Mahitabo Kaha Kini Pag-usab?

ANG eksaktong mga numero sa total nga gidaghanon sa mga neo-Nazi sa Alemanya karong adlawa lisod mabatonan. Bisan pa niana, ang usa ka ahensiyang nagpaniid sa politikanhong radikalismo sa Federal nga Republika nagbanabana nga mahimong may kapin sa 20,000 ka membro ang ginatawag niining konserbatibong mga organisasyon. Sila nabahin sa daghang pundok nga ang pila niana ginatos ug mga membro.

Kini morag nagasupak sa gamhanang pagsulbong pag-usab sa Nazismo, kay unsa unya ang kahimtang sa Nazismo kon walay samag-Hitler nga pangulo nga may katakos sa paghiusa niining tanang nagkadaiyang pundok ilalom sa iyang pagpangulo? Hangtod karon, walay mibangon nga maong bag-ong politikanhong mesiyas, wala bisan si Michael Kühnen, kinsa usa sa labi pang iladong mga neo-Nazi sa Alemanya. Si Kühnen gibatbat sa laing neo-Nazi ingong “ang tuong kamot sa Führer Adolf Hitler sa yuta.” Ug bahin kang Hitler siya miingon: “Alang kanato ang Führer balaan maingon nga si Jesus balaan alang sa mga Kristohanon.”

Unya, ang mga kahimtang usab sa Alemanya karong adlawa lahi gayod sa iya sa una-Hitler nga yugto. Dako ang kawalay-trabaho apan dili ikatandi sa 30 porsientong nakab-ot niana sa sinugdanan sa katuigang 1930. Ang implasyon sa pagkakaron ubos kon itandi sa katuigang 1920, sa dihang sa duha ka tuig ang usa ka baligya miuswag sa prisyo gikan sa 35 marks ngadto sa 1,200,400,000,000! Ang patriotismo ug militarismo karong adlawa halos wala maglungtad. Ug ang presenteng Alemang batakang-balaod dunay mga panagang batok sa pagkatukod pag-usab sa usa ka diktador nga pagmando.

Bisan pa niana, gibati sa daghan nga ang neo-Nazismo dili gayod angay tamayon. Ang historyano sa Bonn University si Karl-Dietrich Bracher nagpasidaan: “Sa katuigang 1920 usab diha ang kahimtang nga gagmay rang mga pundok ang naglungtad, dili usa ka dakong organisasyon.” Ug sumala sa pagpadayag sa teroristang mga pag-atake sa sunodsunod nga nasod, pila ra ka dedikado kaayong indibiduwal ang gikinahanglan aron atubangon ang kapeligrohang halayo kaayo sa proporsiyon sa ilang gidaghanon.

Ang mga Kapeligrohan sa Laing Dapit

Sayo niining tuiga si Kühnen gisentensiyahan sa kapin ug tulo ka tuig sa prisohan tungod sa iyang neo-Nazi nga kalihokan. Una siya hidakpi, gikatahong iyang gigamit ang iyang panahon, tapos sa pagpahawa sa Alemanya, “sa paghingpit sa radikal nga pundok konserbatibo” sa Switzerland. Ang usa ka Swisong mantalaan mitaho: “Nga matagbawon iyang nasabtang sa maong nasod ang iyang ideolohiya ‘gihawasan nga labing takos sa ubay-ubayng pundok.’”

Unya, ang yutang-natawhan ni Hitler, ang Austria, nga iyang gitapo sa iyang Third Reich sa Marso 1938, dili ingong walay maong mga pundok. Ang pila ka tigulang Austriano mahinumdom nga mapangandoyon nianang yugtoa sa kasaysayan dihang ang mga Nazi nagmando sa ilang nasod. Ang maong mga tigulang napikal sa mahilayong mga batan-on karong adlawa uban sa ilang kato nga biste ug kultura sa droga, ug ang mga tigulang lagmit moreklamo nga “ang maong butang dili gayod mahitabo ilalom kang Hitler.” Sila maghinumdom pa sa mga adlaw ni Hitler dihang “makalakaw ka sa kadalanan sa magabii nga walay kahadlok.” Mopalabi tingali ang pipila sa dili pagpanumbaling sa mga kadaotan sa pagmando ug mopahayag: “Ang atong gikinahanglan karong adlawa mao lamang ang gamay nga Hitler.”

Apan ang neo-Nazismo hikaplagan sa mga dapit nga gawas sa Uropa. Sumala sa usa ka taho sa Frankfurter Rundschau, duolag 10,000 ka Nazi ang mieskapo ngadto sa nagkadaiyang nasod sa Amerika del Sur tapos sa Gubat sa Kalibotan II. Sila ba peligro? Mahitungod sa kapeligrohan sa paggimaw pag-usab sa Nazismo sa Paraguay, ang magasing ABC revista nagpatik sa serye sa interbiyo uban sa iladong mga awtoridad. Kana mikutlo sa Doktor sa Balaod si Jaime S. Edan nga miingong “ang Nazismo buhi apan walay kalihokan.” Ang usa ka iladong politiko miuyon, nga miingon: “Ang Nasyonal Sosyalismo wala mamatay.”

Ug komosta ang Nazismo sa Tinipong Bansa? Ang magtutukod sa Amerikanhong Partidong Nazi, si George Lincoln Rockwell, gipatay sa 1967. Apan ang iyang ideolohiya nagalungtad gihapon sa ubay-ubayng neo-Nazi nga pundok. Napulo ka tuig tapos sa pagkamatay ni Rockwell, ang magasing Time mipunting nga bisan tuod “ang tibuok Nazi nga kulto sa politikanhong paagi walay gahom ug nagkadiyutay, dako gihapon ang natagong-kagahom niini sa pag-ukay sa pagdumot ug pagmugnag kabangisan.”

Busa Mahitabo Kaha Kini Pag-usab?

Sa paghisgot sa neo-Nazismo sa Alemanya, ang Alemang mantalaang Süddeutsche Zeitung mihinapos: “Tungod sa makasaysayanhong kaagi sa Alemanya ug sa kriminal Nazi nga pagmando, ang kalihokan sa konserbatibong partido tingali dili seryosong kapeligrohan, apan sa bisan unsang kahimtang kana kaulawan.” Ug ang mantalaang Die Zeit labi pang tino sa pagpahayag: “Ang pagbanhaw sa Nazi nga kalihokan sa Kasadpang Alemanya maoy kataw-anang ideya, ilabina tungod kay ang mga kahimtang nga mihatag dalan sa pagtungha sa Nazismo wala na maglungtad.”

Sa ingon ang kapeligrohan sa pagtungha sa “gamay” nga Hitler​—o “dako” kaha,​—sa pagpasig-uli sa Nazismo sa posisyong nabatonan niini ilalom kang Hitler sa pagkakaron mopatim-awng halayo kaayo. Nagpatuo ang usa ka 17-anyos nga Alemang estudyante: “Kita napasidan-ang igo. Atong tinoong dili na gayod kini mahitabo pag-usab.”

Tingali dili na gayod kini mahitabo. Apan ang Nazismo wala magmonopoliya sa pagpanglupig o pagpamintas. Ug gipakita sa panahon nga si Hitler dili ang kataposang diktador sa kalibotan. Samtang magpadayon ang mga tawo sa pag-eksperimento sa nagkadaiyang mga matang sa gobyerno, motungha ang malupigong mga pagmando. Sa unsang paagi kita makabantay batok sa pagkabiktima niana? Ang usa ka tubag makaplagan pinaagi sa pagtan-aw sa makausa pa sa Third Reich ni Hitler.

[Blurb sa panid 6]

Usa ka neo-Nazi miingon, si Hitler “alang kanato maoy balaan maingon nga si Jesus balaan alang sa mga Kristohanon”

[Blurb sa panid 7]

Ang Nazismo wala magmonopoliya sa pagpanglupig