Si Luther—Bag-ong Gahom Alang sa Panaghiusa?

Kasagarang dahomon sa usa nga labawng tagdon ang ika-1,950ng anibersaryo sa usa ka okasyong labawng bililhon kay sa ika-500ng anibersaryo sa laing okasyong may menos nga bili. Apan sa 1983, ang ika-950ng anibersaryo sa kamatayon ni Jesu-Kristo, ang Magtutukod sa Kristiyanidad, wala tagda sa Kakristiyanohan. Hinuon, dili matuod kana sa ika-500ng anibersaryo sa pagkatawo sa usa sa iyang gimantalang mga sumusunod, si Martin Luther. Ang maong ulahing anibersaryo nakakuha ilabina sa mga pangunang-ulohan diha sa kanasoran diin nagapuyo ang 70 milyong Luterano sa kalibotan. Panahon sa Tuig ni Luther gihimo ang daghang pagsaulog, komperensiya ug mga pasundayag, nga usa niana may kapin sa 600 ka pinintal, eskultura, drowing ug dokumento nga gipasundayag.

ANG epekto ni Luther sa Alemang kultura dili ikalimod nga dako, bisan tuod lagmit dili kaayo ilado—labing menos sa gawas sa Alemanya—kay sa epektong iyang nahimo sa relihiyosong kasaysayan. Gawas kang Jesu-Kristo, kining epektoha lagmit labi pang dako kay ni bisan kinsang laing tawo diha sa nagsultig-Alemang kalibotan. Pananglitan, ang Silangang Berlin nga Neue Berliner Illustrierte, nagaangkon nga “ang hubad ni Luther sa Bibliya nagbag-o sa intelektuwal nga kinabuhi sa Uropa, nag-umol sa mga kaliwatan ug nagtino sa ilang mga lantugi ug mga desisyon.”

Gikan sa dagayang mga dialekto nga naglungtad sa iyang adlaw, si Luther ang nagmugna sa naandang Alemang karon gigamit nga sinultihan. Dako usab siyag giamot ngadto sa institusyon nga sa ulahi gitawag publikong mga tunghaang gramarya. Dako kaayo siyag giamot ngadto sa kawsa sa nahiusang Alemang estado nga sa ulahi milungtad. Apan ang iyang relihiyosong kalihokan sa panguna naglandong sa maong kultural nga mga amot, nga nagpahinabo sa relihiyosong pagbahinbahin nga nagalungtad gihapon.

Usa na Usab ka Gahom Alang sa Panaghiusa

Ugaling, ang bag-ong mga paningkamot sa pagpunting sa kultural nga mga amot ni Luther naghimo na usab kaniya nga simbolo sa panaghiusa. Ang mga pagsaulog sa Tuig ni Luther gihimo sa Federal Republika sa Alemanya ug sa Alemang Demckratikong Republika (DDR).a Ang DDR nga librong nag-ulohang Martin Luther und seine Zeit (Si Martin Luther ug Iyang Kapanahonan) nagahisgot nga siya “usa sa dagkong mga personalidad nga may tibuok-yuta nga kadungganan” nga mihimog malungtarong impresyon diha sa Alemanya ug Uropa. Kini nagaingon: “Tungod sa talagsaong kahulogan alang sa kasaysayang Aleman ug sa kalibotan ug tungod kay ang kinabag-an sa mga lugar diin si Martin Luther nagtrabaho nahimutang sulod sa teritoryo sa Alemang Demokratikong Republika, ang DDR dunay espesyal nga obligasyon sa pag-ugmad sa panulondon ni Luther ug sa pagpasidungog kang Martin Luther sa okasyon sa iyang ika-500 nga kasumaran.”

Bisan tuod ang Federal Republika sa Alemanya ug Alemang Demokratikong Republika wala magkahiusa sa politikal nga paagi, ang mga pagsaulog sa Tuig ni Luther nagsilbing pahinumdom kanila sa ilang samang panulondon ug sa mga amot nga gihimo niana ni Luther. Kadto giila sa presidente sa Federal Republika, si Karl Carstens. Sa pagpakigpulong sa pagbukas sa gihisgotan-sa-ibabaw nga eksibisyon sa Nuremberg, siya miingon nga si Luther mihunong na sa pagkahimong “simbolo sa pagkabahinbahin.” Ngani, “si Luther nahimong simbolo sa panaghiusa sa tibuok Alemanya,” matud niya. “Kitang tanan maoy mga manununod ni Luther.”

Apan kon si Luther gipahimuslan ingong simbolo sa politikanhong panaghiusa, komosta man ang relihiyosong pagkabahin nga nakabulig siya sa pagpahinabo? Kadto ba yanong gikalimtan? Lagmit wala, sumala sa ginapaila sa mosunod nga mga taho sa mantalaan.

“Ang anibersaryong tuig wala magablig bag-ong giwang tali sa mga Luterano ug mga Katoliko. Sa kaatbang: ang kultural nga mga okasyon, mga diskusyon ug katitikan, sumala sa atong matino, nagpatunghag ekumenikal nga bunga.”—Nurnberger Nachrichten.

“Sa pagkamatuod, ingon nga repormador nga nagbungkag sa Kristiyanidad, si Luther sa kaulahian nahimong usa ka yawi sa paghiusa pag-usab niini.”—Time.

Sa pagsabot niining wala-dahoma nga kaugmaran, daklit atong sublion giunsa ni Luther pagpahinabo ang pagkawalay-panaghiusa sa unang bahin.

Si Luther—Usa ka Gahom sa Pagkabahin

Si Martin Luther sa nangagi maoy Agustinianhong monghe ug usa ka Katolikong pari. Bisan ingong batan-ong lalaki siya misugod sa paglalis sa nagkalainlaing Katolikong pagtulon-an. Siya nagsaway usab sa iyang giisip nga eklesiastikanhong mga kadaotan ug mga pagtuis. Ang eskandalosong pagbaligyag mga indulhensiya sa arsobispo sa Mainz, pananglitan, sa linain nakapalagot kaniya. Kon gitagad gilayon unta sa Iglesya Katolika ang maong mga pagsaway ug gihimo tingali ang pila ka kausaban, ang Repormasyon basin wala gayod unta mahitabo.

Ugaling, si Luther namaneobra sa mga hitabo ngadto sa labi pang lig-ong baroganan sa pagsupak. Sa Oktubre 31, 1517 (sumala pa sa tradisyon) iyang gilansang ngadto sa pultahan sa simbahan sa Wittenberg ang 95 ka pahayag-lantugian (theses) nga nagyagyag sa sayop nga mga pagtulon-an sa iglesya. Unya sa 1520 iyang gipatik ang mga pulyetong “Usa ka Diskurso Alang sa Kristohanong mga Hamili sa Alemang Nasod,” “Ang Babilonyanhong Pagkabihag sa Iglesya” ug “Ang Kagawasan sa Kristohanong Tawo.” Ang matag usa nahimong mas kusganon sa pagsaway niini. Ang usa ka papanhong bula mibahad nga si Luther pagapalagpoton. Sa Disyembre 10, 1520, siya sa pagkamasukihon nagsunog sa maong papanhong bula. Sa 1521 sa panahon sa Diet of Worms siya midumili sa pagbakwi, nga tungod niana siya gipahayag nga manlalapas diha sa Balaang Romanhong Imperyo ug napugos sa pagtago. Samtang gipanalipdan sa mga higala siya nakakaplag panahon sa pagtapos sa iyang hubad sa “Bag-ong Testamento.” Kadto sa tinghunlak sa 1522. Sa pagka 1534 iyang natapos ang paghubad sa “Daang Testamento,” ug karon, sa unang panahon, ang tibuok Bibliya nabatonan sa Aleman. Tungod sa kasaysayan niini sa pagkasupak sa mga hubad sa Bibliya diha sa dialekto, ang Katolikong herarkiya wala magsugat niana nga malipayon. Sa maong panahon ang pagkabungkag sa mga Katoliko ug mga Luterano nabug-os.

Sa dili pa ang usa ka tawong sama kang Luther maisip gayod nga gahom alang sa panaghiusa, kinahanglang adunay dakong kausaban sa mga tinamdan. Ang maong kausaban karon nagakahitabo.

Pagbag-o sa Kasingkasing

Sumala sa Rheinische Post, “ang Katolikong pag-isip kang Luther . . . nakaagom sa katingalahang kausaban. Alang sa mga Romano Katoliko ang Repormador napataas gikan sa pagkatinunglong erehes ngadto sa pagkaamahan sa pagtuo.” Niana si Kardinal Hoffner sa Cologne, panahon sa usa ka pakigpulong sa Luteranong seremonyas sa anibersaryo sa Worms, midugang nga ang Protestante ug Katolikong mga pag-isip kang Luther dili na magamit sa pagpasip-ak kanila.

Balik niadtong 1967, ang Protestanteng teologo si Walther von Loewenich miingon: “Adunay nagakadakong pagbati alang kang Luther taliwala sa Alemang Katolikong mga teologo nga makapakaulaw sa usa ka Luterano.” Ug karon, sa usa ka sulat ngadto kang Kardinal Jan Willebrands sa Netherlands, bisan ang Katolikong papa midugang sa iyang tingog, nga namulong bahin sa “halalom nga pagkarelihiyoso” ni Luther. Kini ug ang ubang makig-uli nga komentaryo bahin kang Luther nga gipahayag sa sulat sa papa nagpahinabo nga ang mga mantalaan sa Roma nagdayeg niana ingong “lisoanang punto sa kasaysayan sa relasyon tali sa mga Katoliko ug mga Protestante.”

Ang Dominggo, Disyembre 11, 1983, maoy laing nahauna. Wala pa sukad sa kasaysayan nga ang usa ka papa mihatag ug sermon ngadto sa usa ka Luteranong kongregasyon sa Luteranong Simbahan sa Roma. “Kita nangandoy sa panaghiusa, ug kita nagapaningkamot alang sa panaghiusa,” iyang gisultihan ang iyang mamiminaw, nga misulti sa Aleman. “Sa tuig nga nagasaulog sa pagkatawo ni Martin Luther lima ka siglo kanhi, kami nagtuo nga makakita kita sa distansiya sa banagbanag sa pag-abot sa panaghiusa na usab.”

Makab-ot ba ang Relihiyosong Panaghiusa?

“Kon kaha ang pagpakita sa papa sa [Luteranong simbahan] sa Roma maisip nga usa ka dakong hitabo sa kalihokang ekumenikal, o kon kaha kining makasaysayanhong pasundayag magpabilin lamang ingon—usa ka pasundayag—kinsa kanato ang makahukom karon?” Kadto ang pangutanang gipatugbaw sa Süddeutsche Zeitung.

Kon kaha kini magpamatuod nga usa ka milyahan diha sa dalan padulong sa panaghiusa pag-usab o dili ba, ang laing pangutanang hinungdanon mao: nganong anaa kining kalit ug wala-dahomang kaandam nga makighiusa pag-usab?

Pihong adunay daghang hinungdang nalangkit—ang malangkobong pag-us-os sa relihiyosong kaikag ug ang pagkawala sa relihiyosong awtoridad ug impluwensiya, pananglitan. Ang Katolisismo ug Protestantismo nagaatubang sa usa ka krisis. Nagausbaw ang batok-iglesya ug batok-relihiyon nga mga pagbati. Ang organisadong relihiyon daw nagakabungkag. Ang pagsalikway sa relihiyon nagaabante. Ang panaghiusa pag-usab gisabot ingong paagi sa pagpugong sa kiling.

Sumala sa mga taho sa prensa, si George Lindbeck, kaubang-tsirman sa usa ka internasyonal Luterano-Katoliko nga komisyon, nagtuo nga kon wala si Luther ug ang iyang Repormasyon “ang relihiyon dili unta kaayo hinungdanon sulod sa sunod 400 ngadto 500 ka tuig. Ug sanglit ang relihiyon sa edad media nagkabungkag, ang pagsalikway sa relihiyon makapadayon unta sa pag-uswag, nga walay nakapugong.” Kini maoy makalingaw nga pangagpas, tungod kay kini nagkahulogan nga ang mao mismong Luther nga nagpatunhay sa organisadong relihiyon sa panahon niadto pinaagi sa pagkahimong gahom alang sa pagkabahin karong adlawa gipahimuslan ingong gahom sa panaghiusa.

Kining pagtuoha makaiikag sa linain sa mga Kristohanong sinati sa mga tagna sa Bibliya nga nagatagna sa pagkalaglag sa organisadong bakak nga relihiyon ilalom sa simbolong Dakong Babilonya. (Tan-awa ang Pinadayag, mga kapitulo 17 ug 18.) Ang maong kalaglagan gitagna nga mahitabo sa yugto sa panahon sa tawhanong kasaysayan nga dili magsugod una ang 1914, nga tinong dili sa adlaw ni Luther. Busa ang Repormasyon ni Luther mitabang sa organisadong relihiyon sa pagpabiling anaa sa gahom hangtod sa gitakda nang daang panahon sa Diyos sa paglihok batok niana.

Matuod nga Kristohanong Panaghiusa

Ang Kristohanong panaghiusa tilinguhaon, ug ang Bibliya nagadasig kanato sa pagmentenar niana. “Karon ako nagaawhag kaninyo, mga igsoon, pinaagi sa ngalan sa atong Ginoong Jesu-Kristo nga kamong tanan maghiusa sa pagsulti, ug walay mga pagbahinbahin sa inyong taliwala, kondili nga kamo tukma nga magkahiusa sa samang hunahuna ug samang kaisipan.”—1 Corinto 1:10.

Ugaling, ang panaghiusa tinuod lamang kon ipasukad sa lig-ong patukoranan sa kamatuoran, dili sa mapanghimuslon nga pagkompromiso. Ang matuod Kristohanong panaghiusa nagkinahanglan sa pagsunod sa Kasulatanhong tambag gihatag ni Pablo sa mga Kristohanon sa Filipos: “Sa pagkahiusa mahimong manunundog kamo kanako, mga igsoon, ug itutok ang inyong mata niadtong nagalakaw sa paaging nahiuyon sa panig-ingnan nga inyong nabatonan diha kanamo.”—Filipos 3:17.

Ang Iglesya Katolika ba karong adlawa “nagalakaw sa paaging nahiuyon sa panig-ingnang” atong makaplagan diha kang Pablo ug sa ubang unang mga Kristohanon? Ang iglesya nagasundog ba kanila sa doktrina, kagawian ug pagbutang sa mga pinalabi sa kinabuhi? Ug komosta ang Luteranong Iglesya? Tinong ang matag Katoliko ug Luterano angay magsusi kon unsay kahimtang sa iyang iglesya bahin niini.

Walay pagduhaduhang ang tibuok-kalibotang panaghiusa moabot. Ang tagna sa Bibliya nagasaad niini, sa kagamhananon ingon man sa relihiyosong paagi. Ang panaghiusa sa kagamhanan makabot pinaagi sa pagpuli sa politikanhong sistema karon sa langitnong kagamhanan sa Diyos, nga alang niana si Kristo nagtudlo sa iyang mga sumusunod sa pag-ampo: “Paanhia ang imong gingharian. Matuman ang imong kabubut-on, maingon sa langit, dinhi usab sa yuta.” (Mateo 6:10) Kining kagamhanana “dili gayod malaglag,” nagasaad ang Daniel 2:44. Hinunoa, ilalom sa pagmando ni Kristo, “kini magadugmok ug magalaglag niining tanan nga [ubang] gingharian [o mga kagamhanan], ug kini mismo mobarog sa mga panahong walay katinoan.” Ilalom nianang Ginghariana ang tanang katawhan, pinaagi kang Kristo mahiusa sa pagsimba sa usa ka matuod nga Diyos.

Busa ang pasikaranan sa panaghiusa sa kagamhanan ug relihiyon napahimutang na sa panahon sa kamatayon ni Kristo, ang ika-l,950ng anibersaryo nga gisaulog sa Martes, Marso 29, 1983. Sa laing bahin, ang ika-500 nga saulog sa anibersaryo sa pagkatawo ni Martin Luther, bisan tuod makaikag nga dili dayon, walay malungtarong saad sa tibuok-yutang panaghiusa, kon kaha sa kagamhanan o relihiyoso.

Kat-oni sa dugang ang bahin sa tinuod nga gahom sa panaghiusa karong adlawa—ang Gingharian sa Diyos. Ang mga magpapatik niining magasina malipay sa pagtaganag dugang impormasyon kon hangyoon, o makahangyo ka sa usa sa mga Saksi ni Jehova.

[Footnote]

[Mapa/Letrato sa panid 19]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Ang Tuig ni Luther mitabang sa paghimo kang Luther nga simbolo sa politikanhong panaghiusa sa tibuok Alemanya

ALEMANG DEMOKRATIKONG REPUBLIKA

PEDERAL REPUBLIKA SA ALEMANYA