Mga Batan-on Nangutana . . .

Nagtrabaho ang Akong mga Ginikanan—Unsay Akong Mahimo Kon Ako Rang Usa sa Balay?

“MAHIMONG makalaay gayod kana.” Ang 15-anyos nga ginganlag Gary mibatbat kon sama sa unsa ang pagpauli sa balay nga walay tawo. “Moabot ako sa balay sa mga alas tres. Magkuhag matimo, tingali motan-awg TV o magpatokar sa akong stereo.” Ang iyang amahan, dili-minyong ginikanan, nagtrabaho sa tibuok adlaw.

Milyonmilyon sa mga batan-on—mga anak sa dili-minyong mga ginikanan ug duhay kinitaan nga mga magtiayon—may samang eksperyensiya. Ug sultihan ka nila nga ang pagbaton ug nagtrabahong mga ginikanan dili kanunay masayon. Sama kang Gary, nagpalabay sila sa iyang dakong bahin sa adlaw nga nag-inusara.

Apan, palandonga, ang pagtuon karong bag-o nga gitaho sa Psychology Today. Ang mga eksperto sa tig-atiman ug bata nahadlok nga ang mga batan-ong pasagdan lang mag-inusara matugkan ug mga problema sa batasan. Apan, ang 48 ka de-yawing mga bata gitandi uban sa 48 ka batan-on nga giatiman sa mga edaran tapos sa klase.a Ang mga resulta? “Lahi sa gilaoman, nakita sa mga tigdukiduki nga diyutay ray diperensiya sa duha ka grupo. Gigradohan sa mga magtutudlo ang de-yawing mga bata nga mas maayong makiangay sa sosyal nga paagi sama sa ubang mga bata. Dugang pa, ang de-yawing mga bata nakita nga daw hataas ug pagtamod sa kaugalingon ug makakontrolar sa ilang mga kinabuhi sama niadtong mga bata nga giatiman ug edaran tapos sa mga oras sa klase.”

Unsay gipakita niini? Bisag ang pag-inusara tapos sa klase dili tilinguhaon, kini dili kinahanglang makadaot. Ang mohatag kalainan mao ang imong pag-atubang sa situwasyon.

Pag-inusara—Ang mga Kapeligrohan

“Kasagarang mabalaka ang mga ginikanan kon unsay ginabuhat sa ilang mga anak dihang molakaw sa gabii,” miingon ang magsusulat si Vance Packard. “Karon, kon ang duha ka ginikanan ang nagtrabaho, hayan nabalaka sila kon unsay ginabuhat sa mga batan-on sa hapon tungod kay ang kadaghanang mga balay walay mga edaran.” Sumala pa ni Packard, ang walay tawong balay kasagarang nahimong lugar sa seksuwal nga imoralidad.

Ang pag-inusara sa balay mahimong moresulta usab ug laing porma sa mga binuang nga buhat. Si Gary nanumdom: “Human nga nagbulag ang akong mga ginikanan, nagpuyo ako makadiyut uban sa akong inahan [dili Kristohanon]. Kanunay niya akong biyaan. Kas-a dihang wala siya, gihilabtan nako ang iyang mga sigarilyo.” Maayo na lang, kay dili kini ang sinugdanan sa tibuok-kinabuhi nga pagkagiyan. “Nakapanigarilyo lang ako ug usa o duha,” miingon si Gary.

Sa tinuod, gihukman sa Bibliya ang ginadiling sekso ug ang dili-mahinlong mga batasan sama sa pagpanabako. (1 Corinto 6:9; 2 Corinto 7:1) Ug dili tanan sa mga bata nga may nagatrabahong mga ginikanan may daotang buhat, nakita sa kadaghanan nga ang pag-inusara makalaay kaayo. Ang mga awtor sa Being Adolescent nakakaplag nga ang mga batan-on kasagaran walay timik, katulogon, gilaayan, ug walay pagpadasig kon mapugos sa pag-inusara. Ang pagtan-awg TV kun ‘pag-istambay’ diha sa shopping malls ug mga video arcades nahimong ilang trabaho. ‘Unsa bay buhaton sa balay?’ sila mangutana.

Ang Bili sa Pag-inusara

Miingon ang librong Being Adolescent: “Ang mga obra-maestra kun mga diskoberiya sa siyensiya kasagarang nahimo sa mga tawo nga nag-inusarang nagapaningkamot. Ang personal nga kahibalo nga nakahatag sa kinabuhi ug kahulogan sagad molambo diha sa pag-inusara. Apan ang kadaghanang tawo malisang nga magmamingawon, ug mohimog bisan unsa aron malikayan lang ang pag-inusara. Ang usa sa dakong mga higayon sa pagtubo gikan sa pagkabata mao ang pagtuon kon unsaon sa paggamit sa pag-inusara ingong paagi sa pag-abot sa mga tumong sa usa, inay usa ka butang nga likayan bisan unsa pay mahitabo.”

Gipahimuslan ni Jesu-Kristo ang pag-inusara. Sa wala pa magsugod sa iyang ministeryo, nag-inusarang miadto si Jesus sa kamingawan sulod sa 40 ka adlaw ug 40 ka gabii. (Mateo 4:1, 2) Sa walay duhaduha iyang gigamit kining panahona sa paglain sa iyang kaugalingon aron sa pag-ampo ug sa pagpalandong sa dakong buluhaton sa iyang unahan. Tapos niana, kanunayng nangitag panahon si Jesus sa pag-inusara. (Lucas 5:16; Marcos 1:35) Dili tungod kay ermitanyo si Jesus. Ang proverbio nagpasidaan: “Kadtong nagalain sa iyang kaugalingon nagapangita sa iyang kaugalingong hakog nga tinguha.” (Proverbio 18:1) Busa iyang gitimbang ang mga yugto sa pag-inusara sa pagpakig-uban sa mga tawo.

Ikaw, usab, makakat-on sa paggamit sa pag-inusara sa mabungahong paagi. Ang pagsugod sa imong homwork maayo. Apan, ang usa ka batan-ong nakig-uban sa kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova miingon: “Gamiton usab nako ang panahon sa pagbasa sa [binase sa Bibliya] nga mga magasing Ang Bantayanang Torre ug Pagmata! Maayong panahon usab kini sa pag-andam sa atong [Kristohanon] nga mga tigom.” Diha niining mga tigoma mabatonan niya ang gikinahanglan ug makapalig-ong pag-ubanay nga makatabang sa pagbawi sa iyang panahon sa pag-inusara.

Pagbuhat sa Imong Bahin Diha sa Balay

Usa ka tin-edyer nga ginanglag Lecille miingon: “Bantayan nako ang akong manghod nga babaye ug tabangan ko ang akong inahan sa pag-areglar sa balay. Niining paagiha wala na kaayoy daghang trabaho ang akong inahan sa hinapos sa semana.” Tugotan ta, nga dili makataronganon alang kanimo nga motrabaho ka dihang gusto mong magdula. Apan miingon ang sikologong si David Elkind mahitungod sa pag-atiman sa mga buluhaton sa balay: “Siyempre makataronganong pangayoon kini sa mga bata . . . Ikaingon pa gani nga daghang kabataan diha sa duha ka ginikanang panimalay nga usa ra ka ginikanan ang nagtrabaho makabenepisyo tungod kay gilaomang buhaton nila ang labaw pa alang sa ilang kaugalingon.” Ang pag-atiman sa mga buluhaton maoy usa ka paagi sa pagsagubang sa pagkalaay—ug mabati ang pagbaton ug responsibilidad.

Si Gary nanumdom: “Sukad sa bata pa ako, kinahanglang motrabaho ako sa balay, sama sa paghipos sa akong higdaanan, sa pagpagawas sa basura.” Siya miadmiter: “Wala ako sukad makaluto, apan nahibalo usab ako kon unsaon sa pagtostag tinapay o sa paghimog sandwich!” Ang pagbuhatbuhat sa buluhaton sa balay wala makadaot kaniya; hinunoa, nakadugang kini sa iyang espirituwal nga pag-uswag.

Busa, nganong dili mosulay sa pag-alsa sa imong kaugalingong luwan may labot sa buluhaton sa balay? (Itandi sa Galacia 6:5.) Sa pagkatinuod, sumala sa gipahayag ni Dr. Elkind, ang ‘mga sugo ug mga ginalaoman sa mga ginikanan usahay wala sa lugar.’ Busa kon gibati mo nga sobra ra ang gisangon kanimo, palandonga ang gisugyot sa artikulo diha sa magasing ’Teen: “Lingkod uban sa imong mga ginikanan ug sabotan ninyong duha ang iskedyol nga hatagan kag libreng panahon alang sa imong mga higala, sa buluhaton sa tunghaan . . . ug sa samang higayon, sa paghimo sa mga butang nga mas masayon alang sa imong okupado nang inahan ug amahan.”

‘Gibati Kong Gipasagdan’

Usa ka tin-edyer nga babayeng ginganlag Melissa mireklamo: “Usahay mobati ako nga gipasagdan. Dili moabot si Papa hangtod sa mga alas siyete. Ug ang gusto lamang niyang buhaton mao ang pagkaon ug pagkatulog. Ingon usab niana si Mama. Moabot siya sa balay ug magsugod sa pagluto. Kami wala nay panahon sa pagsultihanay.” Miingon ang laing batan-on: “Dihang bata pa ako ug usa lamang ka ginikanan ang nagtrabaho, mas suod ang among pamilya. Karon nga silang duha na ang nagtrabaho, ang among relasyon dili na sama ka suod sama kaniadto.”

Busa wala kay kapilian kondili sa pagpalit sa higayon sa pag-ubanay sa imong mga ginikanan. (Itandi sa Efeso 5:16.) Nagkahulogan kana sa pagpahimulos sa panahon nga magkauban kamo. Ikaw, panaglitan, makatanyag sa pagtabang sa pipila ka trabaho sa balay uban sa imong mga ginikanan. Miingon ang usa ka nagtrabahong inahan: “Masuod kamong duha kon magtinabangay kamo sa pagtrabaho.” Si Gary ug ang iyang amahan nakakaplag ug laing higayong kalipayan ang usag usa nga pag-ubanay: “Magkuyog gayod kami sa pagpamalit.”

Ang pagdungan ug pangaon maoy laing paagi sa pagpalambo sa maayong relasyon sa imong mga ginikanan. Ayaw sulonga ang reprigeritor inig-abot nimo sa balay; sulay sa paghulat hangtod magkadungan kamo sa pagpangaon ingong pamilya. Mahimo pa ganing magtuon ka sa pagluto, ug sa matag karon ug unya sorprisaha ang imong amahan ug inahan ug usa ka pagkaon! (Proverbio 15:17) Ang pipila ka mainit nga mga yugto sa panahon sa pangaon makabawi niadtong pipila ka oras nga nagkalayoay kamo.

Sa kataposan, kon mga Kristohanon ang imong mga ginikanan, paningkamot nga may regular nga “pagbayloay ug pagdasig” uban kanila. (Roma 1:12) Miingon si Gary: “Ako ug ang akong amahan magtuon sa Bibliya sa usa ka oras o duha kada Huwebes sa gabii.” Makahangyo ka ba sa imong mga ginikanan sa samang kahikayan? Ang ilang mutuwal nga interes sa espirituwal nga mga butang nakatabang kang Gary ug sa iyang amahan nga nagkasuod.

Kon ang imong duha ka ginikanan nagtrabaho, hayan wala pa sila sa balay inig-abot nimo kada adlaw. Apan ayaw kabalaka. Ug ayaw pag-ermitanyo. Gamita ang imong panahon sa maalamon ug mabungahong paagi. Dili lamang makakat-on ka sa pagsagubang kondili makakat-on ka pa gani sa pagpabili sa imong mubong mga yugto sa pag-inusara.

[Mga footnote]

[Mga Larawan sa panid 15]

Daghang mamugnaong mga proyekto nagkinahanglag pagpalandong nga mahimo lamang kon mag-inusara ra