Mga Batan-on Nangutana . . .

Nganong Wala Akoy Maabtang Mama Inig-abot Nako sa Balay?

Sa mga alas 3:30 s.h. sa tanang adlaw sa pag-eskuyla, moabot ang batan-ong Bruce sa balay. Apan, ang iyang inahan, wala didto sa pagtagbo kaniya. May trabaho siya sa komersiyal nga distrito sa New York City; ni may amahan siya didto sa pagpangutana sa mga nahitabo sa tibuok adlaw. Duna siyay bug-os panahong trabaho sa usa ka pamantalaan. “May kaugalingong yawi ako,” miingon si Bruce, “ug mosulod ako ug mosugod sa paghimo sa akong homwork.”

Si Bruce maoy usa ka “batang de-yawi,” usa ka terminong gigamit sa Tinipong Bansa sa pagbatbat ug bata nga ginapasagdan hangtod nga moabot ang iyang mga ginikanan. Bulahan lag diyutay si Bruce, kay ang iyang yugto sa pag-inusara mubo ra. Dili magdugay moabot ang iyang apohang babaye uban sa iyang manghod nga babaye. Ug anaa kanunay ang mahigalaong silingan kon may emerhensiyang motungha.

Sa nangaging mga panahon, ang mga batang de-yawi maoy produkto sa kakabus. Karong panahona sila makita, nga may nagbitayng mga yawi sa ilang mga liog, diha sa punog-krimen nga mga ghetto ug sa adunahang mga lugar. Gibanabana sa uban nga dunay mga dos ngadto sa kuwatro milyones ka batang de-yawi, sa panuigong 7 ngadto sa 13, sa Tinipong Bansa! Ang katarongan? Dugang ug dugang kababayen-an may sekular nga mga trabaho. Sa kasagaran dili sila makakita o makaabot sa pagbayad sa pagpaatiman ug bata.

Nag-inusarang mga Anak

Miingon si Bruce: “Usahay gusto kong mag-inusara. Mas malinaw ang balay nianang panahona.” Apan, dili tanang batan-on malipayon sa ilang walay tawong balay. Ang The Denver Post mitaho mahitungod sa nakaplagan sa sikolohistang si Lynette Long. Tapos nakainterbiyog 38 ka batang de-yawi, gitawag ni Dr. Long ang iyang mga nakaplagan nga “makapasubo, makuyaw ug, sa ubang mga kaso, makalilisang.” Ang katarongan? Ang mga bata nag-antos sa hingaping kamingaw. “Istriktong gibaoran sila sa dili paggawas ug sa dili pagpasulod ug tawo,” miingon si Long. Dugang pa, “mga un-tersiya may dakong mga kahadlok . . . sa mga tawong mopugos sa pagsulod.”

Ang dose-anyos nga si Gerald mipadayag ug laing komung kahadlok. Gipangutana kon unsay iyang hunahuna bahin sa pag-uli sa balay nga walay tawo, siya miingon: “Aw, maayo man. Malinaw ang palibot. Magpatokar ako ug TV. Mao na lang kini ang akong kauban.” Apan dihang gipangutana kon mingawon ba siya sa iyang inahan o iyang amahan, siya mitubag: “Tingali. Oo, mingawon ko nila. . . . Aw, masina ka kon moadto ka sa balay sa imong higala ug anaa ang iyang mama didto. Mahibulong ka kon gimahal ka ba sa imong mama. Apan nagtuo ako nga gimahal niya ako.”

Ang usa ka tin-edyer nga ginganlag Tonya mipahayag ug samang mga kabalaka: “Anaa kanunay si mama sa bata pa ako. Inig-abot nako sa balay gikan sa eskuylahan ug mangaon kamig sopas ug manginom ug gatas ug mag-estorya bahin sa among tibuok adlaw. Sukad nga nagsugod siya sa pagtrabaho, mopauli ako sa balay nga mokaon ug sopas ug moinom ug gatas sa balay nga walay tawo. Inig-abot ni Mama gikan sa trabahoan, wala na siyay panahon pa alang nako. Ug tapos sa panihapon, kapoy na kaayo siya.”

Kon edad-edaran ka, tingali mas responsableng tin-edyer, tingali naglagot ka nga nagtrabaho ang imong inahan sa lain nga katarongan: ang dugang mga responsabilidad nga gipatong kanimo. Tingali naglagot ka nga ikaw ang moatiman sa imong manghod mga lalaki ug babaye dihang gusto mong makauban sa imong mga higala, o magluto imbes magdulag bola.

‘Nganong dili makapauli si Mama sa balay dihang moabot ako gikan sa eskuylahan?’ tingali nahibulong ka.

Kon Nganong Nagtrabaho Siya

Nag-inusarang ginikanan si Diane nga may trabaho sukad nga ang iyang anak nga lalaki duha pa lang ka bulan. Ang pagpangagpas ug karera o ang pagkahimong babayeng “may kagawasan” dili mao ang iyang motibo sa pagsulod ug trabaho, ni iyang gihimo kini tungod kay wala siyay pagmahal sa iyang anak nga lalaki. Ang iyang katarongan? “Aron may pangabuhian,” miingon si Diane. Oo, aron maatiman ang iyang anak, si Diane miingon nga midawat siyag gamayng suweldong mga trabaho nga dili niya gusto.

Sa kinatibuk-an, ang mga inahan nga dunay sekular nga trabaho naghimo niini tungod sa panalapi. Gawas pa, ang mga ginikanan may hinatag sa Diyos nga obligasyon sa pagtagana sa ilang mga anak. (1 Timoteo 5:8) Ug bisan sa panahon sa Bibliya, “ang may katakos nga asawa” naghimog mga butang nga ikabaligya o nagnegosyo aron sa pagpasulod sa kinahanglang kita. (Proverbio 31:10, 24) Tinuod, balik niadto, ang trabaho anaa lamang sa balay, ug busa mas masayon alang sa mga ginikanan ang pagtrabaho ug pag-atiman sa ilang mga anak sa samang panahon.

Bisan pa, ang mga batan-on usahay dili makasabot sa dakong pag-ipit sa panalapi nga gibati karon sa mga ginikanan. Diha sa adunahang Tinipong Bansa, pananglit, ang mga bata nagapangayog mahalong mga sapatos sa pagdagan, kaugalingong kompiyoter, ug gamit sa stereo nga daw ilang katungod kini, morag tag-iyag bangko ang ilang mga ginikanan. Apan kay nagpuyo na man kita ning “kritikal nga panahon nga malisod atubangon,” ang pagtagana lamag mga kinahanglanon sa kinabuhi sagad usa na ka dakong paningkamot sa mga ginikanan.—2 Timoteo 3:1.

Sa Tinipong Bansa, sa mga katuigang 1970 ug 1983 ang gasto sa sapot halos midoble. Ang gasto sa pagkaon, balay, ug transportasyon halos mitriple! (Statistical Abstract of the United States 1984) Kulang ang kinitaan sa daghang mga amahan aron sa pag-apas sa nagkataas nga mga prisyo. Ang resulta? Daghang mga babaye nanulod ug sekular nga trabaho. Usa ka taho sa usa ka tigdukiduking organisasyon nga gitawag Worldwatch Institute nag-ingon nga, sa tibuok kalibotan, ang numero sa mga babayeng may sekular nga trabaho “misaka gikan sa 344 ka milyon ngadto sa 576 ka milyon tali sa 1950 ug 1975”!

Busa kon nagtrabaho ang imong inahan, ang tinuod nga mibati siya nga walay kapilian. Walay katarongan ang paghukom nga nabugnaw ang iyang gugma kanimo. Gani, ang kamatuoran nga gibiyaan ka niyang nag-inusara—o gisaligan ka sa pag-atiman sa imong mga manghod—nagpakita kon unsa ka dako sa pagsalig sa imong mga ginikanan kanimo.

Magmatinabangon

Siyempre, ang pagsabot kon nganong magtrabaho ang imong mama wala magkahulogan nga gusto nimo kana. Sa walay duhaduha ang iyang pagbaton ug trabaho naghatag kanimog daghang problema: atrasadong pangaon, panagsang pakigbisog sa kamingaw, kabalaka. Mas miserable pa ang imong kinabuhi kon hambinon kining mga kalisdanana. Sa laing bahin, ang Bibliya nag-ingon: “Labi pang bulahan ang paghatag kay sa pagdawat.” (Buhat 20:35) Oo, ang tinong paagi sa pagbuntog sa pagkaluoy sa kaugalingon mao ang pagkahimong okupado sa pagpaluyo sa imong mga ginikanan ug sa pagtabang kanila.

Pananglitan, tagda kon unsay gipamulong sa pamantalaan sa Nigeria nga Sunday Sketch: “Ang estatistika sa HK nagpakita nga ginahimo sa mga babaye ang dos-tersiya sa trabaho sa kalibotan samtang ginahimo sa mga lalaki ang un-tersiya. . . . Nakita usab . . . nga dumalayon ang kakapoy ug kaluya sa mga babaye tungod sa sobrang trabaho nga nakaapekto sa ilang panglawas.” Samtang tinuod kini sa mga nasod sa Ikatulong Kalibotan, ang mga babaye sa adunahang Kasadpan sama usab ug gibating kakapoy tungod sa pangagpas sa pagtuman sa papel ingong tigpangitag pangabuhian sa pamilya ug inahan.

Namatikdan ba nimong kining kamatuorana? Mohatag ka bag pulong sa pagdasig ug pagpabili dihang imong namatikdan nga gikapoy ang imong inahan gikan sa taas nga adlaw sa pagtrabaho? (Proverbio 25:11) Nakasulay ka na ba sa pagtabang sa balay? O bagolbolan ka ba kon motrabaho? (Itandi sa 2 Corinto 9:7.) Miingon ang usa ka inahang nagtrabaho: “Kon dili motabang ang akong anak nga lalaki, makaluya kaayo kini sa akong buot ug dihang moabot ako sa balay ug wala gihapon buhata ang mga buluhaton, mawad-an akog kadasig. Makawala kini sa kalipay sa mga butang nga gusto nakong buhaton, sama sa paglutog lamiang pagkaon alang kaniya.”

Ang librong Working Couples dugang miingon: “Ang kadaghanang nagatrabahong mga ginikanan sugaton, inigbukas nila sa ilang pultahan, ug pusotpusot nga mga pangutana, mga hangyo, ug sa pagkuha sa pagtagad sa ilang mga anak. . . . Kanang bulawanong oras sa kataposan sa adlaw sagad maoy panahon sa kalapoy, pagdali, ug gubot nga mga disposisyon.” Unsay mas maayo sa pagpugong una sa imong mga pangutana ug mga hangyo aron ang imong mama ug papa makabaton ug pipila ka takos nga minuto sa pagpahayahay?

Ingnon ta, nga dili maayo ang pagpauli sa usa ka balay nga walay tawo. Apan kon imong ‘tan-awon, dili ang imong personal nga interes, kondili ang personal nga interes usab sa imong mga ginikanan,’ mapahimuslan mo ang labing maayo sa maong situwasyon. Ang umaabot nga artikulo magpadayag kon sa unsang paagi gihimo kini sa ubang mga batan-on.—Filipos 2:4.

[Blurb sa panid 18]

Kon ang imong inahan nagtrabaho, ang tinuod mao nga siya walay kapilian