Capadocia—Diin ang mga Tawo Nagpuyo sa mga Puloy-anang Naporma Pinaagig Hangin ug Tubig

SI APOSTOL Pedro naghisgot bahin sa Capadocia. Iyang gitumong ang iyang unang dinasig nga sulat, sa bahin, ngadto sa “temporaryong mga pumoluyo nga nagkatibulaag sa . . . Capadocia.” (1 Pedro 1:1) Unsang matanga sa yuta ang Capadocia? Nganong ang mga pumoluyo niini nagpuyo sa mga puloy-anang naporma diha sa bato? Sa unsang paagi sila nahibalo bahin sa Kristiyanidad?

“Kalit ra kaming nangasaag diha sa daw lasang sa nagtuybo nga dagkong mga bato nga samag mga haligi,” matod sa Britanikong magpapanaw nga si W. F. Ainsworth, nga miduaw sa Capadocia sa katuigang 1840. Ang talagsaong dagway sa yuta makapahibulong gihapon sa mga bisita karon niining maong rehiyon sa Turkey. Nga nagdip-igay nga samag walay-timik nga mga guwardiya taliwala sa mga walog sa Capadocia mao ang talagsaong “mga estatwa” nga bato. Ang uban nahisamag dagkong mga panghaw nga nagtuybo ug 30 metros o kapin pa ngadto sa langit. Ang uban nahisamag dagkong mga apa sa sorbetes, obelisko, o mga uhong.

Ang dan-ag sa adlaw makapatahom kaayo sa maong mga estatwa nga mohatag niinig nagkalainlaing bulok samtang moaginod ang adlaw! Sa banagbanag kini maoy pughaw nga rosas. Sa maudto kini adunay bulok sa pughaw nga garing, ug ang nagasalop nga adlaw mohatag sa bulok niini nga kapehon nga dalag. Unsay nakaporma niining “daw lasang sa nagtuybo nga dagkong mga bato nga samag mga haligi”? Ug nganong ang mga tawo sa maong rehiyon naghimo sa ilang mga puloy-anan diha niana?

Giporma Pinaagig Hangin ug Tubig

Ang Capadocia nahimutang sa sentro sa Anatolian Peninsula, nga nagdugtong sa Asia ug Uropa. Kini nga rehiyon usa unta ka halapad nga yuta kon dili pa sa duha ka bolkan niini. Daghang milenyo kanhi, ang kusog kaayong mga pagbuto sa bolkan nagtabon sa maong lugar sa duha ka klaseng bato—ang gahi nga basalto ug ang humok nga anapog, usa ka puting bato nga naporma gikan sa mikaging nga abo sa bolkan.

Sa dihang ang mga suba, ulan, ug hangin nagsugod pagkankan sa humok nga anapog, naporma ang laglom nga mga walog. Ngadtongadto, ang pipila ka pangpang sa daplin niining mga walog hinayhinay nga nangatipak nga nagbilin ug dagkong mga bato nga samag mga haligi, nga naghatag sa maong lugar ug mga eskultura nga dili makita bisan diin sa yuta. Ang pipila ka dagkong bato nga samag mga haligi nahisamag mga balay sa putyokan. Ang mga molupyo sa maong lugar naggamag mga lawak pinaagi sa pagsilsil sa anapog ug nagdugang ug mga lawak samtang midako ang ilang pamilya. Namatikdan nila nga ang maong mga puy-anan maoy bugnaw sa ting-init ug init sa tingtugnaw.

Nagpuyo Diha sa Kinasang-an sa Sibilisasyon

Ang mga molupyo sa langob sa Capadocia lagmit silasila lamang unta ang nanimuyo didto kon wala pa sila mahimutang sa estratehikong mga kinasang-an sa sibilisasyon. Ang gibantog nga Silk Road, ang 6,500 kilometros nga agianan sa mga magpapatigayon nga nagdugtong sa Romanhong Imperyo ug Tsina, mitadlas sa Capadocia. Gawas pa sa mga magpapatigayon, ang mga Persiano, Grego, ug Romanong kasundalohan miagi usab sa maong ruta. Kining mga magpapanaw nagdalag bag-ong relihiyosong mga ideya.

Sa ikaduhang siglo W.K.P., ang mga balangay sa mga Hudiyo naglungtad na sa Capadocia. Ug ang mga Hudiyo nga gikan ning maong rehiyon presente sa Jerusalem niadtong tuig 33 K.P. Didto sila sa pagsaulog sa Piyesta sa Pentekostes. Busa, si apostol Pedro nakasangyaw sa mga Hudiyo nga taga-Capadocia human ibubo ang balaang espiritu. (Buhat 2:1-9) Ang pipila lagmit midawat sa iyang mensahe ug nagdala sa ilang bag-ong nakaplagang pagtuo balik sa ilang lugar. Sa ingon, gitumong ni Pedro ang mga Kristohanon sa Capadocia sa iyang unang sulat.

Apan, sa pag-aginod sa katuigan, ang mga Kristohanon sa Capadocia naimpluwensiyahan sa paganong mga pilosopiya. Tulo ka pangunang mga lider sa simbahan sa Capadocia sa ikaupat nga siglo kusganon pa ganing naglaban sa di-kasulatanhong doktrina sa Trinidad. Sila mao si Gregorio sa Nazianzus, si Basil nga Bantogan, ug ang iyang igsoon nga si Gregorio sa Nyssa.

Si Basil nga Bantogan nagdasig usab sa monastikong pagkinabuhi. Ang kasarangang mga puy-anan sa Capadocia nga gisilsil diha sa mga bato haom kaayo alang sa ermitanyong pagkinabuhi nga maoy iyang giduso. Sa dihang nagdaghan ang monastikong komunidad, ang enterong mga simbahan gitukod diha sa sulod sa pipila ka dagkong mga bato nga samag mga haligi. Sa ika-13 nga siglo, mga tulo ka gatos ka simbahan ang nasilsil diha sa mga bato. Daghan niini natipigan hangtod karon.

Bisan tuod ang mga simbahan ug mga monasteryo wala na gamita karon, ang pagkinabuhi sa mga tawo didto wala kaayo mausab latas sa kasiglohan. Daghang langob gipuy-an pa gihapon. Kadaghanang tawo nga moduaw sa Capadocia mahibulong gayod kon giunsa pagbag-o sa mapaigoigoon nga mga pumoluyo ang natural nga mga porma sa bato ug gihimong praktikal nga mga puloy-anan.

[Mapa sa panid 25]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

CAPADOCIA

TSINA (Cathay)