Ang Nagdakong Panginahanglan Alang sa Walay-Dugo nga Pagpanambal ug Operasyon

“Ang tanang nagdumala sa dugo ug nagtambal sa mga pasyente nga operahanan kinahanglang maghunahuna sa walay-dugo nga operasyon.”​—Dr. Joachim Boldt, propesor sa anestesiolohiya, Ludwigshafen, Alemanya.

ANG trahedya sa AIDS nagpugos sa mga siyentipiko ug mga doktor sa paghimog dugang nga mga lakang aron himoon ang lawak sa operasyon nga mas dili peligroso. Dayag, nagpasabot kini sa mas estriktong pagsusi sa dugo. Apan ang mga eksperto nag-ingon nga bisan kining mga lakanga dili makapaneguro sa sero-risgo nga mga abono. “Bisan pag ang katilingban mogugol ug daghang salapi aron himoon ang suplay sa dugo nga mas dili peligroso kay sukad masukad,” matod sa magasing Transfusion, “kami nagtuo nga ang mga pasyente mosulay gihapon sa paglikay sa allogeneic [gidonar] nga mga abono tungod lamang kay ang suplay sa dugo dili gayod mahimong bug-os nga dili peligroso.”

Dili katingad-an, daghang doktor nagakahimong mapanagan-on nga mohatag ug abono sa dugo. “Ang abono sa dugo sa panguna dili maayo, ug kami agresibo kaayo sa paglikay niana alang sa tanan,” matod ni Dr. Alex Zapolanski, sa San Francisco, California.

Ang publiko usab mas nakaamgo bahin sa mga kapeligrohan sa abono. Sa pagkatinuod, usa ka surbi sa 1996 nagpadayag nga 89 porsiyento sa mga Canadiano mopalabi sa kapuli sa dugo kay sa dinonar nga dugo. “Dili tanang pasyente modumili sa iya-sa-laing-tawo nga abono sa dugo sama sa mga Saksi ni Jehova,” pahayag sa Journal of Vascular Surgery. “Bisan pa niana, ang mga risgo sa pagkapasa sa sakit ug pag-usob sa sistema sa imyunidad mohatag ug matin-awng ebidensiya nga kita kinahanglang mangitag mga kapuli alang sa tanan natong pasyente.”

Usa ka Pinalabing Metodo

Salamat na lang, adunay usa ka kapilian​—ang walay-dugo nga pagpanambal ug operasyon. Giisip kini sa daghang pasyente dili ingong kataposang kapaingnan kondili ingong pinalabing pagtambal, ug may maayong katarongan. Si Stephen Geoffrey Pollard, usa ka Britanikong espesyalistang siruhano, nag-ingon nga ang gidaghanon sa mga natakdag-sakit ug sa mga nangamatay sa mga gioperahang wala abonohig dugo “labing menos maoy sama ra sa mga pasyenteng giabonohag dugo, ug sa daghang kaso sila nakalingkawas sa human-sa-operasyong mga impeksiyon ug mga komplikasyon nga kasagarang ipasangil sa dugo.”

Sa unsang paagi naugmad ang walay-dugo nga pagpanambal? Sa usa ka diwa katingad-anan kanang pangutanaha, sanglit ang walay-dugo nga pagpanambal aktuwal nga una pa kay sa paggamit ug dugo. Sa pagkatinuod, sa sinugdan lang sa ika-20ng siglo nga ang teknolohiya sa pag-abono nakauswag sa puntong kini naandang gamiton. Bisan pa niana, sa bag-o pang mga dekada nga gipabantog sa pipila ang natad sa walay-dugo nga operasyon. Pananglitan, sulod sa katuigang 1960 ang inila nga siruhanong si Denton Cooley mihimo sa pipila sa unang gibuksan-ang-kasingkasing nga mga operasyon nga wala mogamit ug dugo.

Tungod sa pagdaghan sa hepatitis taliwala sa mga giabonohan sa katuigang 1970, daghang doktor ang misugod pagpangitag mga kapuli sa dugo. Sa pag-abot sa katuigang 1980 ang ubay-ubayng dagkong mga grupong medikal naghimo sa walay-dugo nga operasyon. Dayon, sa pagdagsang sa AIDS, ang maong mga grupo gibalikbalikan ug konsulta sa uban nga interesadong mogamit sa samang mga teknik. Panahon sa katuigang 1990 ang daghang ospital naghimog mga programa nga nagtanyag sa walay-dugo nga mga kapilian ngadto sa ilang mga pasyente.

Ang mga doktor karon malamposong nagagamit sa walay-dugo nga mga teknik panahon sa mga operasyon ug sa mga emerhensiyang pagtambal nga kasagarang nagkinahanglan ug abono sa dugo. “Ang seryosong operasyon sa kasingkasing, sa ugat, sa panganak ug sa matris, sa bata, ug sa rinyon malamposon nang mahimo nga dili gamitan ug dugo o mga produkto sa dugo,” nag-ingon si D.H.W. Wong, diha sa Canadian Journal of Anaesthesia.

Usa ka bentaha sa walay-dugo nga operasyon mao nga kini mopausbaw sa maayog-kalidad nga pag-atiman. “Ang kahanas sa siruhano hinungdanon kaayo aron mapugngan ang pag-agas sa dugo,” matod ni Dr. Benjamin J. Reichstein, usa ka direktor sa siruhiya sa Cleveland, Ohio. Usa ka magasin kabahin sa balaod sa Habagatang Aprika nag-ingon nga sa pipila ka kaso ang operasyon nga dili gamitan ug dugo mahimong “mas dali, mas limpiyo ug mas barato.” Nagdugang kini: “Sa pagkatinuod ang pagtambal human sa operasyon sa daghang kaso napamatud-ang mas barato ug dili kalas ug panahon.” Kini maoy pipila lang sa mga hinungdan kon nganong adunay mga 180 ka ospital sa tibuok kalibotan karon nga may mga programa nga nag-espesyalista sa walay-dugo nga pagpanambal ug operasyon.

Dugo ug mga Saksi ni Jehova

Tungod sa mga hinungdang binase sa Bibliya, ang mga Saksi ni Jehova modumili sa mga abono sa dugo.a Apan sila modawat​—ug kusog nga magtinguha​—sa medikal nga mga kapuli sa dugo. “Ang mga Saksi ni Jehova masiboton sa pagpangita sa kinamaayohang pagtambal,” matod ni Dr. Richard K. Spence, sa panahong siya direktor sa siruhiya sa usa ka ospital sa New York. “Ingong grupo, sila ang labing edukadong mga pasyente nga ikahibalag sa siruhano.”

Ang mga doktor nakahingpit nag daghang teknik sa pag-opera nga walay dugo diha sa mga Saksi ni Jehova. Tagda ang kasinatian sa siruhano sa kasingkasing nga si Denton Cooley. Latas sa 27 anyos nga yugto, ang iyang tem naghimo ug walay-dugo gibuksan-ang-kasingkasing nga operasyon diha sa 663 ka Saksi ni Jehova. Ang mga resulta tin-awng nagpasundayag nga ang mga operasyon sa kasingkasing malamposong mahimo nga dili abonohan ug dugo.

Tinuod, daghan ang nagsaway sa mga Saksi ni Jehova tungod sa ilang pagdumili sa dugo. Apan ang usa ka giyang gipatik sa Asosasyon sa mga Tig-anestesiya sa Gran Britanya ug Irlandia nagtawag sa baroganan sa mga Saksi nga “usa ka ilhanan sa pagtahod sa kinabuhi.” Sa tinuoray, ang lig-ong baroganan sa mga Saksi nahimong usa ka dakong puwersa luyo sa mas walay-peligrong pagpanambal nga mabatonan sa tanan. “Ang mga Saksi ni Jehova nga nagkinahanglag operasyon mao ang nanguna ug nagpugos sa mga kauswagan diha sa usa ka importanteng bahin sa serbisyo labot sa maayong panglawas sa Norway,” misulat si Propesor Stein A. Evensen, sa National Hospital sa Norway.

Aron ayudahan ang mga doktor sa pagpanambal nga dili mogamit ug dugo, natukod sa mga Saksi ni Jehova ang usa ka serbisyo sa komunikasyon. Sa pagkakaron, kapig 1,400 ka Hospital Liaison Committee sa tibuok kalibotan ang nasangkapan aron itagana sa mga doktor ug mga tigdukiduki ang medikal nga literatura gikan sa nahipos nga impormasyon nga adunay kapig 3,000 ka artikulo bahin sa walay-dugo nga pagpanambal ug operasyon. “Dili mga Saksi ni Jehova lamang, kondili mga pasyente sa katibuk-an, karong adlawa lagmit nga dili hatagan ug wala-kinahanglang abono sa dugo tungod sa kalihokan sa mga Hospital Liaison Committee sa mga Saksi,” matod ni Dr. Charles Baron, usa ka propesor sa Boston College Law School.b

Ang impormasyon bahin sa walay-dugo nga pagpanambal ug operasyon nga nahipos sa mga Saksi ni Jehova napahimuslan sa daghan diha sa medikal nga natad. Pananglitan, sa pagpangandam sa impormasyon alang sa usa ka basahong nag-ulohang Autotransfusion: Therapeutic Principles and Trends, ang mga magsusulat mihangyo sa mga Saksi ni Jehova nga itagana kanila ang impormasyon bahin sa mga kapuli sa abono sa dugo. Ang mga Saksi malipayong mihatag sa ilang gipangayo. Nga mapasalamaton, ang mga magsusulat sa ulahi miingon: “Sa tanang nabasa namo bahin sa maong ulohan, wala pa gayod kami makakitag ingon ka mubo, kompletong listahan sa mga estratehiya sa paglikay sa abono sa dugo nga iya sa laing tawo.”

Tungod sa kauswagan diha sa medikal nga natad daghan ang naghunahuna sa walay-dugo nga pagpanambal. Asa ba kita agakon niini? Si Propesor Luc Montagnier, nga nakadiskobre sa AIDS nga kagaw, nag-ingon: “Ang padayong pagbag-obag-o sa atong panabot niining natara nagpakita nga may adlaw nga ang abono sa dugo mahanaw gayod.” Kasamtangan, ang mga kapuli sa dugo nagaluwas nag mga kinabuhi.

[Mga footnote]

[Kahon/Mga hulagway sa panid 7]

Kon Unsay Ginasulti sa Pipila ka Doktor

‘Ang walay-dugo nga operasyon maoy dili lamang alang sa mga Saksi ni Jehova kondili alang sa tanang pasyente. Sa akong hunahuna ang tanang doktor angayng maghimo niini.’​—Dr. Joachim Boldt, propesor sa anestesiolohiya, Ludwigshafen, Alemanya.

“Bisan pag ang mga abono sa dugo mas dili peligroso karong adlawa kay sa nangagi, sa gihapon sila adunay mga risgo, lakip ang mga reaksiyon labot sa imyunidad ug pagkahitakdan sa hepatitis o sa mga sakit nga ipasa sa pagpakigsekso.”​—Dr. Terrence J. Sacchi, klinikal nga luyoluyong propesor sa medisina.

“Ang kadaghanang doktor adunay awtomatikong mga reaksiyon labot sa mga abono ug mohatag lamang niana nga walay tihiktihik ug walay pihigpihig. Dili ako ingon niana.”​—Dr. Alex Zapolanski, direktor sa operasyon sa kasingkasing sa San Francisco Heart Institute.

“Ako walay nakita nga bisan unsang naandang operasyon sa tiyan nga sa normal nga pasyente nagkinahanglag abono sa dugo.”​—Dr. Johannes Scheele, propesor sa siruhiya, Jena, Alemanya.

[Mga hulagway]

Dr. Terrence J. Sacchi

Dr. Joachim Boldt

[Kahon/Mga hulagway sa panid 8, 9]

Walay-Dugo nga Pagpanambal ug Operasyon

Pipila sa mga Paagi

Mga pluwido: Ang Ringer’s lactate solution, dextran, hydroxyethyl starch, ug uban pa gigamit aron magpabilin ang gidaghanon sa dugo, nga masanta ang tumang pagkaluya sa mga proseso sa lawas. Ang pipila ka pluwido nga karon ginasulayan makadalag oksihena.

Mga droga: Ang mga protinang gibag-o ang mga gene makapakusog sa paggamag pulang mga selula sa dugo (erythropoietin), mga platelet sa dugo (interleukin-11), ug lainlaing puting mga selula sa dugo (GM-CSF, G-CSF). Ang ubang mga tambal makapamenos pag-ayo sa pagkawala sa dugo panahon sa operasyon (aprotinin, antifibrinolytics) o makatabang pagpamenos sa grabeng pagdugo (desmopressin).

Biolohikanhong mga hemostat: Ang collagen ug selulosa nga mga tapal gigamit sa pagpatang-on sa pagdugo pinaagig direktang paghaklap. Ang fibrin nga mga glu ug mga patapot makatak-op sa mga samad o makatabon sa dagkong mga bahin sa nagdugong tisyu.

Pagpreserbar sa dugo: Ang mga makinang tigpreserbar makapasig-uli sa dugo nga moagas panahon sa operasyon o aksidente. Ang dugo hinloan ug ikabalik ngadto sa pasyente diha sa padayong pagsirkular. Sa grabeng mga kaso, ang mga litro sa dugo mapasig-uli nga magagamit sa maong sistema.

Mga gamit sa operasyon: Ang pipila ka hiraminta maghiwa ug magtak-op sa mga ugat sa samang panahon. Ang ubang mga hiraminta makapatang-on sa pagdugo sa dagkong mga bahin sa tisyu. Ang instrumentong laparoscope ug mga instrumentong dili makasamad ug dako magpaposible sa mga operasyon nga dili moagas ang daghang dugo tungod sa dagkong mga hiwa.

Mga teknik sa pag-opera: Ang mabug-osong pagplano bahin sa operasyon, lakip ang pagkonsulta sa eksperyensiyadong mga doktor, makatabang sa tem nga tig-opera aron malikayan ang mga komplikasyon. Kinahanglanon ang dali nga lihok sa pagpatang-on sa pagdugo. Ang mga kalangan nga kapin ug 24 ka oras makaamot ug dako sa kamatayon sa pasyente. Ang pagbahin sa dagkong mga operasyon ngadto sa ubay-ubayng mas gagmay makapamenos sa katibuk-ang moagas nga dugo.

[Kahon/Mga hulagway sa panid 10]

Walay-Dugo nga Pagpanambal—Ang Bag-ong “Sulondang Pag-atiman”?

ANG Pagmata! naghisgot sa mga kaayohan sa walay-dugo nga pagpanambal ug operasyon uban sa upat ka eksperto sa maong natad.

Gawas pa sa mga pasyente nga dili magpaabono ug dugo tungod sa relihiyosong mga katarongan, kinsa pa ang nagapakitag interes sa walay-dugo nga pagpanambal?

Dr. Spahn: Sa among sentro kadtong nagahangyo sa walay-dugo nga pagpanambal kasagaran maoy nahibalo-pag-ayong mga pasyente.

Dr. Shander: Sa 1998 ang gidaghanon sa mga pasyenteng midumili sa dugo tungod sa personal nga mga katarongan milabaw sa gidaghanon sa mga pasyente nga midumili sa dugo tungod sa relihiyosong mga katarongan.

Dr. Boyd: Pananglitan, adunay mga pasyenteng may kanser. Gikapakita sa daghang beses nga kon dili sila maabonohan ug dugo, mas maayo ang ilang progreso ug dili kaayo daghan ang pagsugmat sa sakit.

Dr. Spahn: Kami kasagarang magtambal sa mga propesor sa unibersidad ug ilang mga pamilya nga dili gamitan ug dugo. Bisan ang mga siruhano mohangyo nga likayan namo ang abono! Pananglitan, usa ka siruhano nakigkita kanamo bahin sa iyang asawa, kinsa nagkinahanglag operasyon. Matod niya: “Seguroa gayod ang usa ka butang​—nga dili siya maabonohan ug dugo!”

Dr. Shander: Ang mga membro sa akong departamento sa anestesiya miingon: ‘Kining mga pasyenteha nga wala maabonohig dugo maayo ra ug kahimtang ug tingali mas maayo pa. Nganong magbaton kitag duha ka sulondang pag-atiman? Kon kini ang labing maayong pag-atiman, angayng ipadapat nato kini sa tanan.’ Busa karon kami nagpaabot nga ang walay-dugo nga pagpanambal mahimong sulondang pag-atiman.

G. Earnshaw: Tinuod nga ang walay-dugo nga operasyon nahiangay ilabina sa mga Saksi ni Jehova. Bisan pa niana, kini ang paagi nga buot namong tambalan ang tanan.

Ang walay-dugo ba nga paagi sa pagtambal mas mahal o mas barato?

G. Earnshaw: Kini barato.

Dr. Shander: Adunay 25-porsiyentong pagkunhod sa gasto sa walay-dugo nga pagpanambal.

Dr. Boyd: Bisan pag tungod lang nianang katarongana, angay nga gamiton nato kini.

Unsa ka layo na ang atong pag-uswag sa paggamit sa walay-dugong medikal nga pamaagi?

Dr. Boyd: Sa akong hunahuna kini mauswagon kaayo. Kini wala pa gayod matapos. Matag panahon nga kita moliso, makakaplag kitag maayong bag-ong katarongan nga dili mogamit ug dugo.

[Mga hulagway]

Dr. Donat R. Spahn propesor sa anestesiolohiya, Zurich, Switzerland

Dr. Aryeh Shander luyoluyong klinikal nga propesor sa anestesiolohiya, Tinipong Bansa

G. Peter Earnshaw, FRCS, konsultant sa siruhano sa bukog, London, Inglaterra

Dr. Mark E. Boyd propesor sa obstetrics ug gynecology, Canada

[Kahon sa panid 11]

Ang Bahin sa Pasyente

▪ Pakigsulti sa imong doktor bahin sa dili-dugo nga mga kapuli sa dili pa motungha ang panginahanglan sa pagtambal. Kini hinungdanon ilabina alang sa mabdos nga mga babaye, mga ginikanang may gagmayng mga anak, ug mga tigulang.

▪ Isulat ang imong gusto, ilabina kon adunay legal nga dokumento alang sa maong katuyoan.

▪ Kon ang imong doktor dili andam motambal kanimo nga walay dugo, pangitag doktor nga mosugot sa imong gusto.

▪ Sanglit ang pipila ka kapuli sa dugo nagkinahanglag panahon aron mahimong epektibo, ayaw langana ang pagpatambal kon nahibalo ka nga nagkinahanglan kag operasyon.