Usa ka Kalibotan nga Walay Kasulbaran

Malaomong mga linalang ang tawo. Human sa daghang kapakyasan, maglaom gihapon sila. Bisag wala nay paglaom, magpadayon gihapon sila sa paglaom. Sama sa gipamulong kaniadto sa usa ka magbabalak, “Ang paglaom nagatubod sa walay kataposan sa kasingkasing sa tawo.”

Kining dili mosurender nga paglaom ilabinang makita diha sa tawhanong mga kagamhanan. Sunodsunod nga kagamhanan nangapakyas, apan ang mga tawo malaomon gihapon sa mosunod pa. Nahitabo kini sa libolibo nang katuigan. Ang mga monarkiya, mga impiryo, mga pagmando sa diktador, mga republika, mga demokrasya, komunistikanhon o kapitalistikanhong mga pagmando​—ang tanan nasulayan, ang tanan nangapakyas.

Nasulayan na usab ang mga kagamhanan sa kalibotan. Ang Liga sa Kanasoran, nasulayan ug napakyas. Ang Hiniusang Kanasoran, nasulayan ug nagakapakyas. Apan malaomon gihapon ang mga tawo, andam sa paglaom sa tanang butang​—daw ang tanan, gawas lamang sa usa ka piho nga paglaom.

KINING kalibotan nga atong gipuy-an maoy usa ka kalibotan nga walay kasulbaran. Napamatud-an kana sa unom ka libo ka tuig sa tawhanong kasaysayan. Ni may nakitang kasulbaran kining masilakong kalibotan sa siyensiya bahin sa dinalian nga mga problema niining kaliwatana. Tagda ang pipila sa daghan.

Walay Kasulbaran sa gubat

Sa nangaging kasiglohan sa wala pa ang atong Komung Panahon ug hangtod sa kataposan sa Gubat sa Kalibotan II, diyutay lamang ang katuigan sa kalinaw, bisan pa niana libolibong kasabotan sa kalinaw ang gihimo ug gilapas. Ang Gubat sa Kalibotan I gisangka aron sa paghimo sa kalibotan nga luwas alang sa demokrasya. Kini nakapatay ug 14 ka milyong kinabuhi, apan wala kini maglig-on sa demokrasya. Ang Gubat sa Kalibotan II maoy sa pagpapha sa yuta sa mga diktador, apan ang nangamatayng 55 milyones ka kinabuhi wala makapapha niana. Sukad niadto 30 milyones ang nangamatay sa daghang gubat, ug libolibo pa ang nagakamatay sa bag-ong mga gubat.

Labi pang makalilisang, karon adunay lumba sa nukleyar nga hinagiban. Ang kanasoran nga nalangkit nagagasto ug kapin sa usa ka milyong dolyares sa usa ka minuto. Apan ang nukleyar nga gubat mopatunghag “nukleyar nga tingtugnaw.” Ug kana, miingon ang daghang mga siyentista, makatapos sa tawhanong kinabuhi sa yuta.

Walay Kasulbaran sa kanihit sa pagkaon

Minilyon ang nangamatay kada tuig. Ang mga numero moabot ug mga 20 milyones ngadto sa 50 milyones​—ug ang ekspresyong “nangamatay sa kagutom” mikabat usab ug minilyon tungod sa malnutrisyon ug sa sakit nga maoy resulta niini. Sa Aprika ang kusog nga pagtubo sa populasyon magkahulogan ug dugang yuta nga maupawan tungod sa pagpangahoy, ug ang nahawan nga yuta magkahulogang diyutayng ulan ug sa pagkabanlas sa ibabaw nga yuta, nga magkahulogan sa menos nga ani. Mahitungod sa Aprika, ang presidente sa Worldwatch Institute di pa dugay miingon: “Miabot na kita sa yugto nga sugdan ang tawhanong drama nga wala pa nato maagii sukad.” Alang sa nagaantos nga Aprika, walay kasulbaran ang makita sa unahan. Bisan sa adunahang Tinipong Bansa, gideklarar ang kagutmanan nga epidemya​—20 milyones ang naapektohan. Sa tibuok yuta, 450 milyones anaa na sa punto sa pagkawalay kaon.

Mawala ang kadasig sa pagtabang tungod sa mga kuskos balungos. Gikutohan sa pagkaon ang mga gigutom, ug hinunoa gigamit kini sa politikal ug militar nga mga pagmaniobra. Ang pagmaligyag mahal nakapalayo usab sa pagkaon gikan sa walay sulod nga mga tiyan aron sa pagbugdo sa bulsa sa mga dato. Sa duha ka tuig nga milabay ang World Bank mibanabana nga sa sunod nga mga pulo ka tuig magkinahanglag $600 bilyones aron lamang mapugngan ang kagutmanan sa mga sukod sama sa karon. Apan sa modaghan ang populasyon ug sa nagakadako ang disyerto, mosamot ang kagutmanan. Mangiob ang palaabuton, nga walay kasulbarang makita sa kapunawpunawan.

Walay kasulbaran sa sakit

Ang medikal nga siyensiya dakog nahimo sa pakig-away sa sakit, apan ang hulagway dili masanagon sumala sa gipahayag sa 1975 sa usa sa labing hawod nga mga siyentista: “Wala akoy nakitang suliran sa medisina nga dili masulbad sa haduol nga umaabot.” Napulo ka tuig sa ulahi, dili lang kay imposibleng madaog ang pakig-away kondili kini nagkapildi sa daghang natad. Ang kanser, sakit sa kasingkasing, cirrhosis, diyabetis, multiple sclerosis, malarya, sleeping sickness, snail fever, sanla​—midaghan.

Wala masumpo ang sakit beneryal sa mga antibiotic. Nakapatungha ang isog nga mga antibiotic ug dugang mosukol nga mga kagaw. Ang AIDS dili matambalan ug nagakaylap​—ilabina sa mga homoseksuwal, sa gumagamit ug mga drogang ipaagig dagom, ug sa mga magpaabunog dugo. Wala pay nadiskobrehang tambal sa herpes. Ang chlamydia maoy usa ka epidemya nga “nakaapekto sa labing menos tres milyones ug tingali sama ka daghan sa mga 10 milyones ka tawo.” Taliwala sa ubang mga sakit, moresulta kinig pagkadili-makaanak.

Ang Newsweek sa Pebrero 4, 1985, mitaho: “Ang Tinipong Bansa karon giatake sa STD [sexually transmitted disease o sakit nga napasa sa sekso] nga misulbong nga wala pa sukad hitupngi. Ang kaihapan makapalisang: 1 sa 4 ka Amerikano tali sa panuigong 15 ug 55 matakdan sa STD sa usa ka yugto sa iyang kinabuhi.” Ang artikulo mitapos: “Morag ang labing maayong santa batok sa STD, mao kanang kinaraang panalipod: usa ray kapikas.” Usa kini ka kasulbaran nga dili madawat ning kalibotana.

Walay kasulbaran sa pagpatay sa bata

Kaniadto, manglimbawot kita sa mga tawong may mga masuso nga dili nila gusto nga ila lamang ibilin bisan asa aron mamatay. Karon sila ginapatay bisan anaa pa sa tagoangkan sa ilang inahan. Kadtong nagabuhat niini nagapatuo nga ang mga bata dili pa gayod tawo, o mga kalag, ug walay bationg kasakit. Apan ang bata sa tiyan mouknol kon makuratan sa kalit nga kasaba, kini magsupsop sa tudlo, moinom ug pluwido, makadungog sa pitik sa kasingkasing sa inahan​—apan may moingon nga dili kini buhi? Dili katuohan! Ang utok niini nagaobra, ang kasingkasing niini nagapitik, ang mga igbalati niini nagarekord ug mga pagbati​—apan dili kini mobatig kasakit? Sa makausa pa, dili katuohan! Walay sakit nga aborsiyon​—usa ba lamang kini ka pagpatuo aron sa paghupay sa pagkasad-an?

Daw ingon gayod niini, sumala sa bag-ong salidang The Silent Scream. Gipakita niini ang mga kasakit sa bata nga anaa sa tiyan nga gipahulog, nga gidugmok sa ilalom sa tiyan ug gisuyop ingong ginaling nga karne. Niining masakit nga yugto, kini moulpot, molimbaglimbag, mosibog, ug mobuka ang baba niini nga daw “hilom nga nagasinggit.” Ingon niini ug ubang mga paagi ang pagdispatsar sa kalibotan sa mga 55 milyones ka bata sa usa ka tuig!

Gilantaw sa Bibliya ang usa ka wala pa matawong bata sa tagoangkan ingong usa ka kinabuhi, usa ka kalag, ug ilalom sa Mosiesnong Kasugoan, ang si bisan kinsa nga mopahinabog kamatayon, bisag wala tuyoa, masakit o dili, sad-an ug kinahanglang mohatag sa “kinabuhi sa kinabuhi,” o “kalag sa kalag.”​—Exodo 21:​22, 23, Ref. Bi., potnot.

Walay kasulbaran sa polusyon

Ang asidong ulan makapatayg isda ug mga lasang. Ang makahilong mga biya makahilo sa yuta ug tubig sa ilalom sa yuta. Ang mga buga sa mga sakyanan makadaot sa mga tanom ug sa mga baga sa tawo. Ang pag-aslay sa asiete, mabug-at nga mga asiro, radyoaktibong biya, mga plastik, asbestos, pamatay sa dangan, pamatay sa mga insekto sa tanom, mga microwaves​—kining tanan maoy nagatubong hulga sa kinabuhi sa planetang Yuta. Daghang espesye nangahanaw, ug sa adlaw-adlaw daghan pa ang nameligro.

Nagpakigpulong alang sa UNEP, (United Nations Environmental Program), ang direktor ehekutibo si Mostafa Tolba mitaho ngadto sa kapin sa usa ka gatos nga delegado sa Kenya: “Lihok karon o atubanga ang katalagman.” Ang kapakyasan sa pagbuhat niini, matud pa niya, moresulta “human niining sigloha ug kalaglagan sa palibot nga magpakakita ug bug-os nga kalaglagan, nga dili na mabakwi sa bisan unsang nukleyar nga pagkasunog.” Ang mga astronot kaniadto naghisgot nga masilakon bahin sa yuta: “Ang atong asul nga planeta hilabihan ka matahom.” Sa 1983 ang astronot nga si Paul Weitz miingon: “Nakurat ako sa pagtan-aw nga nagkahugaw ang atong planeta. . . . Sa pagkaalaut, kining kalibotana tulin nga nahimong abuhon nga planeta. . . . Atong gidaot ang atong kaugalingong puy-anan.” Apan dili manumbaling niini ang pagkahakog. Ang mubong plaso nga kahakog kusog nga mosulti kay sa taas ug plasong panginahanglan.

Walay kasulbaran sa mga droga

Ang tibuok-yutang pagpaningkamot sa mga ahensiya sa tigpatuman sa balaod wala makapukgo sa pagdagsang sa mga droga. Di pa dugayng ulohan sa balita nagpadayag: “Kaylap, Wala-pa-Hidungging Paggamit sa Droga Gikalisangan.” “Kababayen-an ug Cocaine: Usa ka Nagatubong Problema.” “Ang Negosyo sa Kalibotan sa Heroina Nagakadaghan.” Sa Mexico sa miaging Nobyembre, ang sunodsunod nga mga pagsikop nakaembargog 10,000 ka toniladang marijuana​—walo ka pilo nga sobra kay sa gituohan sa mga opisyal nga gigama sa Mexico sa tibuok tuig! Nagtuo ang mga imbestigador nga ilang gipakamenos ang tibuok-yutang paggamag droga. Dili lamang nagpakita ang ebidensiya nga nalangkit ang Mafia kondili ang tagsatagsang mga ismagler sa Ikatulong Kalibotan “padayong nagapangabot samag nga hulmigas.”

Hayan mosugod paggamit ang tawo ug droga aron lamang sa pagtilaw o sa pagpiit sa isigkaingon, apan sa ulahi mahimo kining hedonismo, ang gugma sa kalingawan. Ang droga makapukaw sa ilang kalalim nga pagbati nga sobra pa sa mabatonan sa ordinaryong mga paagi, lakip sa sekso. Mosunod ang pagkagiyan, dayon ang pagpangawat aron mapadayon ang batasan, ug sa kataposan ang mga komplikasyon sa panglawas ug kamatayon tungod sa sobrang dosis. Idugang niini ang mga krimen, lakip sa pagpatay, sa mga tigpamaligyag mga droga. Apan sa dili pa basolon ang mga kriminal, hinumdomi: Kining tanang kadaotan gipaluyohan ug napadayon tungod sa ilang mga pumapalit. Simple ra ang kasulbaran: Mga gumagamit, hunonga na ang batasan, ayaw ug palit, ug sa ingon mahapay ang tibuok daotang negosyo. Apan kining simpleng kasulbaran dili gihapon dawaton.

Uban pang walay mga kasulbaran

Ang pagkapukan sa pagkamatinuoron, pagkakulang sa pagkamaunongon, relihiyosong pagkasalingkapaw, pagkabungkag sa pamilya, diborsiyo sa bisan unsang katarongan, pinasagdang kabataan, walay kinaiyanhong pagbati, pagkadalo, pagkawalay batasan, ako-una, daotang seksuwal nga kahilayan, mangilngig nga seksuwal nga pag-abuso sa bata, nagakaylap nga kapintasan, nagakadaghang kadaotan, internasyonal nga terorismo​—ug daghan pa nga ikadugang sa listahan sa mga butang nga walay nakitang kasulbaran ang kalibotan. Kini dunay daghang ani sa mga problema apan diyutayng ani sa nangapakyas nga kasulbaran. Pagkatukma sa tagna ni Jesus bahin niining mismong panahon nga atong gikinabuhian diin siya miingon: “Sa yuta kasub-anan sa kanasoran, nga walay kasayoran sa mga lutsanan”!​—Lucas 21:25.

Apan, adunay kalutsan.