Pagpaniid sa Kalibotan
Pornograpiya ug Kabangisan
Usa ka pagtuon nga gihimo sa U.S. Department of Justice nakatino nga ang igong pagkaladlad sa pornograpiya makadaot ug motultol sa “mga buhat sa seksuwal nga kabangisan,” mitaho ang The New York Times. Ang 11-ka-membro nga komisyon miingon nga ang pagtan-aw ug pornograpikong materyal “hayan motubo sa usa ka sukod nga kadtong naladlad moisip sa panglugos o ubang mga porma sa seksuwal nga kabangisan nga dili kaayo grabe o seryoso.” Apan, bisan pa sa mga nakaplagan, sila midugang, daghang mga balaod nga gilaraw sa pagsumpo sa pagbaligya sa pornograpikong materyal wala ipatuman. Ang malig-ong ebidensiya nga ang pornograpikong industriya “direktang gipalakaw o mainampingong gidumala” sa mga sakop sa organisadong krimen namatikdan usab sa komisyon.
Kinaiyanhong Alarma sa Bolkan
Diha sa mga lugar diin aktibo ang mga bolkan, ang lokal nga mga pumoluyo dakog panginahanglan ug episyenteng sistema sa alarma. Si Gg. Claude Sastre, tigdukiduki sa Paris Natural History Museum, miingon nga ang pagtuon sa tanon nga nanubo sa mga bakilid sa mga bolkan makatabang sa pagtagna sa umaabot nga mga pagbuto. Iyang gikutlo ang usa ka pananglitan sa Bolkan sa Soufrière sa Guadeloupe. Sa pagka Pebrero 1976, ang mga botanista nakadiskobre nga hapit na ang yugto sa kalihokan. Ang mga tanom sa bakilid sa bolkan nangasunog sa tukmang mga lugar diin, sa milabay ang unom ka bulan, mitungha ang mga lungag ug mibuga ang lapok sa bolkan.
Kapeligrohan sa mga Headphone
Pasidaan! Ang paggamit sa mga headphone makadaot sa imong igdulongog! Diha sa usa ka surbi sa mga tin-edyer nga namatig musika sa stereo pinaagi sa mga headphone, katunga niadtong gisusi naapektohan sa temporaryong pagkabungol. Mga tres-kuwatro nagreklamog mga pagbagting sa ilang mga dalunggan tapos sa tulo ka oras sa pagpamatig musika nga gipatokar sa makusog nga tuno. Ang American Academy of Otolaryngology mitaho nga ang kadaot sa dalunggan moresulta dihang ang kagahob nga gipagawas mosobrag 120 ka decibel, nga maoy kasagarang tunog sa mga radyo. Alang sa luwas nga pagpamati, girekomendar nga ipatokar ang musika pinaagi sa mga headphone sa mubong mga yugto sa mahinay.
Pakigdeyt sa Katalagman
Ang makapatayng mga epekto sa radyasyon nga mihungaw sa ngadto sa atmospera sa aksidente sa Abril 26 sa nukleyar nga planta sa Chernobyl mabati sa libolibong mga tawo, miingon ang mga eksperto. Sumala sa ilang mga pagbanabana, mga 4,000 ka kanser ang motungha tungod sa cesium 137 nga fallout gikan sa katalagman sa Chernobyl, nga moresulta ug mga 2,000 ka kamatayon. Gibanabanang 24,000 ka tawo ang gilaomang matugkan ug abnormalidad sa thyroid tungod sa pagginhawag iodine 131, ug ang numero mahimong motaas pa ngadto sa 120,000 taliwala niadtong nakakaon ug nahugawang pagkaon ug gatas. Moabot ug kapin sa 2,000 ang mangamatay sa kanser sa thyroid. Ang maong mga pagbanabana gibase sa dili dugayng pagkaladlad sa radyasyon, miingon ang mga tigdukiduki. Ang pagkaladlad sa radyasyon sulod sa tulo o kapin pang mga semana, sila miingon, mopataas sa numero sa mga kanser ug mga kamatayon hangtod sa upat ka pilo! Ang mga tawo sa Sidlakang Uropa, Scandinavia, ug ang Unyon Sobyet ginaingon may kalagmitang maapektohan.
“Katoliko” nga Espanya
Tungod sa suod nga kalangkitan sa lokal ug koloniyal nga kasaysayan sa Katolikong Iglesya, ang Espanya gidungog nga mao ang labing Katolikong nasod sa kalibotan. Hangtod sa 1978 ang relihiyon sa Estado mao ang Katolisismo. Apan, usa ka taho nga gipatik dili pa dugay sa Center for Sociological Research of the Catholic Church sa Espanya mibutyag nga karon 46 porsiento sa populasyon nag-isip sa ilang kaugalingon nga Katoliko. Taliwala kanila, mga 18 porsiento tigtambong ug Misa sa regular. “Ang tigpamaba sa iglesya miingon ang mga resulta nakahatag pagduhaduha sa larawan sa Espanya ingong Katolikong nasod,” miingon ang International Herald Tribune, usa ka peryodiko sa Paris. Sukad sa Disyembre 1979 ang pagtudlo sa relihiyong Katoliko wala ipugos sa mga tunghaan sa Espanya.
Kapoyng mga Mata ug ang VDU
Upat sa lima sa VDU (visual display unit) nga operitor nag-antos sa “kapoyng mga mata, paghubag sa mga mata, hanap nga panan-aw kun paghalang sa mga mata,” mitaho ang The Times sa London. Unsay solusyon niini? Si Janet Silver, ang prinsipal nga ophthalmic nga optiko sa Moorfields Eye Hospital sa London, misugyot ug mga yugto sa lima ngadto sa napulo ka minutos kada oras diin ning panahona ang operitor tugotan sa pagtan-aw layo sa iskren. Ang pagpaangay sa kasiga ug sa contrast maingon man sa pagpuwesto sa iskren aron malikayan ang kasulaw girekomendar usab. Alang niadtong mosugod pa sa pagtrabaho sa VDU, siya mirekomendar sa pagpasusi sa mata nga sundan sa mga checkup matag duha ka tuig.
Aids sa Africa
Sa kapital sa Uganda, ang Mulago Hospital nag-admit ug “pasyenteng may AIDS kada adlaw sukad sa miaging Nobyembre,” mitaho ang The Sunday Times sa London sa Abril 20, 1986. Giingon nga ang AIDS mao “ang labing dakong pumapatay sa mga lawak sa ospital,” mitaho ang Times. Nakaplagan sa mga doktor nga sa Uganda usa sa matag napulo ka tawo nga gisusi tigdalag kagaw sa AIDS. Unsay gihatag nilang katin-awan niini? Gawas nga napasa kini sa mga homoseksuwal, ang heteroseksuwal nga mga relasyon ug mga pagdugang ug dugo gikutlo nga mao ang hinungdan sa dugang nga pagkaylap sa makamatayng sakit. Sanglit ang dugo nga gigamit sa mga pagdugang wala masusi kon may AIDS ba, gibanabana sa mga doktor nga “ang 20 ka pagdugang kada adlaw . . . mopahinabog duha ka kaso [sa AIDS] matag adlaw”!
Kaluwasan sa Taas nga Lingkoranan
Luwas ba ang taas nga mga lingkoranan? Ang pagpanambal sa emerhensiya sa ospital napadapat ngadto sa gibanabanang 8,000 ka gagmayng mga bata ubos sa singko nga nasamdan tungod sa taas nga lingkoranan sa 1984 lamang mitaho ang magasing Parents. Sumala sa U.S. Consumer Product Safety Commission, delikadong masamad ang bata dihang dili bantayan pag-ayo o dili ipahimutang ug maayo sa lingkoranan. Ang pangunang hinungdan sa masubsob nga aksidente mao: pagkahulog gikan sa lingkoranan, pagkatumba o pagkaguba sa lingkoranan, ug pagkaipit ug pagkakulong. Aron mapugngan ang mga aksidente, sila misugyot sa paggamit sa gilakip nga bakos nga seguro, maingon man sa pagbantay pag-ayo sa bata samtang naglingkod siya.
Pagdili sa Anunsiyo sa Tabako
Ang American Cancer Society mipahayag nga daghang mga organisasyon sa panglawas sa Tinipong Bansa nanawag alang sa “bug-os nga pagwala sa tanang mga paanunsiyo sa mga tabako ug sa mga produkto sa walay aso nga tabako.” Si Dr. LeMaistre, presidente sa sosyedad, miingon nga ang nangamatay sa sakit sa pagpanabako, mga sunog, ug mga aksidente dako kaayo. Sumala kang LeMaistre, ang sigarilyo maoy hinungdan sa “daghang kamatayon matag tuig kay sa nangamatay sa Gubat sa Kalibotan I ug II, Korea ug Viet Nam” kon tiponon ug “dugang pang pito ka pilo sa mga kamatayon matag tuig kay sa tanang mga nangamatay sa aksidente sa mga sakyanan sa tibuok Tinipong Bansa.”
Mas Taas ug Kinabuhi ang Babaye
Ang pagkataas ug kinabuhi midaghan sa Inglaterra ug Wales, mitaho ang The Times sa London. Kon itandi sa miaging 30 ka tuig, siyam ka pilo ka tawo ang nakaabot ug usa ka gatos, miingon si Sir Cyril Clarke, direktor sa Royal College of Physicians sa Britanya sa pundok sa pagdukiduki. Apan, mga 15 porsiento lamang niini ang mga lalaki! Misugyot si Clarke nga ang mga lalaki sa kasagaran mosagop ug dili kaayo himsog nga paagi sa kinabuhi diin ang pagkatambok ug kakulang sa ehersisyo nakadaot sa ilang mga kinabuhi. Sa laing bahin, ang mga babaye, hayan mas mabuhi pag dugay, sanglit sila sa kinatibuk-an aktibo sa balay.
Hinabang sa Kagutmanan
Sumala sa Earthscan Bulletin, ang mahal nga bayad sa pagpakarga mao ang pangunang kaulangan sa pag-apod-apod sa pagkaon sa gigutom nga mga Aprikano. Ang usa ka organisasyon nga nanghatag ug hinabang nga nagtrabaho sa Aprika nag-ingon nga nakagastog $17 milyones sa pagpakarga lamang. Ang taas ug tagal nga solusyon—ang paghimog dalan—gibanabana nga mobalor ug duolan sa $200 milyones sa Sahel lamang. Apan ang dili kaayo mahal nga porma sa transportasyon, gisugdan na. Sa kantidad nga $13 milyones usa ka kompaniya sa Britanya nagtukod ug asiro ug kaskong airship nga gibugahag helium nga makakargag 27 ka toniladang mga suplay ug makalawig ug 145 mph (230 km/hr) sa gilay-ong 5,000 ka milya (8,000 km). Makapasakay kinig 200 ka tawo sa usa ka higayon. Ang mga airship, miingon ang Bulletin, hayan mopaarang-arang sa pagpadalag hinabang sa kagutmanan.
Duha ka Halley?
Nangabalo ang daghang tawo nga ang kometang Halley dili masanag kon itandi sa pagtungha niini sa 1910. Apan dihay hitabo nga nakapukaw sa mga tumatan-awg kometa sa Southern Hemisphere. “Inay nangabalo sa dili mahayag nga pagpakita sa kometa,” miingon ang The Natal Witness, pamantalaan sa South Africa, “ang ubang mga pumoluyo sa siyudad miingon nga nakakita sila ug duha ka kometa.” Sa yugto sa tungatunga sa Abril, duha ka hanap nga lingin ang makita duol sa usag usa sa habagatang kalangitan. Ang usa mao ang kometang Halley. Ug ang usa? Ang matahom linginong pungpong sa Omega Centauri, nga nasudlan ug gibanabang usa ka milyong mga bitoon nga nagabiyo sa usa ra ka sentro. Dili sama sa kometang Halley, ang mga tumatan-aw dili na kinahanglang maghulat pag 76 ka tuig aron makita kana. Si Chris Lake, lokal nga astronomo, miingon: “Usa kini sa labing dako ug usa sa labing diyutayng linginong mga pungpong nga makita sa mata.”
Mga Pag-ampo sa mga Tunghaan sa Britanya
Ang mga pag-ampo dili na bahin sa adlaw-adlawng batasan sa daghang mga tunghaan sa Britanya. Ang Pranses Katolikong pamantalaang La Croix miingon nga “gisupak sa kadaghanang mga tunghaang hayskol sa United Kingdom ang balaod pinaagi sa dili pagsunod sa kinatibuk-ang pag-ampo sa buntang sa dili pa magklase.” Nganong wala man nila sunda ang balaod sa Britanya niining bahina? Gawas pa sa giingong kulang ang mga pasilidad, “gikan ang mga estudyante sa nagkalainlaing mga rasa ug mga relihiyon, lakip sa ubay-ubayng mga Muslim ug mga Hindu, nga nagpalisod sa pagpilig mga pag-ampo,” miingon ang artikulo. “Laing hinungdan mao ang pagpanuko sa daghang mga magtutudlo sa Estado, nga misupak niining matanga sa tigom, nga naglantaw niini nga wala na sa panahon.”