Mga Batan-on Nangutana
Unsay Daotan sa Pagkahimong ‘Managhigala Lamang’?
“UNSA ka importante alang kanimo nga adunay usa nga imong masuod nga kaatbang sa sekso?” Gibangon kanang pangutanaha sa ubay-ubayng mga batan-ong Kristohanon. Miingon ang usa ka babayeng tid-edyer sa pagtubag: ‘Importante kaayo kini alang kanako. Usahay kon maguol ka, ang imong gikinahanglan mao ang usa ka tawong mohawid sa imong kamot.’
Katingalahang gasa ang tinuod nga panaghigala. Apan ang among miaging isyu ning magasina nagpakita nga kon mangitag suod nga panaghigala ang mga batan-on sa mga membro sa kaatbang nga sekso, ilang giladlad ang ilang kaugalingon sa kalagmitang sakit sa dughan ug kaguol. Dugang pa, kanang gisugdan nga daw walay daotang tuyo nga panaghigala sagad moresultag kadaot—sa pisikal, sa mental, ug sa emosyonal.
Kon Nganong Delikado Kini
“Bisan asa ka moadto,” miingon ang batan-ong lalaki nga ginganlag Hilton, “ang ginaestoryahan sa mga tawo mao ang [sekso]. Sa trabahoan ug sa tunghaan mao kini ang ginasultihan. Gipasiugda sa telebisyon ang sekso.” Tungod sa dakong pagpasiugda karon sa sekso, dili ikatingalang dugang ug dugang mga batan-on nadaot sa “mga kailibgon nga iya sa batan-on.” (2 Timoteo 2:22) Ang pagtuon nga gihimo sa The Alan Guttmacher Institute nagbanabana nga “duolan sa 12 milyones sa 29 milyones sa mga batan-on [sa Tinipong Bansa] tali sa panuigong 13 ug 19 nakaagi nag seksuwal nga relasyon . . . Halos katunga sa 15-17 anyos nga mga lalaki ug un-tersiya sa mga batan-ong babaye lihokan sa sekso.”
Tungod niini, ang suod nga panag-uban uban sa membro sa kaatbang nga sekso tinuod nga delikado! Tinuod, ang managhigala tingali sa sinugdan nadani sa usag usa tungod sa personalidad ug managsamang interes. Apan ang padayong pakig-uban sa duha ka batan-on sa kaatbang nga sekso moresulta nga dili kalikayan ug usa ka matang sa pisikal nga pagkontak. Usa ka batan-ong ginganlag Rachelle nanumdom nianang miugmad kaniya ug sa batan-ong lalaki diha sa tunghaan: “Nagsugod kadto ingong panaghigala lamang. Dayon nahimo kining relasyon sa panagtrato. Sa ulahi nagkinuptanay kami sa kamot, magginaksanay, magkuyog sa pagsulod sa klase. Sa kataposan, naghinalokay kami.”
Sunodsunod nga Reaksiyon
‘Apan unsay daotan niana?’ tingali mangutana ka. Buweno, kon duha ka tawo sa kaatbang nga sekso maghinikapay, sagad mapukaw ang gamhanong seksuwal nga mga pangibog. Ug kon mahitabo kana, ang serye sa mga hitabo—sunodsunod nga reaksiyon—masugdan nga sa ulahi moresulta ug seksuwal nga mga relasyon. Ang minyong magtiayon lamang ang may katungod sa maong panagsuoray. Maoy hinungdan nga nag-ingon ang Bibliya sa “pagpalayo gikan sa pakighilawas.”—1 Corinto 6:18.
Apan, daghan ang mibati sama sa batan-on kinsa miingon: “Dili gayod kana mahitabo kanako! Makahimo sa paglipaylipay ang ubang mga batan-on, nganong ako dili man mahimo?” Tinuod, walay tuyo ang managhigala nga mahitabo kanang butanga. Apan tagda ang surbi nga gihimo sa Psychology Today: “Halos katunga sa mga gipangutana (49 porsiento) adunay panaghigala nga nahimong seksuwal nga relasyon.” Sa pagkatinuod, “hapit un-tersiya (31 porsiento) ang gitaho nga nakahimog seksuwal nga relasyon sa usa ka higala sa miaging bulan.”—Italiko amoa.
Oo, sa masugdan na gani ang sunodsunod nga reaksiyon, tingali sa paghawid lamang sa kamot, malisod kaayo sa paghunong niana. Usa ka batan-ong babaye miadmiter nga naghunahuna siya sa miagi nga “may pagkakataw-anan” ang pag-ingon nga ang paghawid sa mga kamot ug paghinalokay motultol ug seksuwal nga imoralidad. Apan karon nausab ang iyang hunahuna. Ngano? Siya miadmiter: “Mao gayod kanay nahitabo kanako.”
Bisag masanta pa ang seksuwal nga relasyon, motungha gihapon ang emosyonal nga kadaot kon ang kapahayagan sa pagmahal manobra. Ang usa ka batan-on misulay sa paglipay sa usa ka higalang babaye nga mipahayag kaniya bahin sa usa ka personal problema. Sa wala magdugay naghinikapay sila. Ang resulta? Nahasol ang mga konsensiya ug “malaing mga pagbati” taliwala kanila.
Pagtipig sa Panaghigalaay Sulod sa mga Utlanan
Diha sa iyang librong The Friendship Factor, gihatag ni Alan Loy McGinnis kining tambaga bahin sa mga paghigalaay sa kaatbang nga sekso: “Ayaw sobra ka masaligon sa imong kaugalingon.” Maalamon ba alang sa batan-on, diminyong mga tawo sa romantikong pagpupasiyo sa hilit nga mga dapit? Kon adunay membro sa kaatbang nga sekso nga mopahayag sa problema kanimo, kinahanglanon ba ang pagpakitag simpatiya pinaagi sa paghawid sa mga kamot? Ang Bibliya nagpasidaan: “Siya nga nagasalig sa iyang kaugalingong kasingkasing maoy usa ka buang.”—Proverbio 28:26.
Ug komusta bahin sa pagbisita sa membro sa kaatbang nga sekso nga mag-inusara? Si Peter nanumdom: “Ang akong mga ginikanan ug iyang mga ginikanan amigo kaayo. Nagtuo ako nga naghunahuna sila nga magpibilin kaming ‘managhigala lamang.’ Okay kadto sa bata pa kami. Apan sa nakaabot na kami sa among sayo nga katuigan sa pagkatin-edyer, lahi na ang among pagtan-away sa usag usa. Wala masayod ang among mga ginikanan nga kon tugotan nila kami sa pagdula o sa pagpaminaw sa mga musika, kaming duha naghinalokay ug nagginaksanay.” Maayo lang, kay wala makadangat si Peter ug ang iyang higala sa seksuwal nga relasyon. Apan, si Peter miingon: “Wala untay mahitabo kon gipaubanan pa kami.”
Paubanan? Alang sa ubang mga batan-on kinaraan na kini. Apan nasayod ba kamo nga sa ubang mga nasod kanunay gayod nga paubanan sa mga ginikanan ang ilang anak nga babaye hangtod nga maminyo na siya? Usa kini ka panalipod. Busa, dili ba maayong ideya, sa pagseguro nga wala kamo pasagding mag-inusara uban sa batan-ong membro sa kaatbang nga sekso—bisag ‘managhigala lamang’ kamo?
Apan komusta kon, human nga gipadapat kining mga sugyota, moturok ang romantikong mga pagbati? Kon dili ka pa andam sa kaminyoon, mas maayong sundon ang tambag sa Proverbio 22:3: “Ang tawong maalamon makakita sa kadaot ug magatago sa iyang kaugalingon.” O sama sa pagkapamulong niana sa librong The Friendship Factor: “Likay kon mahimo. Matag karon ug unya, bisan unsa pa natog paningkamot, ang pakighigala sa kaatbang nga sekso dili makontrolar ug kita nasayod kon asa kini motultol.” Nan, sumala sa gipamulong niining libroha, panahon na sa “pag-atras.”
‘Pagpasangkad’ sa Atong Panaghigala
Ang usa ka batan-ong ginganlag Gail miadmiter: “Dili pa ako andam sa pagminyo ug magpuyo. Gisinati ko pa ang akong kaugalingon, ug daghan akog espirituwal nga mga tumong nga kalab-oton. Busa wala ako magkinahanglan nga magpasuod kang bisan kinsa sa kaatbang nga sekso. Mahimo hinoon kining kababagan inay usa ka tabang.” Apan nagpasabot ba kini sa pagkahimong hinikawan sa pagpakighigala? Dili, kay sa nagsulat ngadto sa kongregasyon sa Corinto, gidasig sila ni apostol Pablo sa “pagpalapad” sa ilang mga pagmahal sa usag usa.—2 Corinto 6:12, 13.
Pananglitan, usa ka batan-ong ginganlag Susan miingon: “Nakakat-on ako sa pagtukod ug suod nga paghigalaay sa edad-edarang mga babayeng Kristohanon diha sa kongregasyon. Nagkinahanglan sila ug pag-ubanay, ug nagkinahanglan ako sa ilang malig-ong impluwensiya. Busa mohapit ako sa pag-inom ug kape. Mag-estoryahay kami ug mangatawa. Nakahimo ako ug tinuod, tibuok kinabuhing panaghigalaay uban kanila.”
Apan komusta kon nagkinahanglan kag usa nga imong kasuginlan sa problema o sa paghawid sa imong kamot? Mao kanay responsabilidad sa mga ginikanan! (Itandi sa Proverbio 23:26.) Ug samtang ang timbang ug hunahunang batan-on makahatag kanimog maayong tambag, hinumdomi nga si Job nangutana, “Dili ba anaa ang kaalam sa mga tawong tigulang ug ang pagsabot anaa sa kataas sa mga adlaw?” (Job 12:12) Oo, ang pagdangop sa isigkaingon sa pagpangayog tambag kaamgid sa ‘buta nga nagaagak sa buta.’ (Mateo 15:14) Hinunoa, ang may edad nga tawo o ginikanan, makitang mas kasaligang kasultihan sa problema. Nganong kutohan ang imong pakighigalaay sa isigkaingon lamang? Ang usa sa labing matahom nga panaghigalaay nga narekord mao ang kang David ug Jonathan. (1 Samuel 18:1) Apan may edad na si Jonathan nga igong mahimong amahan ni David!
Tinuod, ang pag-amping sa atong panaghigalaay makagalong sa atong kagawasan. Apan hinumdomi nga nagkinabuhi na kita sa panahon diin ang mga batan-on kanunayng maladlad sa imoral nga mga impluwensiya. Mas maayo alang kanimo sa pagsukol niining mga impluwensiyaha ug sa “paghinumdom, karon, sa imong Dakong Maglalalang,” kay ang pagpakighigala sa Diyos mao ang labing makatagbawng panaghigala nga naglungtad.—Ecclesiastes 12:1.
[Letrato sa panid 21]
Ang gisugdan ingong panaghigalaay sagad motultol ug masakit nga mga pagbati o seksuwal nga imoralidad
[Letrato sa panid 22]
Ang mga tigulang ug mga ginikanan mahimo usab nga kasaligan ug masinabutong mga higala