Ang Estatuwa sa Kagawasan—Natuman nga Paglaom?

Siya gisamkon ug natawo sa Pransiya, apan sa panuigong dos anyos mipuyo siya sa Tinipong Bansa. Karon kapin na siya sa usa ka gatos ka tuig ug bag-o pang natapos ang pagbag-o ug pagpatahom kaniya nga mibalor ug milyonmilyong dolyares. Kinsa siya? Ang Estatuwa sa Kagawasan, ang usa sa labing iladong mga estatuwa sa kalibotan.

Sa 151 piye (46 m) nga gihabugon, usa usab siya sa labing dakong estatuwa sa kalibotan. Lakip sa tungtonganan, nagbarog siya sa gitas-ong 305 piye (93 m), nagtutok sa dili makakitang mga mata sa New York Bay. Siya nahimong simbolo sa pagdawat sa milyon-milyong mga lalin sa nanglabayng usa ka gatos ka tuig. Apan nganong makaiikag kanimo ang Estatuwa sa Kagawasan? Tungod sa gisimbolohan niini—kagawasan, kun kaugalingnan—nga nakaapekto sa tanan karon. Sa ulahing kasaysayan sa 1986, walay kagawasang naglungtad sa tanang nasod, ug diha sa uban kini nagakadaot.

Apan unsa ang orihinal nga motibo sa paglalang sa estatuwa? Ug nganong espesyal nga tuig ang 1986 alang kaniya? Ang iya bang “ganghaang bulawan” sa higayon bukas ug bulawan pa ba gihapon sama sa miagi?

Pangaon nga Naghatag Kalainan

Balik sa 1865 usa ka grupo sa mga eskolar nga Pranses ug mga estadista nga nangaon sa Glatigny, Pransiya, sa pagdapit ni Propesor Édouard de Laboulaye, presidente sa kapunongan sa Pransiya batok sa pagpaulipon. Sila mga magdadayeg sa Konstitusyon sa Tinipong Bansa ug sa politikal nga kauswagan niini. Ang tig-abiabi misugyot sa pagpadalag gasa sa mga Amerikanhon ingong paagi sa pagpasidungog sa Tinipong Bansa ug sa usa ka gatos nga kagawasan niini gikan sa Britanya, nga nabatonan sa 1776.

Ang mga motibo niadtong liberal nga mga Pranses nga nagkinabuhi ilalom sa usa ka imperador dili bug-os nga walay pagkahakog. Sumala sa gipamulong ni Charles Mercer diha sa iyang librong Statue of Liberty: “Gilarawan sa ilang ideya ang propaganda sa pagdani sa pagpaluyo sa mga Pranses ug mga Amerikano sa ilang kaugalingong politikal nga tumong: sa pagtukod sa Ikatulong Republika [sa Pransiya].”

Usa ka Iskultor nga May Dakong mga Ideya

Ang usa niadtong mipaluyo sa ideya mao ang iskultor si Auguste Bartholdi. Sumala sa magasing France, siya “nakaangay sa dagkong mga butang sa panahon sa iyang pagpanaw sa Tungang Silangan, diin didto naikag kaayo siya sa mga piramide.” Nakaideya siya ug usa ka babaye nga may kalupo, nga naggunit ug nagsigang sulo sa iyang tuong kamot.

Ang proyekto nahunong tungod kay dili kombenyenteng panahon kadto sa politikanhong situwasyon diha sa imperyal nga Pransiya sa paghandom sa mga hiyas sa nagkadakong republika sa Amihanang Amerika. Apan, dihang napukan si Imperador Napoleon III sa 1871, ang ideya sa paghatag ug gasa sa Tinipong Bansa nabuhi pag-usab. Sa Hulyo niadtong tuiga, mibiyahe si Bartholdi sa Tinipong Bansa ug nakadiskobre nianang iyang giisip nga maayong luna alang sa umaabot nga estatuwa—ang gamayng isla sa New York Bay nga gitawag Bedloe’s Island (nailhang Liberty Island sukad sa 1956).

Apan ang panan-awon ni Bartholdi sa yuta sa kagawasan wala magkatakdo sa kamatuoran. Si Charles Mercer mikomento: “Samtang dili pa dugayng gideklarar nga may kagawasan na ang tanang Amerikanong mga itom, halos ang tanan ulipon sa hingaping kawalad-on, diyutay o walay trabaho, ug wala usay edukasyon. Gani ang mga babaye [sa kinatibuk-an] walay katungod sa pagbotar.”

Puno sa kadasig, mipadayon si Bartholdi sa iyang mga plano alang sa usa ka dakong estatuwa. Dihang nagkaporma ang dagway, tataw nga iyang gilakip ang mga simbolo sa Freemason sa iyang desinyo—ang sulo, ang libro sa iyang wala nga kamot, ug ang pito ka talinis nga diadema libot sa iyang ulo maoy pila ka pananglit. Tingali dili kini ikatingala sanglit usa siya ka Freemason.*

Natawo sa Pransiya Gipadako sa Tinipong Bansa

Aron molampos ang mga plano ni Bartholdi, laing iladong Pranses ang giapil sa tem—si Gustave Eiffel, nga sa ulahi nahimong bantogan sa iyang Eiffel Tower sa Paris. Iyang gidesinyo ang puthawng balayan nga nagsilbing pundasyon sa usa ka gatos ka toniladang panit nga tumbaga ug sapot ni Lady Liberty.

Sa pagka 1884 ang estatuwa sa Kagawasan nga Nagabanwag sa Kalibotan, nga maoy pagtawag kaniya sa sinugdan, mitindog sa iyang bug-os nga gitas-on sa ibabaw sa mga talyer sa Pransiya nga gihimoan niini. Sa Hulyo 4 niadtong tuiga, opisyal nga gipresentar kini ngadto sa Amerikanong embahador sa Paris.

Apan karon kinahanglang ibalhin kini ngadto sa iyang bag-ong yuta—sama sa minilyon, lalin si Lady Liberty. Gibungkag ang estatuwa ug gisulod sa 200 ka dagkong kahon ug gipadala sa New York. Sa Oktubre 28, 1886, giinagurahan ang Estatuwa sa Kagawasan sa Bedloe’s Island.

Gibag-o ang Lawas ug Gipatahom

Sa miaging 1984 halos usa ka gatos ka tuig sa paghampak sa hangin, ulan, ug bagyo kini nakabilin ug marka sa estatuwa. Ingong resulta, gisiradoan kini sa mga pagduaw sa publiko aron mapadayon ang mga pag-ayo nga makaabot sa panahon sa pagbukas pag-usab nga dungan sa pagsaulog sa Adlaw sa Independensiya sa Hulyo 4, 1986.

Sulod sa duha ka tuig ang tig-abiabing babaye sa New York natabonan sa damba samtang giayo siya sa ekspertong mga mamumuo gikan sa Pransiya ug sa Tinipong Bansa. Ang tanang yerong balayan sa sulod gipulihan ug1,700 ka stainless steel nga mga bara. Mainampingong gibutang sa mga artesanong Pranses ang 15 onsas (425 g) nga 24-kilatis nga bulawang dahon sa bag-ong sulo. Nagkahulogan kini sa pagkobre sa usa ka luna nga duolan sa 20 kuwadrado yarda (17 sq m), ginamit ang mga tuwiser ug sa tagsatagsang paghaklap sa bulawang dahon sa pipila lamang ka kuwadrado pulgada (13 sq cm)!

Gihimo usab ang ubang mga pag-ayo aron makahatag maayong agianan sa duha ka milyong bisitang moabot gikan sa tibuok kalibotan matag tuig. Ang estatuwa karon nakabaton sa labing taas nga elibetor nga gipaandar pinaagig tubig sa tibuok Amihanang Amerika, nga miabot sa gihabugong 100 piye (30 m) sa pagpasakay sa mga bisita sa bildog bungbong nga elibetor paingon sa ibabaw sa pedestal. Gikan didto mosaka sila sa nagaliyok nga hagdanan hangtod sa ulo sa estatuwa.

Ang pito ka talinis sa korona, nga naglarawan sa pito ka dagat ug mga kontinente, napasig-uli ug natul-id. Sumala sa The New York Times, ang usa mining nuybe-piye (2.7 m) nga gitas-ong talinis gibalhin ug butang tungod kay ang talinis nakatusok sa panit sa nagtuyhad nga tuong kamot dihang molihok ang estatuwa tungod sa hangin!

1986 Usa ka Gatos ka Tuig nga mga Kasaulogan

Nganong gikaikagan sa kalibotan ang ika-100 nga anibersaryo ni Lady Liberty? Si Lee A. Iacocca, tsirman sa The Statue of Liberty Ellis Island Foundation, Inc., miingon: “Ang mga mithi sa kagawasan nga gihulagwayan sa estatuwa adunay unibersohanong kahulogan ug usa kini ka okasyon nga madunggan ug makita sa tibuok kalibotan.” Siya mibatbat nga ang mga plano alang sa “Liberty Weekend ’86” (Hulyo 3-6) sundan ug serye sa mga kasaulogan nga miagak sa mga ulo sa estado paingon sa New York.

Lakip sa mga kasaulogan mao ang dakong internasyonal nga plotilya sa navy ug sa mga barko. Ang mga navy sa labing menos 117 ka nasod gidapit sa pag-apil sa talan-awon sa usa ka International Naval Review. Dugang pa, 141 ka nasod ang gidapit sa pagpadala sa ilang tag-as ug layag nga mga barko.

Ang usa ka gatos ka tuig nga kasumaran gisaulog usab ug mga musika ug mga kuwitis. Ang pasundayag sa mga kuwistis, nga nagsukad sa 30 ka lantsang de-karga o barge sa dunggoanan, mipuno sa langit niadtong gabhiona.

Ingong pahinumdom sa mensahe sa pag-abiabi ni Lady Liberty sa kalibotan, 5,000 ka bag-ong lungsoranon sa U.S. nanumpa atubangan sa Labawng Mahistrado sa Tinipong Bansa duol sa Ellis Island. Nagkadungan, laing 20,000 ang nanumpa sa ubang dagkong mga siyudad sa tibuok nasod, nga ang tanang okasyon gikoneksiyon sa satelayt.

Apan, kining mga seremonyaha nagbangon ug pipila ka maikag nga mga pangutana. Hangtod kanus-a nga magpabiling bukas ang “ganghaang bulawan” ni Lady Liberty sa mga lalin? Makaarang pa kaha siya sa pagdapit sa ‘kabus, nagdasok nga masa’ sa kalibotan?

Ang Mensahe ni Liberty ug ang Kamatuoran

Sukad sa 1886, sumala sa U.S.News & World Report, “duolan sa 40 ka milyong mga lalin ang miagi sa ‘ganghaang bulawan’ ug sa ulahi nangahimong mga Amerikano.” Ang kadaghanan malamposon sa pagpadako sa ilang kaugalingon ning gamhanong nasod. Sumala sa materyal nga kaisipan, ang uban nakitang nakakab-ot sa tanang butang pinaagi sa pagkahimong mga milyonaryo. Apan adunay laing hulagway sa larawan.

Lakip sa legal nga mga lalin, karon adunay milyonmilyong ilegal nga mga langyaw. Nganong kining mga masa sa tawo naggaganayan sa Tinipong Bansa? Sumala sa gisulat ni John Crewdson sa iyang librong The Tarnished Door: “Gusto niyag dili ang iyang papel, ang Tinipong Bansa, uban sa kusganong demokratikanhong mga tradisyon niini ug sa dili hitupngang kaadunahan, gitakda nga mahimong mas madanihong dangpanan niadtong nagpangalagiw sa politikal kun ekonomikanhong paglupig.”

Ang kadaghanan sa mga langyaw nagagikan sa Mexico ug sa Sentral ug sa Habagatang Amerika. Apan sa kadaghanang kaso mibalhin sila gikan sa usa ka porma sa kawalad-on ngadto sa lain. Daghan ang nanimuyo sa bunhokon ug langawong mga balay nga dili maantos sa lumad nga mga Amerikano. Nanarbaho sila sa labing gamayg suweldo ug labing ubos nga trabaho. Nan nganong nagpadayon man sila sa paghugpa tabok sa mga utlanan sa U.S. ug nagapabilin niadtong mga kondisyona?

Diha sa iyang librong Immigration, ang magsusulat si Lydia Anderson mitubag nianang pangutanaha: “Ang mga ilegal—sama sa ubang mga lalin—moanhi tungod kay . . . mas maayo gihapon ang Amerika kay sa kalibotan nga ilang gibiyaan. Dunay dakong kalang sa ekonomiya sa Tinipong Bansa kon itandi sa mga nasod sa Ikatulong Kalibotan, Mexico, ug sa Habagatang Amerika. . . . Ang makita sa mga lalin dinhi sa usa ka adlaw maoy ilang makita sa usa ka semana o kapin pa sa ilang kaugalingong nasod—kon may trabaho man ugaling.”

Ang usa ka opisyal sa Patrolya sa Utlanan sa U.S. prangkang miingon: “Mamatay sila sa gutom didto. Dakong ganansiya ang ilang makuha [sa pag-adto sa Tinipong Bansa] ug walay mapildi. Kamo dunay adunahang nasod tapad sa kabus nga nasod, makabaton kamog ilegal nga problema sa mga ledin.” (The Tarnished Door) Sa laing pagkasulti, bisan pa sa kawalad-on sa Tinipong Bansa, ang mga kahimtang mas maayo pa kay sa ilang gigikanan.

Paglalin Pinaagig Subasta

Sa 1986 ang nabag-ong Lady Liberty nagasidlak, nga nanapit gihapon sa mga gikapoy, sa kabus, ug sa walay mga puy-anan sa pagdangop sa iyang mga kabaybayonan—apan may kalainan. Karon adunay kusganong mga tingog nga madunggan batok sa polisa sa U.S. sa paglalin. Alang sa uban sobra ra kaayo ka luag ang polisa, ug alang sa pipila sobra ra kaayo ka istrikto. Samtang ang ubang Katoliko ug Protestanteng mga klero nagtanyag ug dalangpanan sa ilegal nga mga langyaw, nagapangayo ang ubang mga tingog ug mas istriktong mga pagpugong. Busa ang mensahe sa pagdawat ni Liberty daw nahimong walay pulos ug hanap.

Pananglitan, si Julian L. Simon, sa Heritage Foundation (usa ka konserbatibong grupo sa tigdukiduki sa Washington, D.C.), karong bag-o mihatag ug radikal nga sugyot diha sa artikulo sa New York Times: “Isubasta ang Katungod sa Pagkahimong Lalin.” Siya misugyot nga kinahanglang bukas ang paglalin sa labing kinatas-ang magpupuhal sumala sa quota o pahat alang sa usa ka tuig. Ang mga pumapalit, miingon si Simon, tugotan usab sa “pagsulod karon ug bayad sa ulahi dungan sa buhis sa kinitaan. Ang kapakyasan sa pagbayad mobungag pagpalagpot kaniya gikan sa nasod.” Siya miingon nga makabentahag dako ang Tinipong Bansa ning sistemaha tungod kay “mailhan niini ang mga tawong may dakog kapasidad sa pagpatunghag mga produkto nga dakog ekonomikanhong bili.”

Unsang matang sa katawhan ang madani sa iyang ideya? Si Julian Simon misulat: “Ang ambisyoso, diin ang Amerika maoy usa ka halapad, adunahang tiyanggihan nga kapangitaan ug daghang kuwarta.” Ang iyang laraw nagkinahanglan ug mas dakong pag-ipit batok sa tanang ilegal nga mga lalin. Kining polisaha dili magkasibo sa mga pulong ni Emma Lazarus: “Ihatag nako ang imong gikapoy, imong kabus, . . . ang timawang mga biya sa imong kabaybayonan.” Sa kasukwahi, ang mensahe didto mao, ‘Ihatag nako ang imong mga ambisyoso ug mga hanas, ug tipigi ang imong kabus ug dinaogdaog.’

Ang Tuboran sa Tinuod nga Kagawasan

Unsa ang hinungdan ning dakong problema sa paglalin? Si John Crewdson mitubag: “Ang pag-ipit sa kakabus ug sa populasyon sa tibuok kalibotan o ang bug-os dili malikayang kagutmanan, politikal nga paglupig, ug giyera sibil.” Kining problema dugay nang kauban nato sa daghang siglo, ug walay politikal nga sistema ang nakakitag malungtarong solusyon. Busa ang pangutana mao, Asa kita makakitag tinuod nga kagawasan—kagawasan gikan sa kakabus, gikan sa pagdaog-daog, gikan sa sakit ug kamatayon?

Walay nasod kun politikal nga pilosopiya ang nakakitag hingpit nga tubag sa mga panginahanglan sa tawo. Ngano? Tungod kay ang mao gihapong prinsipyo aplikado kanila nga giaplikar ni Pedro sa apostatang mga Kristohanon: “Sila nagsaad kanilag kagawasan, samtang sa ilang kaugalingon sila mga ulipon sa pagkadunot.” (2 Pedro 2:19) “Ang amahan sa bakak,” si Satanas, maoy nagkontrolar sa presenteng sistema sa kalibotan. Ang politikal nga pagmando, ilalom sa dili makitang pagmando ni Satanas, tuhop sa pagkadunot. Ang kagawasan, mga prinsipyo, ug moralidad gihalad diha sa altar sa politikal nga kaayohan ug hakog nga ganansiya.—Juan 8:44; 1 Juan 5:19.

Sa kasukwahi, si Jesu-Kristo miingon sa 1,900 ka tuig kanhi: “Kamo mahibalo sa kamatuoran ug ang kamatuoran magahatag kaninyog kagawasan.” Kadtong mga pulonga aplikado usab karon. Apan unsang kamatuorana ang gipsabot ni Jesus? Ang iyang tubag kang Poncio Pilato naghatag kanatog timailhan, nga mao: “Sumala sa giingon mo nga ako hari. Kay alang niini ako nagpakatawo, ug alang niini ako mianhi sa kalibotan, aron magapanghimatuod ako sa kamatuoran. Ang tanang modapig sa kamatuoran nagapatalinghog sa akong tingog.”—Juan 8:32; 18:37.

Kanang kamatuorana may kalabotan sa gisaad sa Diyos nga kagamhanan ni Kristo. Diha sa panan-awon, nakita ni propetang Daniel ang Mesiyas, ang “anak sa tawo,” nga gidala sa atubangan sa Diyos. Ug ang Bibliya nag-ingon: “May gihatag kaniya [ang Mesiyas] nga dominyo ug himaya ug gingharian, aron ang tanang katawhan, mga nasod ug mga pinulongan manag-alagad kaniya. Ang iyang dominyo mao ang dominyo sa walay kataposan nga dili umalagi.”—Daniel 7:13, 14.

Dinhi makita ang tinuod nga kagawasan ug kaugalingnan—kang Jesu-Kristo ug sa iyang tinudlo sa Diyos nga pagmando sa Gingharian! Sa dili madugay ang iyang matarong nga pagmando motapos sa tanang paglupig, sakit, ug kamatayon dinhi sa yuta. Sa pagkatinuod, kanang matanga sa kagawasan ug kaugalingnan takos nga makat-onan.—Mateo 6:9, 10; Pinadayag 21:3, 4.

[Footnote]

Freemason: Membro sa “usa ka tagong internasyonal nga kapunongang pag-igsoonay.”—The American Heritage Dictionary.

[Letrato sa panid 15]

Ang Estatuwa sa Kagawasan ug ang tag-as nga mga tinukod sa Manhattan

[Credit Line]

New York Convention & Visitors Bureau

[Credit Line letrato sa panid 12]

New York Convention & Visitors Bureau