Mga Batan-on Nangutana . . .

Nganong Moingong Dili sa mga Droga?

“AKO emosyonal nga bata,” matud ni Mike, usa ka ulitawong 24 anyos na. “Usahay ako mahadlok ug mahimong hadlokon sa uban nga sama nakog edad. Ako nagaantos sa depresyon, kawalay-kasegurohan, ug may panahong makahunahuna ako sa paghikog.”

Si Ann 36 anyos. Siya, usab, nagbatbat sa iyang kaugalingon ingong “bata kaayo sa emosyon,” nga may “ubos nga pagtahod sa kaugalingon.” Siya midugang: “Lisdan gayod ako sa pagkinabuhi sa normal nga kinabuhi.”

Nganong kining duha ka mahimsog untang tawo may ingong suliran sa emosyon? Si Mike ug si Ann nagaani sa sangpotanan sa desisyong ilang gihimo sa bata pa kaayo sila​—sa pag-eksperimento sa mga droga.​—Galacia 6:7.

Dili ikalimod nga daghang batan-on karong adlawa nagagamit ug mga droga​—ang tanan gikan sa hallucinogens ngadto sa marijuana. Busa ang purohan mao nga sa madugay o madali tanyagan kag mga droga. Ang tinguhang dawaton sa imong isigkaingon mahimong kusganon kaayo, ug kining panginahanglan nga mahisakop mahimong dako kaayong pagpit-os. Unsay imong buhaton? Magbaton kaha ka sa pagsalig ug kalig-on sa pag-ingong dili sa mga droga? Nganong moingon kang dili? Una nato tubagon kana, makatabang ang pagpalandong una sa pipila ka kamatuoran mahitungod kanimo ug sa palakaw sa pagtubo nga motultol sa kahamtong sa emosyon.

Kon Unsaon “Pagtubo” sa Emosyon

Ingong batan-on, ikaw anaa sa panahon sa kusog nga pagtubo nga nagaapil sa seksuwal nga kaugmaran. Apan imong nasinati ang labaw pa sa lawasnong pagtubo. Ikaw nagatubo usab sa emosyon. Unsay ipasabot niini?

Aw, ikaw kanunay maladlad sa bag-ong mga kasinatian ug mga hagit nga mahimong lisod kaayo ingon man magantihon. Apan ang tanan niining kasinatiana kinahanglanon sa imong pagtubo sa emosyon. Sa unsang paagi? Kini may kalabotan sa imong pag-ugmad sa kahanas sa pagsagubang, nga mao, ang katakos sa pag-atubang sa mga hagit sa kinabuhi, pagkat-on sa pag-atubang sa kapakyasan. Kini ang kahulogan sa pagtubo sa emosyon. Ang mga batan-on nga mosulay sa pag-ikyas sa suliran pinaagi sa pagdangop sa mga droga sa aktuwal makapugong sa maong kaugmaran sa pagtubo sa emosyon. Ang dugang mahitungod niana pagahisgotan sa ulahi.

Apan nganong tawgon ang katakos sa pagsagubang nga usa ka kahanas? Kay kini butang pagakat-onan o bansayon aron makab-ot. Sa pag-ilustrar: Ikaw ba sukad natingala sa pagsud-ong sa usa ka hanas nga magdudulag sakir? Tingali nalingaw ka sa paagi sa iyang pag-atubang sa tanang hagit sa dula. Nasud-ong mo siyang migamit sa iyang ulo ug mga tiil sa mga paagi nga katingalahan gayod kaayo! Apan, giunsa sa maong magdudula pag-ugmad kanang kahanasa? Pinaagi sa katuigang pagbansay. Siya nakatuon sa pagpatid sa bola, pagdalagan duyog niana, pagdribol, paghana, ug padayon, hangtod siya nahanas sa dula.

Ang pag-ugmad sa kahanas sa pagsagubang susama kaayo. Kinahanglan ang pagbansay! Sa unsang paagi mabatonan nimo kanang pagbansaya? Ang Bibliya nagataganag usa ka ilhanan sa Roma 5:​3: “Magkalipay kita samtang anaa sa mga kasakitan, sanglit nahibalo kita nga ang kasakitan mopatunghag pagkamainantoson.” Ang pagkamainantoson mao ang hiyas sa pagpabiling lig-on ilalom sa mga pagpit-os o kalisdanan nga dili moundang. Ug matikdi nga maoy pinaagi sa pag-atubang ug pagsulbad sa “kasakitan,” o lisod nga mga kahimtang, nga makaugmad ka sa hiyas sa pagkamainantoson. Ang pagkamainantoson nga imong maugmad panahon sa imong presenteng “kasakitan” magbilin kanimong mas masangkapan sa pagsagubang sa umaabot nga mga kalisdanan. Busa, ang “kasakitan” mahimong positibong kasinatian nga mopatunghag maayong mga sangpotanan.​—Itandi ang Santiago 1:​2-4.

Sa unsang paagi mapadapat nimo kining prinsipyoha diha sa imong kinabuhi? Pinaagi sa pag-atubang ug pagdumala sa mga suliran o mga kalisdanan nga imong nasinati karon ingong batan-on. Pananglitan, kulang ka bag pagsalig? Maulawon ka ba o mamingawon? O mabalak-on ka ba sa imong panagway sa pisikal? Lisod ba ang imong pamilyahanong kinabuhi? O may mga suliran ka ba sa eskuylahan? Ang mga suliran magkadaiya gikan sa usa ka batan-on ngadto sa lain, nga magkalain sa kagrabe gikan sa gagmayng “matag adlaw” nga mga suliran ngadto sa labi pang makapatugaw nga usahay mobikil sa mga hunahuna sa paghikog. Apan bisan kon unsa ang imong linaing mga suliran, aron motubo ka sa emosyon, kinahanglang imong atubangon ug sulbaron kana sila karon!

‘Apan, unsay kalabotan niining tanan sa pag-ingong dili sa mga droga?’ mangutana ka. Palandonga.

Ang mga Droga Mopugong sa Pagtubo

Si Ann, kinsa tiggamit ug mga droga ingong kaikyasan, nag-ingon: “Sulod sa 14 anyos wala ko sulbara ang akong mga suliran.” Siya miangkon: “Sa emosyon ako bata pa kaayo.” Si Mike mipahayag sa susamang hunahuna, nga miingon: “Ako naggamit ug mga droga sukad ako 11 anyos pa. Sa miundang ako sa edad 22, gibati kong samag bata. Mitapot ako sa uban, nga naningkamot sa pagkaplag ug kasegurohan. Naamgohan ko nga mihunong ako sa pagtubo sa emosyon sa misugod ako sa paggamit ug mga droga.”

Si Mike, Ann, ug ang dimaihap nga ubang sama kanila, wala madugay tapos sa pagsugod nila sa pag-eksperimento sa mga droga mibati nga kining mga substansiyaha magamit sa pagsagubang sa mga kalisod sa kinabuhi. Apan sa dugang sila misalig sa mga droga sa menos misagubang sila sa mga suliran. Ang resulta? Napakyas sila sa pag-ugmad sa mga kahanas nga gikinahanglan sa hamtong nga pagkinabuhi. Sa pasukaranan ang pagtubo nila sa emosyon mihunong o mihinay sa misugod sila paggamit ug mga droga.

Sumala sa gipatin-aw ni Dr. Sidney Cohen, kanhi direktor sa Dibisyon sa Pagkagiyan sa Narkotiko ug Pag-abusar sa Droga: “Ang suliran sa batan-ong tiggamit ug [droga] kansang mga takna sa pagkanahigmata mahimong pulihan sa ‘dili-mobati’ nga kahimtang mao nga bisan pag may mahikat-onan, wala ing panahon sa pagbansay. Ang iyang adlaw malangkoban sa ‘pagyupyop sa marijuana’ tapos sa pamahaw, sa pahulay sa alas 10, sa tingpaniudto, ug padayon. Tungod niini diyutay na lang ang panahon alang sa bisan unsang matang sa pagbansay o pagsubli sa butang nahikat-onan.”

Aron kini mas hisabtan, hinumdomi ang atong ilustrasyon sa magdudulag sakir. Unsay mahitabo kon mohunong siya sa pagbansayg sakir sa usa ka ang-ang sa iyang kaugmaran, pananglitan tapos niya hikat-oni ang pagpatid sa bola? Aw, siya dili mouswag lapas nianang puntoha sa katakos. Sa susama, unsay mahitabo dihang ang usa ka 13-anyos pinaagi sa paggamit ug mga droga mohunong sa pagbansay sa mga kahanas sa pagsagubang? “Akong giusikan kadtong tanang katuigan sa kaugmaran,” mitubag si Frank, kinsa nag-abusar nag mga droga sukad siya 13 anyos. “Sa mihunong ako, akong naamgohang masakit nga dili ako bug-os andam sa pag-atubang sa kinabuhi. Ako 13 anyos na usab nga may samang mga kagubot sa emosyon nga giatubang sa ubang tin-edyer.”

Makakat-on Kita Pinaagi sa Kasinatian

Inigkasinati nimo sa kinabuhi sa tin-edyer uban sa mga kahayahay ug mga kalisdanan niini, nagaandam ka sa imong kaugalingon alang sa kinabuhi ug sa tanang hagit niini. “Dako ang atong makat-onan sa kasinatian,” mipatin-aw ang usa ka magtatambag sa rehabilitasyon ngadto sa Pagmata! “Samtang masinati nato ang kinabuhi ang atong mga hunahuna mohimo sa permanenteng rekord, nga kadangpan kon atubangon ang usa ka suliran. Kini susama gayod sa kompiyutir. Atong iprograma ang impormasyon nganha sa usa ka kompiyutir. Unya kon atubangon sa usa ka suliran, kini mangita diha sa mga bangko sa memorya niini, mag-analisar niini, ug mohatag sa tubag. Apan unsay mahitabo kon atong iprograma ang usa ka tipik sa sayop nga impormasyon nganha niana? Kon pasulbaron sa pila ka suliran, kini mohatag ug sayop nga mga tubag.”

Ingong batan-on, ang paagi nimo sa pagkakat-on maoy susama. Ang gihisgotan sa ibabaw nga magtatambag nagpadayon: “Kon ang batan-on makasinati sa kinabuhi samtang nagaabusar sa mga droga, ang iyang hunahuna magarekord sa sayop o tinuis nga impormasyon. Unya sa dihang atubangon niya ang mga suliran, ipasukad sa iyang hunahuna ang analisis niana sa sayop nga impormasyon, sa ingon malisdan siya sa pag-atubang sa mga suliran sa kinabuhi.”

Busa ingong batan-on, kinahanglan makasinati ka sa bug-os sa kinabuhi uban sa tanang kahayahay ug kalisdanan niini, mga kalamposan ug mga kapakyasan niini. Matuod, dili sayon ang pagtubo. Apan, kon sulayan nimo ang paglikay sa “mga kasakit sa pagtubo” pinaagi sa paggamit ug mga droga, makapugong ka sa seryoso sa imong purohan nga mahimong kasaligang hamtong.

Maylabot niini kuhaig pagtulon-an si Jesu-Kristo mismo. Sa didto siya sa kahoy nga patyanan, may mitanyag kaniyag “bino nga sinaktan sa mira” ingong kaikyasan. Unsay iyang gihimo? “Wala siya moinom niana,” nagatubag ang Bibliya. (Marcos 15:​23) Busa unsay imong buhaton kon awhagon ka sa uban sa pagsulayg mga droga? “Ayaw!” miawhag si Mike. “Ayaw eksperimentohi ang mga droga. Magaantos ka unya sa nahibilin mong kinabuhi!”

Apan sa unsang paagi makaingon kang dili sa mga droga? Pagahisgotan kini sa umaabot nga mga isyu sa Pagmata!

[Blurb sa panid 18]

“Ayaw eksperimentohi ang mga droga,” miawhag si Mike. “Magaantos ka unya sa nahibilin mong kinabuhi!”

[Letrato sa panid 17]

Unsay imong isulti?