Pagkamapihigon—Suliran sa Tanan
“MAKAARE ka ba dere ugma?” nangutana ang umaabot nga tigpatrabaho. “Seguradong kahatagan ka namog trabaho.” Gibutang ni Yvonne ang telepono, nga masaligong makabaton na siyag trabaho. Ang trabaho sa opisina mahimong anindot nga kausaban sa paso gikan sa mga buluhaton sa panimalay nga iyang gihimo sukad sa pag-undang niya sa kolehiyo.
Sa pag-abot alang sa bag-o niyang trabaho sa pagkaugma, nakit-an ni Yvonne ang babayeng gikasulti niya sa telepono ug nagpailaila sa iyang kaugalingon. Apan sa diha nga nadunggan pag-usab sa babaye ang “katingad-anang” apelyido ni Yvonne, nga niadto gikonektar kana sa tataw niyang Oriental nga hitsura, nahasagmuyo ang babaye. “Siya nabalisang nag-ehem-ehem,” nahinumdom si Yvonne, “ug sa kataposan giingnan niya ako nga walay trabaho.” Apan nasayod si Yvonne kon nganong kadto maoy balik sa pagsusi sa “help wanted” nga anunsiyo: rasanhong pagkamapihigon.
Kansang Suliran?
Ang paghisgot sa pagkamapihigon hisabtang makapabalisag diyutay sa kadaghanan kanato. Diyutay rang ulohan ang gilalisan pag-ayo—o emosyonal kay niini. Bisan pa niana, kini dili mahimong dili tagdon o pakiboan ra sa abaga nga maorag suliran kini sa lain. Apektado ang halos tanang natad sa tawhanong relasyon sa pagkamapihigon. Ang mga kasugiran bahin sa pagkalabaw sa lalaki nga dugay nang gituohan nagahukom sa daghang kababayen-an ngadto sa ubos nga suweldo ug diyutay rang kahigayonan sa panarbaho. Ang relihiyosong mga kabingkilan nagasugnod sa kapintasan sa Irlandiya. Ang Pranses-pinulongang mga Canadiano nagakontra sa Ingles-pinulongang mga katagilungsod. Sa India, bisan pag gidili ang sistema sa klase, ang mga de-klaseng Hindu dili molakaw sa samang kiliran sa dalan uban sa “mga Dili-Mahikap.” Ang sosyal nga mga hut-ong sa Uropa nga gibase sa bahandi ug tradisyonal nga dungog nagapakontrahanay sa sakop sa alta sosyedad ug sa kasagarang mga tawo. Bisan sa kanasorang sama sa Brazil, diin libreng magkasagol ang itom ug puti, ang pila ka maniniid nagtaho bahin sa nagpahiping pagkontrahanay tungod sa rasa.
Ang hinobrang garbo tungod sa kultura nagapatindog sa kababagan bisan taliwala sa mga sakop sa samang rasa, sama sa gihulagway sa kasinatian ni Kalu ug Dupe. Bisan tuod silang duha nitibo nga mga Nigeriano, ang inahan ni Dupe (nga sakop sa tribong Yoruba) nagdili kaniya sa pagminyo sa usang gikan sa tribong Igbo. Ang amahan ni Kalu samang misalikway kang Dupe, nga miingon: “Kon maminyo kag babaye sa tribong Yoruba, ayaw hunahunaang ikaw ako pang anak.”
Busa ang pagkamapihigon dili lamang isyu bahin sa rasa o pagkontrahanay sa itom ug sa puti. Mopatim-awng kini tibuok-kalibotang reaksiyon ngadto sa nagkadaiyang pinulongan, kultura ug sosyal nga mga hut-ong. Ug kon kaha moulbo ngadto sa kapintasan o talibukal ba lamang, ang pagkamapihigon mahimong magbaton ug masakit nga sangpotanan: kakabos, panghasi, pagkawala sa dignidad sa tawo alang sa mga biktima, ug sa mga pagbati sa sala ug sa gisamok nga konsensiya alang sa kinabag-ang tigpatunhay niini. Kon diin anaay pagkamapihigon, anaa usab ang palibot nga may kahadlok, pagkadili-piho ug kabalaka. Ang bug-os nga mga dapit ginapahayag nga dili pasudlan tungod sa rasanhong tensiyon. Ang umaabot nga panaghigalaay gihiloan sa walay-hinungdan nga kawalay-salig ug pagkadili-magkasinabot.
Busa, ang pagkamapihigon tinuod nga “suliran sa tanan.” Apan diin ba gikan ang pagkamapihigon? Nganong ang labing dakong paningkamot sa tawo sa pagpapas niana napakyas man? Aron sa bahin hisabtan kining mga pangutanaha, itumong nato ang pagtagad ngadto sa kaylap nga matang sa pagkamapihigon: ang rasanhong pagkamapihigon.