nga mihangyo kanako nga iuban ang usa ka batan-ong lokal nga Saksi, si Lloyd Likhwide. Sa kataposan miuyon ako, nga naghunahuna, ‘Kon makapahimuot kaniya, ako kanang buhaton.’
Giingnan kami nga kinahanglang motabok kami ug usa ka suba pinaagi sa lansa sa wala pa ang kurpiyo sa alas 6:00 s.g. Gipaningkamotan namo pag-ayo nga makasakay nianang panahona, apan nalangan kami tungod sa dili-maayong dalan. Sa ulahi lamang nga among nasayran nga may mando nga pusilon si bisan kinsa nga makaplagan diha sa tampi sa suba lapas sa alas sayis. Samtang nagdrayb kami paingon sa suba, nakita namo nga ang lansa nakatabok na sa pikas tampi. Si Brader Likhwide mitawag niana aron kuhaon kami. Kini miabot, apan ang sundalo diha sa lansa misinggit: “Kinahanglang pusilon nako ang puting tawo!”
Sa sinugdan, giisip nako kadto nga dili-tinuoray nga bahad, apan sa dihang nagkaduol na ang lansa, ang sundalo nagmando kanako sa pagbarog atubangan sa mga suga sa sakyanan. Mao kadtong panahona nga ang akong higalang Aprikano mibarog sa akong atubangan, nga mihangyo sa sundalo nga pusilon siya imbes ako. Aw, morag natandog ang sundalo sa iyang pagkaandam nga mamatay alang kanako, ug iyang gipaubos ang iyang pusil. Akong nahunahunaan ang mga pulong ni Jesus: “Walay usa nga may gugmang labaw pa niini, nga ang usa magatugyan sa iyang kalag alang sa iyang mga higala.” (Juan 15:13) Pagkadako sa akong kalipay nga naminaw ako sa tambag ni Linda nga ikuyog kadtong minahal nga igsoon!
Pagkasunod adlaw ang dalan balik sa Blantyre gialihan sa batan-ong mga lalaki nga gustong motan-aw sa kard ni Brader Likhwide sa pagkamembro sa partido. Dihay usa lamang ka butang nga buhaton—moagi taliwala sa panon, ug dihadiha! Akong gipaandar ang sakyanan, ug kini kalit nga miabante, nga igong nakapakurat kanila mao nga kami nakaikyas. Kon nakuptan pa sa magubtanong panon si Brader Likhwide, lagmit magkahulogan kadto sa iyang kamatayon. Sa dihang nakabalik na kami sa sangang buhatan, kaming duha nagkurog pag-ayo apan mapasalamaton kang Jehova tungod sa Iyang proteksiyon.
Napriso Tungod sa Ilang Pagtuo
Ang among buluhaton opisyal nga gidili sa Malawi sa Oktubre 1967. Dihay mga 18,000 ka Saksi sa maong nasod. Duha ka semana sa ulahi, among nahibaloan nga 3,000 ka Saksi ang napriso sa Lilongwe, ang kabisera. Mihukom kami sa pag-adto didto nianang gabhiona, nga may gilay-ong 300 kilometros, aron labing menos makahatag kanilag moral nga pagpaluyo. Among gikargahan ang Land Rover ug mga publikasyon sa Watchtower ug, sa tabang ni Jehova, miagi sa daghang babag sa dalan nga wala susiha. Sa tanang naagian, sa lainlaing kongregasyon, nakabilin kami ug kinarton sa tukma-sa-panahong espirituwal nga pagkaon.
Sa buntag mipaingon kami sa prisohan. Pagkamakaluluoyng talan-awon! Nag-ulan sa tibuok gabii, ug ang among Kristohanong mga igsoong lalaki ug babaye gitener sa nataran sa kinoralang pundok sa mga tinukod. Nabasa sila pag-ayo, ug ang uban misulay sa pagpauga sa ilang mga habol diha sa koral. Nakapahigayon kami sa pagpakigsulti sa pipila kanila latas sa koral.
Ang ilang kaso sa korte gihusay sa udto, ug ubay-ubayng nag-angkong mga Saksi ang mibarog sa puwesto sa mga saksi. Naningkamot kami sa pagpakigtinan-away kanila, apan ang ilang mga nawong nagpabiling walay emosyon. Sa among kakurat, kadtong tanan nga diha sa puwesto sa saksi misalikway sa ilang pagtuo! Apan, akong nahibaloan nga ang lokal nga mga Saksi walay nailhan niadtong milimod nga sila mga Saksi ni Jehova. Dayag kadto maoy pagpaningkamot sa pagbugnaw sa tinuod nga mga Saksi.
Kasamtangan, usa ka mando ang miabot nga papahawaon kami sa nasod. Ang among sangang buhatan sa Blantyre giilog, ug ang mga misyonaryo gihatagag 24 oras sa pagbiya sa nasod. Pagkatalagsaon nga makita ang usa ka polis nga nag-abli sa ganghaan alang kanamo sa among pagpauli! Pagkasunod hapon usa ka opisyal sa polis ang miabot ug, uban sa kasubo, midakop kanamo ug naghatod kanamo ngadto sa erport.
Mibiya kami sa Malawi sa Nobyembre 8, 1967, nga nahibalo nga ang among Kristohanong mga igsoon didto makasinati gayod ug kalayonhong pagsulay. Nahangawa kami kanila. Daghan ang nangamatay; gatosan ang nag-antos ug mabangis nga mga pagsakit; ug linibo ang nawad-ag mga trabaho, kabalayan, ug mga kabtangan. Bisan pa niana, halos tanan naghupot sa ilang integridad.
Padayon Ngadto sa Bag-ong mga Asaynment
Bisan pa sa kalisdanan, wala gayod kami makahunahuna nga moundang sa misyonaryong buluhaton. Hinunoa, gidawat namo ang usa ka bag-ong asaynment—ngadto sa Kenya, usa ka nasod nga lainlaig talan-awon ug katawhan. Si Linda naikag sa mga Masai. Niadtong panahona, walay Masai nga Saksi ni Jehova. Apan unya nahimamat ni Linda si Dorcas, usa ka Masai nga babaye, ug misugod sa pagtuon sa Bibliya uban kaniya.
Si Dorcas nahibalo nga aron makapahimuot sa Diyos, kinahanglang ipalegal niya ang iyang kaminyoon. Ang amahan sa iyang duha ka anak mibalibad, busa gipaningkamotan ni Dorcas nga masuportahan mismo ang iyang mga anak. Nasuko ang lalaki sa mga Saksi, apan nasubo siya nga nahimulag sa iyang pamilya. Sa kataposan, sa awhag ni Dorcas, siya usab misugod sa pagtuon sa Bibliya uban sa mga Saksi ni Jehova. Gitul-id niya ang iyang kinabuhi, nahimong Saksi, ug naminyo kang Dorcas. Nagpayunir si Dorcas, ug ang iyang bana ug ang ilang kinamagulangang anak nga lalaki mga ansiyano na karon sa kongregasyon.
Sa kalit lang, sa 1973, ang buluhaton sa mga Saksi ni Jehova gidili sa Kenya, ug kinahanglan kaming mobiya. Pipila lamang ka bulan sa ulahi, gihunong ang pagdili. Apan nadawat na namo ang among ikatulong asaynment—sa Congo (Brazzaville). Miabot kami sa Abril 1974. Duolan sa tulo ka tuig sa ulahi, kaming mga misyonaryo bakak nga giakusar nga mga espiya, ug ang among buluhaton gidili. Gawas pa niana, dihay mga awayay sa Brazzaville human patya ang presidente sa maong nasod. Ang tanang ubang mga misyonaryo giasayn sa lainlaing mga nasod, apan gihangyo kami nga magpabilin kutob sa maarangan. Sulod sa mga semana nangatulog kami nga wala mahibalo kon mabuntagan pa ba. Apan hinanok ang among pagkatulog, nga nagsalig sa pag-atiman ni Jehova. Kadtong pipila ka bulan, nga kami lang sa sangang buhatan, lagmit mao ang labing masulayon-sa-pagtuo ug makapalig-on-sa-pagtuo nga panahon nga among nasinati sukad sa among misyonaryong pag-alagad.
Sa Abril 1977 kinahanglang mobiya kami sa Brazzaville. Unya nasorpresa kami pag-ayo—giasayn kami sa Iran aron sa pagtukod ug usa ka bag-ong sangang buhatan. Ang among unang suliran mao ang pagpaningkamot sa pagtuon ug Farsi, ang Persianhong pinulongan. Ang pagtuon ug usa ka bag-ong pinulongan naghimo kanamong mokomento lamang sa labing yano diha sa mga tigom sa kongregasyon, sama sa komento sa gagmayng kabataan! Sa 1978 misugod ang rebolusyon sa Iran. Nagpabilin kami sa kinagrabehang paggubatay, apan sa Hulyo 1980, kaming tanang misyonaryo gipapahawa sa nasod.
Ang among ikalimang asaynment nagdala kanamo pagbalik sa tungatunga sa Aprika, sa Zaire, sa pagkakaron Demokratikong Republika sa Congo. Nag-alagad kami sa Zaire sulod sa 15 ka tuig, sa usa ka yugto sa panahon nga nailalom usab sa pagdili. Pag-abot namo, mga 22,000 ka Saksi ang aktibo sa maong yuta—karon dunay kapin sa 100,000!
Sa Una na Usab nga Asaynment!
Sa Agosto 12, 1993, ang pagdili sa mga Saksi ni Jehova sa Malawi gihunong. Duha ka tuig sa ulahi si Linda ug ako giasayn pagbalik sa among gigikanan—sa Malawi, ang matahom, mahigalaong nasod nga nailhan ingong Ang Mainit nga Kasingkasing sa Aprika. Sukad sa Enero 1996, nabatonan namo ang kalipay nga magtrabaho taliwala sa malipayon ug makigdaitong katawhan sa Malawi. Among gipabilhan ang pag-alagad sa makausa pa uban sa among matinumanong mga igsoon sa Malawi, nga daghan kanila nakalahutay sa tulo ka dekadang paglutos. Ang among Aprikanong mga igsoon maoy tuboran sa pagdasig, ug gimahal namo sila. Tinuod gayod kanila ang mga pulong ni Pablo: “Kita kinahanglang mosulod sa gingharian sa Diyos pinaagi sa daghang mga kasakitan.” (Buhat 14:22) Ang duolan sa 41,000 ka Saksi sa Malawi may kagawasan na karon sa pagsangyaw nga dayag ug sa paghimog dagkong mga kombensiyon.
Gikalipayan namo pag-ayo ang tanan namong mga asaynment. Si Linda ug ako nakakat-on nga ang bisan unsang kasinatian, bisan unsa ka masulayon, makahulma kanato aron mahimong mas maayong mga tawo, basta huptan nato “ang kalipay ni Jehova.” (Nehemias 8:10) Nalisdan ako sa pagpasibo sa dihang kinahanglan kaming mobiya ug mga asaynment. Apan ang pagkamapasiboon ni Linda—ug ilabina ang iyang lig-ong pagtuo kang Jehova—nakatabang kanako, nga naghimo kanakong mapabilhon sa panalangin nga nakabaton ug “usa ka maayong asawa.”—Proverbio 18:22.
Pagkamalipayon ug pagkakulbahinam nga kinabuhi ang among naagian! Subsob gipasalamatan namo si Jehova tungod sa iyang mapanalipdanong kamot. (Roma 8:31) Upat na ka dekada sukad ako mipahayag niadtong pakigpulong mahitungod sa mga panalangin sa bug-os-panahong ministeryo. Kami nalipay nga among ‘gisulayan si Jehova ug gitilawan ang iyang pagkamaayo.’ (Salmo 34:8; Malaquias 3:10) Kombinsido kami nga ‘ang pagkinabuhi dili alang sa among kaugalingon’ mao ang labing maayong paagi sa kinabuhi nga posible.
[Mapa/Hulagway sa panid 24]
(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)
Mga nasod nga among gialagaran
Iran
Republika sa Congo
Demokratikong Republika sa Congo
Kenya
Malawi
[Picture on page 21]
Sa among pagpadulong sa Malawi, agi sa Cape Town, Habagatang Aprika
[Picture on page 23]
Sa dihang kami gidakop ug gipapahawa sa Malawi
[Picture on page 25]
Si Dorcas, usa ka Masai, uban sa iyang bana