Si Hitler—Patay na Apan Wala Mahikalimti
ANG Biyernes, Septiyembre 26, 1980, igang ug misidlak ang adlaw sa habagatang Alemanya. Apan, sa mga 10:15 s.g., bugnaw ang kahanginan. Nanggula ang panonpanon sa katawhan sa dagko kaayong mga tolda sa serbesa sa bantog nga Oktoberfest sa Munich ug nagpaingon sa mga gawasanan. Kalit dihay dako kaayong kidlap sa kahayag duol sa usa sa pangunang mga ganghaan, ug ang kusog kaayong buto misiak sa kahanginan, nga nagbilin sa kapin sa 200 ka angol ug 13 ka patay nga tawo.
Ang imbestigasyon sa ulahi mipadayag nga ang tawong responsable niadtong teroristang pag-atake may koneksiyong Neo-Nazi. Walo ra ka semana sa miagi ang susamang pag-atake sa konserbatibong pundok sa partido mihunos ug kapin sa 80 ka kinabuhi sa Bologna, Italya, sa gibombahan ang usa ka estasyon sa tren. Ug sa samang yugto, naagoman sa Pransiya ang kinagrabehang sunodsunod batok-Semitikong mga kapintasan sukad sa Gubat sa Kalibotan II.
Sa kinabag-ang tawo, ang Nazismo (o, Neo-Nazismo) ug si Hitler halos sama ra. Busa ang mga hitabong sama niana nagpabuhi kang Hitler latas sa katuigan, labing menos diha sa balitaanan. Ug kanang bag-ong mga kapintasang Nazi nagakahitabo sa wala pa mahikalimti ang daang mga kapintasan. Ngani, ang Alemang mantalaang Nürnberger Nachrichten mipunting nga hangtod sa Disyembre 1983, ang mga magbubuhat nga 35, apil ang 10 ka huwes ug piskal, “okupado gihapon sa pagtigom, paghikay, pagtulotimbang ug paghatag sa mga korte sa tanang materyal nga mabatonan mahitungod sa mga krimeng Nazi [nga gibuhat sa panahon ni Hitler].” Kini midugang nga “129 ka kaso ang husayonon, samtang kapin ug 1,700 ka asunto ang ginahusay pa.”
Kanang tanan tingali wala himatikdi sa publiko. Apan ang ubang mga hitabo epektibong nagbanhaw sa mga memorya sa Nazismo nga gisulayan sa paghikalimot sa minilyong katawhan. Pananglitan, palandonga ang Holocaust—usa ka programa sa telebisyon sa pila ka tuig nga miagi—o ang makapaukyab nga taho sa 1983 nga nabatonan kono sa usa ka bantog Alemang magasin ang mga kopya sa personal nga mga talaadlawan ni Hitler. Kadtong balitaa, nga gisugat sa pila uban ang pagduhaduha, nabaniog dihang nadiskobrehang mini diay ang mga talaadlawan. Ang usa ka Aleman, nga tin-awng naglagot ingon man mibatig kapakyasan, nangutana: “Dili ba gayod mohunong si Hitler sa paghimo kanatong mga hungog?”
Dili katingad-ang miingon ang Toronto Star sa Canada: “Kita nagapadayon sa pagkalisang apan sa samang panahon nalingaw ug nahibulong sa Furher ug sa estado nga iyang gipangulohan.” Mopatim-awng kini matuod kay, sumala sa usa ka Alemang basahon, “ang baha sa gipatik nga basahon mahitungod sa Third Reich maorag nagakadaghan samtang nagpalayo ngadto sa kagahapon ang maong yugto. Nanungha ang kapin ug 20,000 ka basahon, ug bisan ang mga eksperto dili makalaom sa pagkabati nianang tanan.”
Nganong may tibuok-yutang kahingangha kang Hitler ug sa iyang Third Reich? Mahimo kaha, uban sa neo-Nazi nga mga pundok nga giingon sa magasing Der Spiegel “nagakahimong radikal,” nga kana pahinumdom nga ang kasaysayan mosubli sa kaugalingon? Ang pila ka neo-Nazi nga basahon nagpasigarbo: “Kami dili mao ang mga salin sa kagahapon kondili mao ang magbalantay sa ugma.” Nan, dili kay walay hinungdang nangutana ang pila ka tawo: ‘Nazismo—mahitabo kaha kini pag-usab?’