Gubat sa Patigayon—Sa Unsang Paagi Apektado Ka

USA ka Amerikanong misyonero sa Japan nakadawat ug $2,000 gikan sa iyang inahan sa Nobyembre 1985 alang sa biyahe aron makabakasyon sa sunod nga ting-init. Kon iya pa untang gipailisan dayon ang kuwarta, makadawat unta siya ug 400,000 ka yen, sa ilis nga 200 yen sa usa ka dolyar. Apan, midesisyon siya sa paghulat hangtod nga andam na siya sa pagpalit sa iyang tiket sa ayroplano sa Hulyo 1986. Ugaling niadtong panahona ang baylo sa kuwarta mius-os ug 160 ka yen sa usa ka dolyar, ang iyang kuwarta mibalor na lamang ug 320,000 ka yen. Napildihan siyag 80,000 ka yen (mga $500, U.S.) tungod sa pagtago sa iyang kuwarta sulod sa pito ka bulan. Ang kuwarta nga igong ikapalit ug tiket sa ayroplano alang kaniya ug sa iyang asawa dako na hinoon kaayog kulang.

Dili lamang ang internasyonal nga mga tigbiyahe ang naapektohan sa pag-us-os sa dolyar sa T.B. Kon nakapalit kag inimporteng butang gikan sa Japan o sa Kasadpang Uropa dili pa dugay, tingali gibati usab nimo ang problema. Ang mga surbi nagpakita nga ang baligyang mga awto, kamera, relo, ug bisan gani ang mga bino ug mga keso nga gikan sa langyawng nasod, misaka gikan sa 10 ngadto sa 20 porsiento sa prisyo sa miaging tuig. Ang primera klaseng kamera sa Japan nga mikantidad ug $400 sa Oktubre 1985, pananglitan, mikantidad ug $450 sa Hunyo 1986, milukso ug 12.5 porsiento. “Ang dugang pag-usab-usab sa kantidad sa baylo sa kuwarta lagmit moresulta ug dugang pagtaas sa prisyo kay sa atong nakita nga nahitabo sukad,” miingon ang tigdukiduki sa panalapi sa T. B.

Ang taas nga prisyo sa mga baligya maoy usa lamang ka bahin sa larawan. Ang mga industriya sa Japan ug sa West Germany naglisod niining kausaban sa ekonomiya. Bisag ang kantidad niadtong maong kamera milukso gikan sa $400 ngadto sa $450 sa kuwarta sa T.B. sa pipila lamang ka bulan, sa aktuwal mius-os kini gikan sa 98,000 ka yen ngadto sa 78,000 ka yen sa kuwarta sa Japan. Busa, gitaho nga ang usa sa labing dakong elektrikal nga pabrika sa Japan naalkansi ug $30 milyones sa matag panahong mous-os ang bili sa dolyar ug usa ka yen. Sama usab ang epekto diha sa awto, asiro, panapton, ug ubang mga negosyong nagadepende sa eksportasyon.

Aron makakompetensiya gipakunhoran sa dagkong industriya ang mga gastos ug gipagamyan ang ganansiya. Ang gagmayng mga kompaniya nga dili makabawi sa alkansi nangahapay. Ang Mainichi Shimbun, ang pangunang mantalaan sa Tokyo, mitaho nga 292 ka kompaniya nahapay tali sa Oktubre 1985 ug Agosto 1986. Ingong sangpotanan, ang mga mamumuong Hapon sa miaging tuig nakadawat sa labing ubos nga pagtaas sa suweldo sulod sa 31 ka tuig—sa aberids nga 4.5 porsiento. Ang pagkawalay trabaho miabot ug 2.9 porsiento sa pundok sa mamumuo, ang labing taas sukad sa 1953. Gikahadlokan nga ang proporsiyon “mosamot ngadto sa 7%-8%,” matud sa tsirman sa Federation of Employers’ Associations sa Japan.

Resulta sa Pagkadili-timbang sa Patigayon

Apan nganong mikulo ang dolyar? Sa yanong pagkasulti, kadto maoy tungod sa gubat sa patigayon sa grabeng makakompetensiyang kalibotan sa internasyonal nga negosyo. Ang ubang mga nasod nakahimo sa pagpagawas ug dugang mga baligya kay sa ilang ginapasulod, nga miresultag trade surplus o sobrang produkto. Ang Canada, pananglitan, adunay sobrang produkto nga 18.6 bilyones tuig-tuig, ug mieksportar ug mga butang ang Japan ug $82.7 bilyones nga dugang baligya kay sa iyang ginapalit nga mga butang gikan sa langyawng nasod sa 1986.

Sa laing bahin, ang mga nasod sama sa Tinipong Bansa karon nagapalit sa gawas sa nasod ug dugang mga butang kay sa ilang ginabaligya sa langyawng nasod. Madaling makita kon unsay mahatag niining situwasyona sa ekonomiya sa nasod. Ang miresultang depisit sa negosyo nakapatunghag seryosong mga problema sa pagkawalay trabaho ug hampak sa kalig-on sa ekonomiya niini.

Nasayod nga ang ekonomiya sa kalibotan nagadependeg dako sa kasegurohan sa ekonomiya sa T.B., ang mga ministro sa panalapi ug ang dagkong mga magbabangko sa lima ka dagkong industriyal nga mga nasod nagtagbo sa Septiyembre 1985 ug miuyon sa pagpaubos sa bili sa dolyar sa T. B. batok sa dagkong mga kuwarta sa kalibotan. Ang ideya mao nga tungod sa pag-ubos sa bili sa dolyar, ang mga baligya nga gikan sa Tinipong Bansa mobarato ug daling mahalin diha sa ubang mga nasod. Mopausbaw kini sa mga eksportasyon sa T.B. Sa Amerika, mokunhod ang halin sa mga baligya nga gikan sa langyawng nasod, sanglit mas mahal kini. Ang kinabug-osang resulta, sa teoriya, mao nga mokunhod ang depisit sa patigayon sa T.B.

Sukad nga gisugdan kining planoha, ang kantidad sa dolyar sa T.B. mius-os hapit 20 porsiento batok sa mark, yen, franc, ug ubang dagkong mga salapi. Apan nakasulbad ba kini sa pagkadili-timbang sa negosyo? “Bisan pa sa kausaban sa kantidad sa baylo sa kuwarta, ang depisit sa patigayon sa duha ka bahin dili mous-os karong tuiga,” miingon si Malcolm Baldridge, kalihim sa komersiyo sa T.B., diha sa iyang pakigpulong sa negosyante ug mga lider sa kagamhanan sa Japan sa miaging tuig.

Sa pagkatinuod, ang mga baligya gikan sa langyawng nasod padayong madanihon sa mga mamalit sa T.B. Gipakita sa taho nga halos sama kadaghanang mga awto nga hinimo sa Japan, pananglitan, ang gipalit sa Tinipong Bansa sa 1986 sama sa 1985. Bisag misaka ang prisyo sa kada awto, apan ang total nga gidaghanon sa mga awto nga gipalit gikan sa langyawng nasod halos mao ra gihapon, ang bug-os nga epekto mao nga ang bili sa dolyar sa mga baligya nga gikan sa gawas padayong misaka imbes mius-os. Ang depisit sa patigayon sa T.B. milukso gikan sa total nga $118 bilyones sa 1985 ngadto sa rekord nga $175 bilyones sa 1986, hapit ikatulong bahin niining dakong alkansi maoy sa pakignegosyo uban sa Japan!

Ang nahitabo sa Japan ug sa Tinipong Bansa nahitabo usab sa ubang mga dapit. Ang gubat sa patigayon nakaapekto kanatong tanan. Unsa ang hinungdan? Unsay mahimo bahin niini? Ug aduna bay malungtarong solusyon?

[Letrato sa panid 3]

Nganong ang prisyo sa primera klaseng kamera sa Hapon misaka gikan sa $400 ngadto sa $450 sa kuwarta sa T.B. sulod lamang sa pipila ka bulan?