Talitapos na ba ang Panahon Niining Kalibotana?

MATUOD, ang iladong mga tawo sa tanang bahin sa kalibotan, nakakaplag nga nagtalitapos na ang panahon. Ang mga puwersa nga kanunayng nagtulod sa kanasoran padulong sa ngilit sa nukleyar nga gubat napasilsil diha sa ilang mga hunahuna samag malanog nga sirena sa alarma. Ang kapeligrohan sa ekonomikanhong kapayhagan ug ang daghang porma sa makahilong polusyon sa palibot nakadugang sa ilang kahingawa. Ilang nabatyagan nga nagtalitapos na ang panahon dili lamang alang sa pipila ka kanasoran kondili sa tibuok nga kalibotan. Kay ngano? Tungod kay walay bisan usa kanila ang makahatag kasulbaran nga tinuod nga molampos.

Ang ilang dakong gikabalak-an mao ang hulga sa nukleyar nga gubat. Sa sayo pa niining tuiga, subay sa tambag sa 47 ka siyentipiko, lakip sa 18 ka mananaog sa Nobel Prize, gipaabante sa binulang basahong Bulletin of the Atomic Scientists ang “orasan sa kalaglagan” niini nga usa ka minuto—ngadto sa menos tres minutos sa dili pa ang alas dose sa gabii. Gilarawan sa orasan kon unsa ka duola ang kalibotan sa nukleyar nga kalaglagan sumala sa ilang gituohan. “Kini maoy usa ka kapahayagan sa kalisang,” nag-ingon sila. Ang “orasan sa kalaglagan” haduol na kaayo karon sa tungang gabii sukad sa 30 ka tuig!

Ang ubang mga kapeligrohan nga nakadugang sa kakurat mao:

● Ang “nukleyar klub,” nga gituohan niadto nga iya lamang sa gingharian sa unom ka nasod, miuswag nga nahimong iya sa siyam ka nasod. Gibanabana ni propesor Daniel Yergin sa Harvard University nga moabot ug 14 ka nasod ang maghimog nukleyar nga mga bomba sa pagka 1985.

● Ang posibilidad nga mahimong sangkaanan sa gubat ang wanang, uban sa nagabiyong mga armas nga magpasidlit sa ilang kalaglagan pinaagig laser latas sa nawong sa yuta, nahimong tinuod.

● Ang mga tigplanong militar naglarawg makalilisang nga ideya sa pag-atakeg una, sa paglaom nga makadaog sa nukleyar nga gubat.

Kining mga butanga nakapangurog sa tawo bahin sa nukleyar tungod kay napakubos niini ang ganghaan sa nukleyar nga gubat ug nagpadako sa tsansa sa nukleyar nga kalaglagan gumikan sa aksidente.

Masugdan kaha ang nukleyar nga gubat pinaagig aksidente? Si Harold Freeman, propesor sa Massachusetts Institute of Technology, misulat ug librong nag-ulohang This Is the Way the World Will End—This Is the Way You Will End Unless. Didto iyang gipamulong nga 151 ka timailhan sa dihadihang atake narekord sa 18 ka bulan sa wala pa ang Oktubre 1980. “Ang upat maoy resulta sa pagpaalisto sa B-52 nga mga bomber ug sa intercontinental ballistic missile, sa pagpangandam sa pagbalos,” miingon siya. “Gitul-id ang tanang kasaypanan sa tukmang panahon apan ang uban duol na gayod kaayo nga masugdan ang gubat.” Unsa ka duola? Sa Nobyembre 7, 1979, siya mipadayon, “milupad ang mga bomber sa unom ka minutos, nangandam sa pagbalos ug atakeng nukleyar.”

Asa kita makatago? Aduna bay luwas nga dapit? Wala! Ang usa ka nukleyar nga gubat nga ipunting alang lamang sa amihanang hemispero mopakaylap ug usa ka habol sa radyoaktibong mga partikulong mangahulog diha usab sa habagatang hemispero, o mosangpot ug tibuok globong “nukleyar nga tingtugnaw.” Ang pagkaseryoso sa maong situwasyon nakatukmod sa mga lider sa unom ka nasod—India, Mexico, Tanzania, Sweden, Greece ug Argentina—sa pag-isyu ug deklarasyong nailhang Four Continent Peace Initiative. Kini nag-ingon: “Karon, nameligro ang kaluwasan sa katawhan.”

Apan daghang mga tawo ang naningkamot sa pagsugpo sa ilang mga kalisang. Sila mangatarongang diyutay o wala silay mahimo sa maong situwasyon, busa nagpadayon sila sa pagkinabuhi ingon nga daw walay mahitabo. Apan, ang maong tinamdan, nagasalikway sa usa ka hinungdanong kamatuoran. Unsa man kana?

[Kahon/Letrato sa panid 4]

Mga Batan-on—Unsay Kaugmaon?

Gituohan sa ubang batan-on nga may kaugmaon ang tawhanong pamilya. Daghan pang nagtuong ulahi na kaayong malikayan pa ang kalaglagan sa kalibotan. “Gidawat na nako ang kamatuorang may ‘kataposan sa panahon,’” mahay pa sa usa ka tin-edyer.

Alang sa pipila, ang pagduhaduha ug kalibog bahin sa umaabot mitultol ug paghikog. Sa kapanahonang nangagi misulat ang usa ka maalamong tawo: “Diin walay panan-awon ang katawhan nagasalikway sa pagpugong.” (Proverbio 29:18, The Bible in Living English) Sanglit walay kasaligang “panan-awon” nga makahatag paglaom sa umaabot, misagop ang daghang mga batan-on ug usa ka paagi sa kinabuhi nga naumol sa pilosopiyang “mangaon ug manginom kita, kay ugma nangamatay kita.” (1 Corinto 15:32) Ang uban miliso sa pag-abuso sa droga, seksuwal nga kahilayan, giuna sa uban ang gugma sa kalingawan, midangop sa kalibotan sa pantasiya, nga buot hakpon kining “tanan” karon kay basig wala na unyay “ulahi.” Para nila, “daw kawang ang pagplano, ug ang naandang mga lagda ug ideya daw binata,” miingon sila si Dr. Beardslee ug Mack, duha ka iladong sikyatrista.a

Kining pagbating pagkawalay paglaom mibungag Bag-ong Balud nga batan-on. Tingali nakakita ka na kanila sa ilang katingad-anang besti, daghang kolor nga buhok nga tinupihag katingalahang mga porma, gitusokan ang panit ug mga alpiril, ug nangariyos ang mga lalaki. Ginatukmod sila sa hingaping pagbati sa pagpalain ug busa wala makiglabot sa katilingban. “Tingali katingalahan ang pipila ka butang nga among ginahimo,” miingon ang usa ka Bag-ong Balud nga batan-on “apan kini lamang ang paagi sa pagpadayag nga dili kami bahin sa inyong buang nga kalibotan.”

Nabalaka ang ubang batan-on sa kapeligrohan sa nukleyar nga kalaglagan. Dili sama sa ubang mga edad-edaran kinsa makasugpo sa ilang mga kalisang sa nukleyar nga kalaglagan, ang mga batan-on, uban sa ilang malamboong handurawan, dili. Ania ang ilang gisulti:

● “Dili ako gustong maugdaw.”—Vanessa, 11.

● “Kon molingkod ug magpalandong ka niana, mohatag kini kanimog kalisang. Ang imong badlis sa kinabuhi nagadepende sa pulang buton kon pisliton kini mobuto ka.”—Dexter, 13.

● “Ako may mga damgong mangil-ad dili bahin sa nukleyar nga gubat, kondili bahin sa pagkawalay butang dinhi tapos niana.”—Stacey, 14.

Apan ang ubang mga tin-edyer, bisag nalangkit, wala mabalaka. Malaomon sila sa ilang umaabot.

● “Oo, ako adunay umaabot.”—Pam, 17.

● “Imposibleng may moabot nga nukleyar nga kalaglagan.”—Oliver, 17.

● “Wala ako nianang kalisanga.”—Dashunta, 18.

● “Ako may paglaom sa pagkabuhi; nalipay akong nakabaton nianang kahibaloa.” —Elizabeth, 15.

Nganong masaligon kaayo kadtong mga batan-ona? Unsang kahibalo ang ilang nabatonan? Nabatonan nila ang kahibalo sa Bibliya ug sa mga tagna niini, busa sila nasayod kon nganong talitapos na ang panahon ning kalibotana.

[Footnote]