Mga Batan-on Nangutana. . .
Sa Unsang Paagi Masagubang Ko ang Pagkamapihigon sa Rasa?
Pila ra ka milya ang gilay-on sa musiyo gikan sa ilang balay, ug sanglit ang kuwarta sa duha ka tag-11-anyos nga batang lalaki igo rang ibayad sa pulta, sila mibaktas.
Aron makaabot sa ilang destinasyon, kinahanglang motabok silag usa ka dakong kalye nga nagsilbing utlanan sa lungsod tali sa mga itom ug mga puti. Kay sila nakatabok na niadtong utlanan nga walay hitabo, sila nahuwasan ug nagkalipay sa kainit sa ting-init. Apan sa takulahaw lamang nangabot ang usa ka dakong pundok sa mga puting batan-on. Ang panon sa manggugubot, nga nagwarawarag mga pospos ug nanultig mga rasanhong bugalbugal, migukod kanila, nga nagsinggit, “Dakpa sila! Dakpa sila!”
RASANHON nga pagkamapihigon. Ang mga balita nagpakita nga kini tibuok-kalibotan nga suliran. Ang pagpihig diha sa pabalay, panarbaho, ug pagtambal sa ingon kasagaran nga mga reklamo.
Nan, sa madugayg madali, basin maatubang nimo ang pagkamapihigon tungod sa rasa. Pananglitan, ang pila ka batan-on maoy mga biktima sa pagkamapihigon diha sa tunghaan—nga ipailalom sa walay-kataposang mga pagbugalbugal tungod sa rasa, nga tratahon nga ubos sa mga magtutudlo. “Biaybiayon ako sa akong magtutudlo sa klase,” matud sa usa ka Hudiyong batan-on. “Iyang hisgotan ang karaang mga pagkamapihigon ug mga pagtuo. Dili niya ako tagdon sa klase.” Matud sa usa ka tin-edyer nga babayeng si Pamela: “Ang pagkamapihigon sa among tunghaan maoy epidemya tungod kay matag panahong kami may programa sa panagkatigom ang mga itom manglingkod sa usa ka kiliran ug ang mga puti manglingkod sa pikas nga kiliran sa awditoryum.”
Ang 15-anyos nga si Trena, ang anak sa usa ka kaminyoon sa duha ka rasa, kadaghanan mobati nga naipit sa kimpit sa pagkamapihigon. Siya miingon: “Kon makig-uban ko sa mga itom, nan mobati ang mga puting estudyante nga dili ko gustong makig-uban nila. Apan, kon makig-uban ako sa mga puting estudyante, mobati ang mga itom nga ako nagahunahuna nga mas maayo ako kay kanila.”
Kon Unsay Pagbati sa mga Biktima sa Pagkamapihigon
Tingali nasinati usab nimo nga gilabyan sa promosyon sa trabaho, gihikawang motungha sa usa ka tunghaan nga buot nimong sudlan, gibinastosan sa tindahan o restawran, o gihasi sa mga isigkaingon. Kon mao man, nasayod ka nga ang pagkamahipigon makapasakit. Matud sa 17-anyos nga si Lucy: “Ang pagkamapihigon makapalagot gayod nako.” Kay Katsilag kagikan, si Lucy nasayod gayod unsa ka makapahiubos ang pagkamapihigon. “Bisan pag buhaton ko ang akong buluhaton ug makakuhag tag-as nga grado sa tunghaan, dili gayod ako ilhon. Kon maayog mahimo ang usa ka puti, siya dayegon sa akong magtutudlo. Apan bisag unsaon nimog paningkamot, kon dili ka puti, kana dili gihapon maayo.”
Mahilomong gidawat sa ubang batan-on ang pagkamapihigon. Matud sa usa ka tin-edyer nga itom: “Sa akong tunghaan, ang kadaghanan puti, ug ako ug ang mga batan-on magkasinabot pag-ayo. Hatagan nila akog mga pagya, apan dili ra ako magtagad kay ako naanad na karon.”
Ugaling, gitugotan sa uban nga ang makasakit nga mga pulong ug nakamenos nga mga tinamdan sa uban modugmok sa ilang pagtahod-sa-kaugalingon. Matud sa usa ka batan-ong lalaki: “Ang akong inahan ug amahan iya sa magkalaing rasa. Samtang ako nagtubo, ako gitamay sa duha ka kiliran. Ingong sangpotanan, naagoman ko ang dakong mental ug emosyonal nga kadaot. Mahinumdom ako nga may panahong gikaulaw ko ang akong kolor.”
Pagsagubang sa Pagkamapihigon
Nan, hisabtan nga ang pagkamapihigon tungod sa rasa makahaling sa mga pagbati sa kapungot, tinguha sa pagpanimalos, pagbalos, pagrebelde! “Ang pagpanlupig makapabuang sa makinaadmanon,” matud sa Ecclesiastes 7:7. Apan bisan tuod ang mabangisong mga rebolusyong kalihokan makaawhag sa pagtagad sa mga inhustisya—sa pila ka kaso makahatag pag usa ka sukod sa kahupayan—gipakita sa kasaysayan nga ang mga resulta nianang mga kalihokana, sa labing maayo, umalagi lamang. Gawas pa, “ang pagdumot nagapukaw sa mga kasamok.” (Proverbio 10:12) Busa ang pagbalos sa pagdumot pinaagi sa pagdumot makapagrabe gayod sa mangil-ad nang kahimtang!
Ang Bibliya nagaingon: “Kadtong baliko dili na matud-id.” (Ecclesiastes 1:15) Ang tawhanong pagmando baliko na nga walay paglaom. (Jeremias 10:23) Ang labing malukpanon nga reporma sa gobyerno dili makapapas sa lintunganayng mga hinungdan sa pagkamapihigon: kahakog, kadalo, ug tinguha sa pagbayaw-sa-kaugalingon. (Itandi sa Santiago 3:13-16; 4:1-3.) Ug sumala sa ginaingon sa usa ka sanglitanan: “Bisan pag imong dugmokon ang usa ka buangbuang . . . , ang iyang binuang dili mobiya kaniya.” (Proverbio 27:22) Sa ingon ang pagrebelde batok sa kahikayan sa katilingban makausab ug gamay lamang.
Nan, unsay angay nga reaksiyon sa usa ka batan-on kon makaatubang sa pagkamapihigon? Aniay pila ka sugyot:
Likayi nga mosanong nga sobra. Kay nasensitibo tungod sa nangaging mga kasinatian, basin sa kinaiyanhon makiling ka nga mosinta sa bisan unsang may timaan sa pagkamapihigon. Bisan pa niana, ang Bibliya nagapasidaan: “Dili nimo pagdalidalion ang imong espiritu sa pagkasuko, kay ang pagkasuko nagapuyo sa sabakan sa mga buangbuang.” (Ecclesiastes 7:9) Busa ayaw dayon paghukmi ang uban. Tingali ang rasa dili mao ang isyu.
Sabta ang kinaiya sa pagkamapihigon. Ang Proverbio 19:11 nagaingon: “Ang salabotan sa usa ka tawo makapahinay gayod sa iyang kasuko.” Paningkamoti ang pagsabot nga ang pagkamapihigon nasilsil sa pila ka indibiduwal sukad sa pagkabata. (Tan-awa ang “Sa Unsang Paagi Mabuntog Ko ang mga Pagbati sa Rasanhong Pagkamapihigon?” nga diha sa Nobyembre 8, 1988, nga isyu sa Pagmata!) Makatabang usab ang pagpakighisgot niana uban sa masinabtanon nga hamtong, tingali sa imong mga ginikanan.
Hinumdomi, usab, nga “ang tibuok kalibotan nahiluna sa gahom sa usa nga daotan” ug nga si Satanas “nagbuta sa mga kaisipan sa mga dili magtutuo” aron mabahin ang katawhan. (1 Juan 5:19; 2 Corinto 4:4) Kay nakaamgo nga ang mga kaisipan sa mga tawo naulipon, basin mobati kag kaluoy niadtong nagalihok tungod sa dakong kawalay-alamag.
Ayaw “pagbasli ang daotan sa daotan.” Ang pagkabiktima sa rasanhong pagbugalbugal o pagkamailalom sa mangil-ad nga rasanhong “pasiaw” makapukaw sa mga kasuko. Nahinumdom ang 16-anyos nga babayeng si Tara: “Ako nagtungha sa usa ka tunghaan nga kadaghanan puti. Ang mga bata maghunghongay sa usag usa—apan igo ang kakusog aron ako makadungog—sa tanang matang sa rasanhong pagbugalbugal.” Tingali labing makapatental nga mobalos sa pagbugalbugal. Apan hinumdomi: Kadtong nagapahayag sa makapasakit nga mga pulong kadaghanan gusto nga ikaw masuko ug mobalos, nga magahatag ug pasangil sa pagdagmal kanimo sa lawasnon o dugang magpasipala kanimo sa binaba. Maayo ang pagpahayag sa Proverbio 14:17: “Siya nga daling masuko makahimog kabuangan.”
Busa sulayi nga magmabugnawon sa espiritu. Ibutang sa hunahuna ang mga pulong sa usa ka karaang maalamong magtatambag: “Ayaw pagpatalinghog sa tanan nga ginasulti sa mga tawo.” (Ecclesiastes 7:21, Today’s English Version) “Kon magpatalinghog pa ako kanila,” nahinumdom si Tara, “mabuang unta ako. Apan wala ko motugot nga sila makatandog kanako.” Busa pukgoa ang agda nga “mobalos ug daotan sa daotan.” (Roma 12:17) “Ayaw pagtubaga ang usa nga buang sumala sa iyang binuang, kay tingali ikaw mahisama usab kaniya,” nagatambag ang Bibliya. (Proverbio 26:4) Ang ‘itahan ang pikas nga aping’ pinaagi sa dili pagpakabana sa pasipala dili pagkatalawan kondili maoy, sa kadugayan, ang labing praktikal nga butang pagabuhaton. (Mateo 5:39) Sa nahaigong panahon ang mga tigsakit kanimo mapul-an sa ilang binata nga dula. Ug “kon walay kahoy nga isugnod, ang kalayo mapalong.”—Proverbio 26:20.
Sayra kon kanus-a mosulti. Dili tanang inhustisya ang pagaantoson sa hilom. Adunay “panahon sa paghilom ug panahon sa pagsulti.” (Ecclesiastes 3:7) Ug tingali maalamon nga mohimo kag mga lakang sa pagpanalipod sa imong kaugalingon. Busa gipahibalo ni Tara sa iyang mga ginikanan ang pasipala nga iyang nadawat. Sa nahaigong panahon siya nakasulod sa laing tunghaan. Ang laing kahimtang basin nagalangkit sa usa ka tawo nga kanunay makapikal kanimo pinaagi sa maot nga mga tinguha sa pagpasiaw bahin sa rasa. Tingali ang maong tawo wala gayod makaila kon unsa ka daotan ang maong sinultihan. Ang pagpakigsulti bahin niana sa maluluton ug malinawong paagi uban sa nakapasilo basin makatul-id kaniya.
Ayaw pagwad-a ang imong pagtahod-sa-kaugalingon. Kon ang uban nakamenos kanimo, ayaw paghikalimti nga ang Diyos ‘nag-ihap sa mga buhok mismo sa imong ulo’ ug nag-isip kanimo nga bililhon sa iyang mga mata. (Mateo 10:30) Tukora ang imong pagtahod-sa-kaugalingon, dili ibabaw sa mga opinyon sa mga batan-ong dili diyosnon, kondili ibabaw sa pagkabatog lig-on nga pakighigala sa Diyos. (Itandi ang 1 Corinto 1:31.) Ang imong rasanhong hitsura, nga tingali mahimong tumong sa pagbiaybiay sa imong mga isigkaingon, maoy timailhan sa labihang kamamugnaon sa Diyos nga “nagbuhat gikan sa usa ka tawo sa tanang nasod sa mga tawo.”—Buhat 17:26.
Hinuon, si Jehova nga Diyos lamang ang makapatunghag katilingban nga “dili makailag kolor,” nga duol na niyang buhaton pinaagi sa iyang langitnong kagamhanan. (Daniel 2:44) Kasamtangan, ipadapat ang mga prinsipyo sa Bibliya sumala sa imong maarangan ug sulayi ang pagsagubang sa kahimtang. Pahimusli ang pagpakig-uban sa mga kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova, diin ikaw mahauban sa mga tawo nga naningkamot gayod sa pagwagtang sa rasanhong pagkamapihigon. Ayaw pag-ukon-ukon sa paghangyog tabang sa imong langitnong Amahan kon may kalisdanan. Matud sa batan-ong si Lucy: “Kinahanglang ako moampo ug moampog maayo aron makasagubang sa pagkamapihigon. Apan sa diha nga pagaantoson ko kini, ako moampo, ug ako nasayod nga si Jehova nagauban kanako.”
[Hulagway sa panid 14]
Ang pila ka batan-on mobati nga dili sila tagdon sa tunghaan tungod sa rasanhong pagkamapihigon