Sugilanon sa Kinabuhi
Paghinumdom sa Among Maglalalang Sukad Pa sa Pagkabatan-on
Sumala sa giasoy ni David Z. Hibshman
“Kon ako mamatay, ako naglaom gayod nga ako nakapabiling matinumanon kang Jehova. Ako siyang hangyoon sa pag-atiman sa akong pinanggang si David. Salamat tungod kaniya, Jehova, ug tungod sa among kaminyoon. Pagkanindot, pagkamalipayon!”
HANDURAWA ang akong gibati sa dihang human malubong ang akong asawa sa Marso 1992, akong nakaplagan kining kataposang nasulat diha sa iyang talaadlawan. Lima ka bulan lamang nga sayosayo niana, among gisaulog ang ika-60ng anibersaryo ni Helen sa bug-os-panahong ministeryo.
Tin-aw pa sa akong panumdoman ang adlaw sa 1931 sa dihang si Helen ug ako nagtupad paglingkod sa kombensiyon sa Columbus, Ohio, T.B.A. Wala pay 14 anyos si Helen, apan iyang gipabilhan ang kahinungdanon sa maong panagkatigom nga labaw pa kay sa akong gibati. Ang kasibot ni Helen sa ministeryo nadayag wala madugay human niana sa dihang siya ug ang iyang balong inahan nahimong mga payunir, segun sa pagtawag sa bug-os-panahong mga ebanghelisador sa mga Saksi ni Jehova. Ilang gibiyaan ang ilang hamugaway nga pinuy-anan aron mosangyaw sa kabanikanhan sa habagatang Tinipong Bansa.
Akong Kristohanong Kabilin
Sa 1910 ang akong mga ginikanan nagdala sa ilang duha ka gagmayng bata gikan sa silangang Pennsylvania ngadto sa Grove City, sa kasadpang bahin sa estado. Didto ilang gibayran ang patinga alang sa kasarangang puy-anan ug nahimong aktibong mga membro sa Reformed Church. Wala madugay human niana giduaw sila ni William Evans, usa ka Estudyante sa Bibliya, sumala sa pagtawag niadto sa mga Saksi ni Jehova. Si Papa, nga niadto nag-edad lamang ug 25 anyos, ug si Mama, nga manghod ug lima ka tuig, naminaw niadtong mahigalaong lalaking taga-Wales ug nagdapit kaniya sa pagpangaon. Wala madugay ilang gidawat ang mga kamatuoran sa Bibliya nga ilang nakat-onan.
Aron mas maduol sa kongregasyon, gibalhin ni Papa ang pamilya sa mga 40 kilometros sa lungsod sa Sharon. Pipila ka bulan sa ulahi, sa 1911 o 1912, si Papa ug Mama nabawtismohan. Si Charles Taze Russell, ang unang presidente sa Watch Tower Society, maoy nagdiskurso sa bawtismo. Ako natawo sa Disyembre 4, 1916, sa dihang upat na ang anak sa akong mga ginikanan. Sa akong pagkatawo, gipahibalo: “Lain pang igsoong lalaki nga higugmaon.” Mao nga ginganlan akog David, nga nagkahulogang “Hinigugma.”
Sa nag-edad akog upat ka semana, gidala ako ngadto sa akong unang kombensiyon. Niadtong unang mga adlaw, ang akong amahan ug akong mga magulang nga lalaki magbaktas ug daghang kilometro ngadto sa mga tigom sa kongregasyon samtang si Mama, akong igsoong babaye, ug ako manakay diha sa trambia. Ang mga tigom gilangkoban sa mga sesyon sa buntag ug hapon. Sa balay, ang panaghisgot sagad nasentro diha sa mga artikulo sa Ang Bantayanang Torre ug The Golden Age, ang una-unang ngalan sa Pagmata!
Pagbaton ug Kaayohan Gikan sa Maayong mga Panig-ingnan
Daghang peregrino, sumala sa pagtawag niadto sa nagapanawng mga mamumulong, ang miduaw sa among kongregasyon. Kasagaran silang mogugol ug usa o duha ka adlaw uban kanamo. Usa ka mamumulong nga dili nako malimtan mao si Walter J. Thorn, nga nahinumdom sa iyang Dakong Maglalalang ‘sa mga adlaw sa iyang pagkabatan-on.’ (Ecclesiastes 12:1) Sa bata pa ako, mikuyog ako kang Papa sa pasundayag sa “Photo-Drama of Creation,” upat ka bahing salida ug girekord nga presentasyon bahin sa kasaysayan sa tawo.
Bisag si Brader Evans ug iyang asawa, si Miriam, walay mga anak, sila nahimong espirituwal nga mga ginikanan ug mga apohan sa among pamilya. Kanunayng tawgon ni William si Papa nga “Anak,” ug siya ug si Miriam nagtisok diha sa among pamilya sa espiritu sa pag-ebanghelyo. Sa unang bahin sa ika-20ng siglo, si Brader Evans nagbalikbalik sa Wales aron isangyaw ang kamatuoran sa Bibliya sa dapit palibot sa Swansea. Didto siya nailhan ingong magwawali nga taga-Amerika.
Sa 1928, si Brader Evans mihunong sa iyang panarbaho ug misugod pagsangyaw sa kabungtoran sa Kasadpang Virginia. Ang akong duha ka magulang nga lalaki, ang 21 anyos nga si Clarence ug 19 anyos nga si Carl, mikuyog kaniya. Kaming tanang lalaki migugol ug daghang tuig sa bug-os-panahong ministeryo. Sa tinuoray, kaming tanan nakaalagad ingong nagapanawng mga magtatan-aw sa mga Saksi ni Jehova sa among pagkabatan-on. Di pa dugay ang kinamanghorang igsoong babaye ni Mama, si Mary, nga karon nagpangedaron nag mga 90 anyos, misulat kanako: “Pagkamapasalamaton natong tanan nga si Brader Evans may kasibot sa ministeryo ug miduaw sa Grove City!” Si Tiya Mary maoy lain pang batan-on nga nahinumdom sa iyang Maglalalang sukad sa iyang pagkabatan-on.
Pagtambong ug mga Kombensiyon
Si Papa ug si Clarence lamang ang nakatambong sa makasaysayanhong kombensiyon sa Cedar Point, Ohio, sa 1922. Bisan pa niana, sa pagka-1924 nakabaton kamig sakyanan, ug ang among tibuok pamilya mitambong sa kombensiyon sa Columbus, Ohio. Kaming mga anak gidahom nga mogamit sa among mga tinigom aron ibayad sa among pagkaon sulod sa walo ka adlaw nga kombensiyon. Ang panghunahuna sa akong mga ginikanan mao nga ang tanang membro sa pamilya kinahanglang makakat-on sa pagsuportar sa ilang kaugalingon. Busa namuhi kamig mga manok ug mga koneho ug naggalam ug mga balay sa putyukan, ug kaming tanang lalaki nanghatod ug mga mantalaan.
Sa dihang miabot ang panahon sa kombensiyon sa Toronto, Canada sa 1927, diha kamiy unom-ka-bulang igsoong lalaki, si Paul. Naasayn ako sa pagpabilin sa balay aron sa pag-alima kang Paul sa tabang sa usa ka minyong iyaan samtang ang akong mga ginikanan miadto sa Toronto uban sa lain pang mga anak. Gisuholan kog napulo ka dolyar, nga akong gigamit sa pagpalit ug bag-o nakong besti. Kanunay kaming gibansay sa pagbestig hapsay alang sa mga tigom ug sa pag-atiman sa among mga sinina.
Sa panahon sa halandomong kombensiyon sa 1931 sa Columbus, Ohio, si Clarence ug Carl nangaminyo ug nagpayunir uban sa ilang mga asawa. Matag usa kanila nagpuyo sa ginamang mobile home. Si Carl naminyo kang Claire Houston sa Wheeling, Kasadpang Virginia, ug kanay hinungdan nga ako kaniadto naglingkod tupad sa manghod nga babaye ni Claire, si Helen, sa kombensiyon sa Columbus.
Ang Bug-os-Panahong Ministeryo
Migraduwar ako sa hayskul sa 1932 sa nag-edad akog 15, ug sa pagkasunod tuig naghatod sa segunda-manong kotse ngadto sa akong igsoong si Clarence, nga nagpayunir sa Habagatang Carolina. Miaplay ako sa payunir nga pag-alagad ug nagsugod pagpayunir uban kang Clarence ug sa iyang asawa. Si Helen nagpayunir niadto sa Hopkinsville, Kentucky, ug misulat ako kaniya sa unang higayon. Sa iyang tubag, siya nagpakisusi: “Payunir ka ba?”
Sa akong balos—nga gihiposan ni Helen hangtod sa iyang kamatayon duolag 60 ka tuig sa ulahi—ako mitubag: “Oo, ug naglaom akong magpabilin unta akong payunir.” Sa maong sulat, akong gisuginlan si Helen bahin sa pagpanagtag sa pulyetong The Kingdom, the Hope of the World ngadto sa mga klerigo ug mga opisyal sa hukmanan sa akong asaynment sa pagsangyaw.
Sa 1933, gihimoan ako ni Papa ug tolda diha sa sakyanan—usa ka 2.4 metros nga gitas-on, 2 metros nga gilapdon nga treyler nga may mga bungbong nga ginama sa trapal nga gilikos diha sa yagpis nga mga tukon ug usa ka bentana sa atubangan ug sa likod. Kadto ang akong ubos nga pinuy-anan sa misunod nga upat ka tuig sa pagpayunir.
Sa Marso 1934, si Clarence ug Carl, ilang mga asawa, si Helen ug iyang inahan, bayaw nga babaye ni Clarence ug ako, kaming walo—miadto sa kasadpan aron sa pagtambong sa kombensiyon sa Los Angeles, California. Ang uban nanakay ug natulog sa akong treyler. Natulog ako sa sakyanan, samtang ang uban nangabang ug katulgan. Kay nagkadaotdaot ang among sakyanan, miabot kami sa Los Angeles sa ikaduhang adlaw sa unom ka adlaw nga kombensiyon. Didto, sa Marso 26, si Helen ug ako sa kataposan nakapasimbolo sa among pahinungod kang Jehova pinaagi sa pagpabawtismo sa tubig.
Sa kombensiyon si Joseph F. Rutherford, kaniadto presidente sa Watch Tower Society, personal nga nakigtagbo sa tanang payunir. Gidasig niya kami, nga nag-ingong kami maoy maisogong mga manggugubat dapig sa kamatuoran sa Bibliya. Sa maong okasyon, gihimo ang tagana nga hatagan ang mga payunir ug tabang nga salapi aron sila makapadayon sa ilang ministeryo.
Edukasyon Alang sa Kinabuhi
Sa among pagbalik gikan sa kombensiyon sa Los Angeles, kaming tanan nagpaambit sa mensahe sa Gingharian ngadto sa mga tawo sa tanang lungsod sa Habagatang Carolina, Virginia, Kasadpang Virginia, ug Kentucky. Katuigan sa ulahi si Helen misulat bahin sa maong panahon: “Kaniadto walay kongregasyong madangpan, ni mga higalang makatabang, kay kami sa pagkatinuod maoy mga estranghero sa langyawng yuta. Apan karon ako nahibalong ako nakakat-on. Nagkadako ang akong kasinatian.”
Siya misukna: “Unsay himoon sa usa ka batan-ong babaye sa iyang panahon kon halayo sa mga higala ug sa iyang natawhan? Buweno di ra man kaayo lisod. Wala gyod ko mahinumdom nga gilaayan. Nagsige kog basa. Wala gyod mi mapakyas sa pagsunod sa among pagbasa ug pagtuon sa among literatura sa Bibliya. Nagpuyo ako duol sa akong inahan, nga nakakat-on sa pagdaginot sa among salapi, pagpamalit, pag-ilis sa hiyos nga mga ligid, pagluto, pagtahi, ug pagsangyaw. Wala ko magmahay ug ako malipay sa pagbuhat niadto pag-usab.”
Si Helen ug ang iyang inahan kontento sa pagpuyo diha sa gamayng treyler niadtong mga tuiga, bisag ang iyang inahan nanag-iyag nindot nga puy-anan. Human sa kombensiyon sa Columbus, Ohio, sa 1937, migrabe ang sakit sa inahan ni Helen, ug siya naospital. Namatay siya sa iyang asaynment sa Philippi, Kasadpang Virginia, sa Nobyembre 1937.
Kaminyoon ug Padayong Pag-alagad
Sa Hunyo 10, 1938, si Helen ug ako naminyo sa usa ka yanong seremonya sa balay nga maoy iyang natawhan sa Elm Grove, duol sa Wheeling, Kasadpang Virginia. Ang among gimahal nga si Brader Evans, kinsa maoy nagpailaila sa akong pamilya sa kamatuoran daghang tuig una pa ako matawo, maoy nagpakigpulong sa kasal. Human sa kasal, si Helen ug ako nagplano nga mobalik sa payunir nga buluhaton sa silangang Kentucky, apan sa among dakong katingala, kami gidapit nga mohimo sa buluhaton sa sona. Kining buluhatona naglakip sa pagduaw sa mga grupo sa mga Saksi ni Jehova sa kasadpang Kentucky ug mga bahin sa Tennessee aron sa pagbulig kanila sa ilang ministeryo. Niadto diha lamay mga 75 sa maong mga magwawali sa Gingharian sa tanang dapit nga among giduaw.
Niadtong tungora, ang nasyonalismo nagtuis sa panghunahuna sa daghan, ug nagdahom akong mabilanggo sa dili madugay tungod sa akong Kristohanong neyutralidad. (Isaias 2:4) Ugaling lang, tungod sa akong rekord sa buluhatong pagsangyaw, nakadawat akog klasipikasyon gikan sa hunta nga tigrekluta nga nagtugot nako sa pagpadayon sa bug-os-panahong ministeryo.
Sa among pagsugod sa nagapanawng ministeryo, halos tanan nagkomento sa among pagkabatan-on. Sa Hopkinsville, Kentucky, usa ka Kristohanong babaye mitimbaya kang Helen nga mihalog ug misukna: “Nakahinumdom ka nako?” Sa 1933, gisangyawan siya ni Helen sa tindahan sa ilaya nga gidumala sa iyang bana. Magtutudlo siya sa Sunday school, apan human mabasa ang libro nga gibilin kaniya ni Helen, miatubang siya sa klase ug nangayog pasaylo sa pagtudlo kanilag di-kasulatanhong mga pagtulon-an. Human moluwat sa iglesya, misugod siya sa pagwali sa mga kamatuoran sa Bibliya sa iyang komunidad. Si Helen ug ako nag-alagad sa kasadpang Kentucky sulod sa tulo ka tuig, ug kadtong igsoona ug iyang bana kanunayng magpaestar kanamo sa ilang balay.
Niadtong mga adlawa diha kamiy gamayng lokal nga mga asembliya, ug si A. H. Macmillan nag-alagad sa usa niini. Miestar siya sa balay sa mga ginikanan ni Helen sa bata pa si Helen, busa panahon sa kombensiyon, gipalabi niyang moestar uban kanamo sa among lima ka metros ka taas nga mobile home, diin kami dunay ekstrang higdaanan. Nahinumdom usab siya sa iyang Dakong Maglalalang sa mga adlaw sa iyang pagkabatan-on, nga nagpahinungod sa iyang kinabuhi kang Jehova sa 1900, sa nag-edad siyag 23 anyos.
Sa Nobyembre 1941 ang buluhaton sa nagapanawng mga igsoong lalaki temporaryong gihunong, ug ako natudlong payunir sa Hazard, Kentucky. Sa makausa pa nagtambayayongay kami sa akong igsoong lalaking si Carl ug iyang asawa, si Claire. Dinhi nga si Joseph Houston, pag-umangkon ni Helen, miduyog namo ug misugod sa pagpayunir. Nagpadayon siya sa bug-os-panahong ministeryo sa halos 50 ka tuig, nga kalit nga namatay sa atake sa kasingkasing sa 1992 samtang matinumanong nag-alagad sa hedkuwarter sa kalibotan sa mga Saksi ni Jehova sa Brooklyn, New York.
Sa 1943 kami giasayn sa Rockville, Connecticut. Kadto, pagaingnon pa, maoy lahing kalibotan alang kang Helen ug kanako tungod kay naanad kami sa pagsangyaw sa habagatan. Sa Rockville, si Helen regular nga nagdumalag kapin sa 20 ka pagtuon sa Bibliya matag semana. Ngadtongadto, miabang kami ug kasarangang lawak alang sa Kingdom Hall, ug ang sentro sa gamayng kongregasyon naorganisar.
Samtang nag-alagad sa Rockville, gidapit kami sa pagtambong sa ikalimang klase sa Watchtower Bible School of Gilead sa South Lansing, New York. Makalipay, among nahibaloan nga si Aubrey ug Bertha Bivens, mga higala sukad pa sa among mga adlaw sa pagpayunir sa Kentucky, mahimong among mga klasmet.
Tunghaan ug Among Bag-ong Asaynment
Bisag kami batan-on pa kaayo, kadaghanan sa among mga klasmet mas bata pa. Oo, nahinumdom sila sa ilang Dakong Maglalalang sa ilang pagkabatan-on. Ang among graduwasyon maoy niadtong Hulyo 1945, sa dihang ang Gubat sa Kalibotan II hapit nang mahunong. Samtang naghulat sa among misyonaryong mga asaynment, nakigtambayayongay kami sa Kongregasyon sa Flatbush sa Brooklyn, New York. Sa kataposan, sa Oktubre 21, 1946, uban sa lain pang unom ka klasmet lakip ang mga Bivens, misakay kamig ayroplano ngadto sa among bag-ong asaynment sa Guatemala City, Guatemala. Niadtong tungora, wala pay 50 ka Saksi ni Jehova nianang tibuok nga nasod sa Sentral Amerika.
Sa Abril 1949 pipila kanamong mga misyonaryo gibalhin sa Quetzaltenango, ang ikaduhang siyudad sa gidak-on ug importansiya sa maong nasod. Kining siyudara nahimutang sa kapin sa 2,300 metros ibabaw sa lebel sa dagat, ug ang hangin sa bukid presko ug hinlo. Gisuma ni Helen ang among buluhaton dinhi, nga nagsulat: “Maoy among pribilehiyo ang pagsangyaw sa daghang lungsod ug mga balangay. Mobangon kami sa mga alas kuwatro sa buntag ug mosakay ug bus (nga kasagarang dunay malukotlukot nga trapal ilis sa mga bentana) ngadto sa usa ka layong lungsod. Didto kami mosangyaw ug mga walo ka oras una pa mobalik sa pagkagabii.” Karon aduna nay mga kongregasyon sa daghan niining mga dapita, lakip ang unom sa Quetzaltenango.
Wala madugay dihay panginahanglan sa mga misyonaryo nga moalagad sa Puerto Barrios sa Caribbean Coast, ang ikatulong labing dakong siyudad sa Guatemala. Ang among minahal nga mga kauban ang mga Bivens, nga duyog kanila kami nag-alagad ug lima ka tuig sa Guatemala, nalakip kanilang gibalhin niadtong bag-ong asaynment. Sakit ang maong panagbulag ug nagpahinabog kahaw-ang sa among mga kinabuhi. Kay kami na lamang ni Helen ang nabilin sa misyonaryong puy-anan, mibalhin kami sa usa ka gamayng apartment. Sa 1955, si Helen ug ako nakadawat ug bag-ong asaynment ngadto sa mas tropikanhong siyudad sa Mazatenango. Ang akong kinamanghorang igsoon, si Paul, ug iyang asawa, si Dolores, kinsa migraduwar sa Gilead sa 1953, nakaalagad didto wala madugay una pa sa among pag-abot.
Sa pagka-1958 kami dihay 700 ka Saksi, 20 ka kongregasyon, ug tulo ka sirkito sa Guatemala. Si Helen ug ako sa makausa pa nakigbahin sa nagapanawng buluhaton, nagduaw sa gagmayng mga grupo sa mga Saksi ug sa daghang kongregasyon, lakip ang usa sa Quetzaltenango. Dayon, sa Agosto 1959, gidapit kami sa pagbalik sa Guatemala City, diin kami nagpuyo sa sangang buhatan. Naasayn ako sa pagtrabaho sa sangang buhatan, samtang si Helen nagpadayon sa misyonaryong pag-alagad sa lain pang 16 ka tuig. Dayon misugod usab siya sa pagtrabaho sa sangang buhatan.
Dugang mga Panalangin
Katuigan kanhi maorag ako kanunay ang kinabataan niadtong nag-alagad kang Jehova. Karon kasagarang ako ang kinamagulangan, sama sa kahimtang sa dihang mitambong ako sa tunghaan bahin sa sangang buhatan didto sa Patterson, New York, sa 1996. Sama nga nakadawat akog dakong tabang sa akong pagkabatan-on gikan sa mga tigulang, maoy akong pribilehiyo sa di pa dugayng mga dekada ang pagtabang sa daghang batan-on nga buot mahinumdom sa ilang Maglalalang sa ilang pagkabatan-on.
Si Jehova padayong nagbubo sa iyang mga panalangin sa iyang katawhan dinhi sa Guatemala. Sa 1999 dunay kapin sa 60 ka kongregasyon sa Guatemala City. Ug sa amihanan, habagatan, sidlakan, ug kasadpan, dunay dugang mga kongregasyon ug libolibong magwawali sa maayong balita sa Gingharian sa Diyos. Ang wala pay 50 ka magwawali sa Gingharian sa among pag-abot mga 53 ka tuig kanhi mitubo ngadto sa kapin sa 19,000!
Daghang Butang nga Angayng Magmapasalamaton
Walay usang makapadayon sa kinabuhi nga walay mga suliran, apan kanunay kaming makatugyan sa among “palas-anon kang Jehova.” (Salmo 55:22) Sagad siyang naglig-on kanamo pinaagi sa pagpaluyo sa mahigugmaong mga kauban. Pananglitan, pipila ka tuig una pa sa iyang kamatayon, gihatagan ako ni Helen ug gamayng gikuwadrong plake nga nasulat ang teksto sa Hebreohanon 6:10: “Ang Diyos dili hiwi aron kalimtan ang imong paghago ug ang gugma nga imong gipakita ngadto Kaniya pinaagi sa pag-alagad alang sa Iyang katawhan ug sa padayong pag-alagad kanila.”—Weymouth.
Ang iyang gisukip nga nota mabasa sa bahin: “Akong pinangga, diyutay ra kaayo ang akong ikahatag kanimo, gawas sa TANAN NAKONG GUGMA . . . Haom kaayo kining tekstoha kanimo, ug ako kang hangyoon sa pagbutang niini diha sa imong lamesa, dili tungod kay gihatag ko kini kanimo, kondili tungod kay kini mapadapat kanimo sa imong hataas nga katuigan sa pag-alagad.” Hangtod karong adlawa, ang plake anaa sa lamesa sa akong opisina sa sangang buhatan sa Guatemala.
Nag-alagad ako kang Jehova sukad sa akong pagkabatan-on, ug karon sa katuigan sa akong pagkatigulang, mapasalamaton ako kang Jehova sa akong maayong panglawas nga nagtugot nako sa pagdumala sa akong natudlong mga buluhaton. Samtang ako regular nga magbasa sa Bibliya, sagad akong makabasag mga kasulatan nga sa akong hunahuna ang akong pinanggang si Helen nagbadlis niini sa iyang Bibliya. Misantop kini kanako sa dihang gibasa ko pag-usab ang Salmo 48:14: “Kini nga Diyos mao ang atong Diyos hangtod sa panahong walay tino, bisan hangtod sa hangtod. Siya magagiya kanato hangtod sa atong pagkamatay.”
Maoy akong kalipay ang pagpaambit sa uban sa paghanduraw sa adlaw sa pagkabanhaw sa dihang ang mga tawo sa kanhing mga nasod mag-abiabi sa ilang mga minahal gikan sa mga patay ngadto sa usa ka bag-ong kalibotan. Pagkamalipayong palaaboton! Pagkadaghang luha sa kalipay ang modagayday unya samtang kita maghunahuna nga si Jehova sa pagkatinuod maoy Diyos nga “nagahupay kanilang gipaubos”!—2 Corinto 7:6.
[Hulagway sa panid 25]
Nunot sa relo gikan sa ibabaw sa wala: Si Mama, Papa, Tiya Eva, ug mga igsoong lalaking si Carl ug Clarence, 1910
[Mga hulagway sa panid 26]
Uban kang Helen sa 1947 ug sa 1992