Unsay Hinungdan sa Problema?

“ANG mga nasod nalangkit sa geopolitikal nga tigihay kon kinsa ang unang moatras,” mitaho ang The New York Times sayo niining tuiga. Mitugot ang Tinipong Bansa sa pagpaus-os sa iyang dolyar batok sa yen sa Japan ug sa mark sa Aleman alang sa nagataas gihapong depisit sa patigayon. Busa mipadayon ang taho sa Times: “Ang matag usa naningkamot sa pagpugos sa uban sa paghimog mga kausaban sa kaugalingong mga polisa . . . [aron] mas motimbang ug maayo ang patigayon.”

Nganong ang pagkulo sa dolyar wala makapatungha sa gilaomang kauswagan sa internasyonal nga relasyon sa patigayon? Unsay nagpahinabo nga padayong nag-ihap ang Tinipong Bansa sa iyang dagkong depisit sa patigayon? Ug nganong padayong gitagamtam sa mga nasod sama sa Japan ug West Germany ang pagdaghan sa sobrang produkto kay sa Tinipong Bansa bisan pa sa pagtaas sa kantidad sa ilang kuwarta?

Mga problema kini nga gipaningkamotang masulbad sa dagkong mga ekonomista sa kalibotan. Bisan unsa pay kahimtang, tinong adunay labaw pa kay sa pagsulbad sa mga problema sa negosyo sa kalibotan kay sa pagbag-o lang sa bili sa dolyar. Kasamtangan, ang mga sumbong ug kontra-sumbong tali sa mga kaparis sa negosyo miabot sa punto nga kabutohon kini sa politikanhon ug sa ekonomikanhong paagi.

Nagadakong Tihigay sa Patigayon

Daghang mga tawo sa Tinipong Bansa, pananglitan, nagtuo nga samtang gibuksan sa Tinipong Bansa ang mga tiyanggihan niini sa patigayon sa ubang nasod, ang ubang mga nasod—ang Japan ug, sa ubos nga sukod, ang West Germany ug ang uban—wala mobalos. Hinunoa, sila miingon, nga gigamit niining mga nasora ang dili-maayong mga batasan sa negosyo sa pagpausbaw sa mga eksportasyon ug sa pagpanalipod sa ilang kaugalingong mga baligya batok sa inimporte. Ingong resulta, ilang gibati, nga nangawala ang mga trabaho sa T.B. ug nangadaot ang mga pangabuhi. Miresulta kinig away, ug kasuko, tali sa Tinipong Bansa ug sa iyang mga kaparis sa negosyo.

Dayon anaa ang reklamo nga gamay kaayong manuweldo ang mga kompaniyang Hapones sa ilang mga trabahante, kon itandi sa ilang katugbang sa T.B., nga tungod niana makapaubos sila sa ilang prisyo prisyo batok sa ilang kakompetensiya sa langyawng nasod. Sa laing bahin, aron makasulod sa tiyanggihang Hapones, sagubangon pa sa langyawng mga kompaniya ang tradisyonal ug pribadong mga praktis sa negosyo, ang komplikadong pag-apod-apod ug ang mga sistema sa buhis, mga sukdanan sa kalidad, babag sa pinulongan, ang gusto ug dili-gusto sa mga Hapon, ug ang pagpanuko sa pagpasulod sa langyawng mga baligya. Kining tanan, miingon ang langyawng mga negosyante, nakahatag kanilag dakong disbentaha.

Kining mga reklamoha giatubang sa kalihim sa komersiyo sa T.B., si Malcolm Baldridge, dihang mipahayag siya diha sa pakigpulong sa lawas sa dagkong mga negosyante sa Tokyo: “Ang Japan dili makapadayon sa pagkignegosyo uban sa mga kaparis niini sa negosyo binase sa nagakadaghang mga baligya nga gipagawas ug mahinay o walay kausaban sa pagpasulod ug baligya gikan sa langyawng nasod. Bisan pa, dako ang gahom sa Japan sa ekonomiya sa kalibotan apan wala modawat ug responsabilidad nga nagauban nianang gahoma.”

Ang mga Kontra-sumbong

Ang negosyanteng Hapones, sa laing bahin, motudlo sa benepisyo-dayon nga kaisipan sa iyang katugbang sa T.B. Samtang andam ang Hapones sa pagdawat sa taas ug abot nga panlantaw, ang negosyante sa T.B. gustong makaganansiya dayon sa pagtagbaw sa iyang mga aksiyonista. Pananglitan, sa 1970 misulod ang mga kompaniya sa T.B. ug Japan ug gastoso kaayong pagdukiduki aron magamit ang iedyang laser sa pagpatokar ug mga plaka sa musika ug sa pagkuhag mga letrato. Unya, ang mga kompaniya sa T.B. miatras tungod sa kakulang sa mga resulta. Apan, ang kompaniyang Hapones, mipadayon ug nahimong dakong gahom sa bilyon-dolyares nga patigayon sa digital compact disc.

Ang hinungdanong butang sa pagkadili-timbang sa negosyo, sumala sa Hapones, mao nga ang ilang katilingban hilig sa pagtigom, samtang ang katilingban sa T.B. hilig sa pagkunsomo. Sa aberids, ang Hapones makatipig ug upat ka pilo nga mas daghan kay sa mga Amerikano, ug ang ilang total nga tinipigan misobra sa 30 porsiento sa ilang bug-os nga produkto sa nasod.

Sa kasagaran, nagtuo ang mga Hapones nga nakabentaha sila, dili sa ubos nga gasto sa produksiyon, kondili sa hataas nga produksiyon ug mas maayong pagdumala. Ang Amerikanong tigpaniid miingon nga ang “produksiyon sa trabahante sa lima ka labing dakong mga kompaniya sa asiro sa Amerika, pananglitan, halos ubos ug tulo ka pilo kay sa mga trabahanteng Hapones. Kana nagkahulogan nga bisag pareho ang suweldo sa duha ka nasod, ang Amerikanong mag-aasiro dili gihapon makakompetensiya sa Hapones sa usa ka tinuod libreng kompetisyon. Ug dili, usab makakompetensiya ang mga Amerikanong tiggamag awto.”

Mahitungod sa sumbong nga nagdumili sila sa pagpasulod ug baligya gikan sa langyawng nasod, nagtuo ang daghang mga Hapones nga dili kini tinuod. Sila miingon nga sila andam sa pagpasulod sa mga baligya gikan sa langyawng nasod kon ipaangay sa langyawng mga tiggama ang kagustohan sa mga Hapones. Pananglitan, giusab sa pagdesinyo sa usa ka pabrika sa dulaan sa T.B. ang monyeka, nga gihatagan kinig mas kasarangang nga hitsura, mas mubog batiis, ug dagtom nga pagkakapeng mga mata. Nakahalin kinig milyonmilyon. Sa ingon, ang kompaniya sa soft-drink sa T.B. nakaganansiyag 60 porsiento tali sa kompaniya sa soft-drink sa Japan pinaagi sa paghimo niining maong ilimnon nga mas tam-is—nga maoy gusto sa Hapones. Ang langyawng mga kompaniya nga migamit niining paagiha sa pagnegosyo malamposon kaayo.

Ang uban sa Japan mibati nga kining butanga bahin sa depisit sa negosyo gipadako sa Tinipong Bansa aron dili mabasol sa ilang dili maayong palakat. Sanglit katunga lamang ang populasyon sa Japan kay sa Tinipong Bansa, ilang ipunting, nga dili gayod makahurot ang Hapones ug sama kadaghanang mga baligya sa T.B. kay sa mahurot sa mga Amerikano sa mga baligyang Hapones. Dugang pa, ilang gibati nga ang mga numero nga ginakutlo makalibog tungod kay wala nila ilakip pag-ihap ang kantidad sa mga baligya ug mga serbisyo nga gibaligya sa mga kompaniya nga gipanag-iya ug gikontrolar sa T.B. sa Japan. Ang usa ka kompaniyang konsultahan mitaho nga adunay 3,000 niining matanga sa negosyo sa Japan, ug nga sa 1984 ang 300 ka dakong kompaniya nakabaligyag 44 bilyones dolyares nga balor sa mga produkto sa Japan.

Kining pagbalhin sa negosyo ngadto sa T.B. sa langyawng nasod aron sa pagpahimulos sa mubo nga suweldo nakadugang sa pagkadili-timbang sa negosyo. Dugang ug dugang, mga TV, kompiyoter, awto, ug ubang mga produktong may markang T.B. gihimo sa Japan, Mexico, Taiwan, ug sa ubang dapit ug gibaligya sa mga tiyanggihan sa T. B. Nagkahulogan kini nga mawala dili lang ang mga trabaho sa T.B., miingon ang Hapones, kondili motaas usab ang gidaghanon sa “importasyon.”

Busa mopatim-aw nga ang matag kiliran adunay makataronganong mga rason sa pagreklamo bahin sa uban aron sa pagpakamatarong sa ilang mga aksiyon. Apan, samtang padayong nagpaibabaw ang mga sumbong ug kontra-sumbong, walay timailhan nga ang gubat sa patigayon, o ang pagkadili-timbang sa negosyo, molurang. Tingali nagapanan-aw lang ang mga nasod sa mga simtoma. Ang tinuod nga mga hinungdan sa malisod nga relasyon sa negosyo lalom nga pagkagamot.

Ang Tinuod nga Hinungdan?

Ingnon ta nga dugang mga baligya mogawas gikan sa usa ka estado ngadto sa laing estado sulod sa Tinipong Bansa o gikan sa usa ka lungsod ngadto sa laing lungsod sa Japan. Mopatungha ba kanag gubat sa patigayon o krisis sa ekonomiya? Dili. Tungod kini kay ang mga gumagamit dili magtagad kon diin gikan ang mga produkto basta mabatonan lamang nila ang de-kalidad nga baligya sa ubos nga prisyo. Nan, unsa, ang naghatag kalainan kon bahin na sa internasyonal nga patigayon?

Ang “nasyonalismo nga ekonomiya” mao ang paagi sumala pa sa Asahi Shimbun, dakong mantalaang Hapones. Inay mabalaka sa kaayohan ekonomiya sa kalibotan, gihatagan ug pangunang pagtagad sa matag nasod ang ilang kaugalingong kaayohan. “Ang pagtuo sa Hapones nga de-kalidad ang mga produktong hinimo sa ilang kaugalingong nasod . . . lalom nga pagkagamot ug pundamental,” miingon ang pangulo sa American Telephone and Telegraph International sa Tokyo. Sama usab ang ikaingon sa mga Amerikano, mga Aleman, Britaniko, ug halos sa tanang katawhan. Nabahin sa daghang mga paagi ang mga nasod.

Sa pagkatinuod, ang mga problema sa negosyo ug ang pagkulo sa dolyar maoy mga simtoma lamang sa usa ka sistema nga gihampak sa gubat, kabangisan, nasyonalismo, hakog nga ambisyon, ug, labaw sa tanan, pagkawalay-paglaom. May makawala ba niining kalibotana sa malisod buntogong mga kababagan ug makapasig-uli sa panglawas dili lamang sa ekonomiya sa kalibotan kondili sa tanang bahin sa atong mga kinabuhi?

[Letrato sa panid 7]

Ang hataas bang produksiyon sa mga trabahanteng Hapones ang nakadugang sa depisit sa patigayon uban sa Japan?