Pagpaniid sa Kalibotan
Mga Pranses nga Nagiyan sa Sugal
Bisan pa sa nagatubo nga pagkawalay-trabaho ug sa nagakadaot nga kahimtang sa ekonomiya sa Uropa, ang mga Pranses nagagasto ug labaw pa sukad masukad diha sa pagpanugal ug pagpamusta nag-ingon ang INSEE (French National Institute of Statistics and Demographic Studies). Kapin sa 70 bilyong franc ang gisugal niadtong 1992, 16 porsiento nga labaw pa kay sa miaging tuig. Para sa kadaghanan, ang aghat sa pagpanugal nahimong dili mapugngan. “Kana maoy pagkagiyan nga walay droga,” nag-ingon ang Pranses nga sikyatristang si Jean Ades. “Tungod sa pag-uswag sa gidaghanon sa mga paagi sa pagpamusta . . . ug sa kanunayng nagpusotpusot nga mga mensahe gikan sa panganunsiyo ug sa palaumagian sa balita nga nag-awhag sa mga tawo nga mopusta, mas daghan ug mas daghan pang tawo ang nakadiskobre nga sila nagiyan.” Ang mga sugarol nagiyan “sa dihang magsugod sila pagpusta nga labaw pa sa ilang kuwartang gihuptan ug magsalikway sa pinansiyal nga mga sangpotanan sa ilang kagawian sa ilang kaugalingon ug sa ilang pamilya,” nagtaho ang Pranses nga mantalaang Le Monde, ug “ang pagpanugal maoy usa sa labing lisod tambalan sa mga matang sa pagkagiyan.” Usa ka kanhing giyanon sa droga nag-ingon: “Mas sayon ang pagkalingkawas gikan sa droga kay sa pagpanugal.”
Diyutay na Lang nga mga Taga-Sweden ang Manimba
Usa ka pagtuon nga gihimo sa Swedish Institute of Public Opinion Research alang sa Swedish Church nagpakita nga sa kapin sa 1,000 ka tawo nga gipangutana kon sila nagtuo ba sa Diyos, 47 porsiento ang mitubag ug oo. Hinuon, ang gidaghanon sa tigsimba wala magpadayag niini. Niadtong giinterbiyo, 9 porsiento lamang ang kanunay mosimba. “Ang mga tawo dili magganayan sa Simbahan hangtod nga sila makalaom nga didto makaplagan nila ang ilang ginapangita,” matud ni Anders Swärd, bise tsirman sa Central Board of the Church of Sweden.
Makamatayng mga Tigpahinumdom sa Gubat sa Kalibotan II
Duolan sa 50 ka tuig human matapos ang Gubat sa Kalibotan II, ang Alemang siyudad sa Hamburg aduna gihapon ing makamatay nga mga tigpahinumdom sa panag-away. Ang mantalaang Süddeutsche Zeitung nagtaho nga sa 12-bulang yugto nga natapos sa Hulyo 1993, ang 23 ka membro sa Weapons Disposal Unit sa siyudad naghipos sa kapin sa 500 ka bomba, 2,440 ka bala sa kanyon, 97 ka granada, 24 ka batok-tangke nga mga roket, 4 ka batok-tangke nga mga mina, ug 149 kilos nagkatag nga pabuto gikan sa yuta ug tubig sa Hamburg. Sumala sa mga banabana, adunay dugang 2,000 ka bomba ilalom sa yuta sa siyudad. “Nagkinahanglan ug duha pa ka kaliwatan aron makaplagan ug mahipos kini sila,” nagtaho ang mantalaan.
Walay Salapi sa Pagluwas sa mga Kinabuhi
Bisan tuod ang pulmonya ug kalibanga matambalan, kini sila mopatay ug mga 7.5 milyong bata matag tuig, nagtaho ang prensa nga Agence France-Presse. Sa tibuok kalibotan, ang mga bata nga ubos sa singko anyos naapektahan sa mga 40 milyong kaso sa pulmonya ug kapin sa bilyong kaso sa kalibanga. Hinuon, giila ni Doktor Ralph Henderson sa WHO (World Health Organization) nga kining mga sakita “sayon ug dili mahal nga tambalan.” Ikasubo, daghang programa nga giplano sa WHO aron sa pagpakigbugno niining duha ka sakit kinahanglang hunongon o ioktaba sa panahong dili tino tungod sa kakulang sa salapi. Sumala sa WHO, katunga sa nangamatay tungod sa kalibanga ug ikatulong bahin niadtong tungod sa pulmonya mahimong malikayan kon may salapi pa.
Laing mga Kagamitan sa Bino Alang sa Misa
Ang di pa dugayng mga kaplag nagpakita nga bisan pag 10,000,000 litros nga bino ang nahalin matag tuig aron gamiton sa Misa sa Italya, ang “balaang pag-inom” mokabat lamang ug 1,000,000 litros. Nganong may kalainan? Sumala sa usa ka eksperto, “ang naandang tinago nga pagdimdim sa akolito ug sa sakristan lamang magdoble sa mahalin.” “Ang kamatuoran mao,” matud sa Corriere della Sera, “kini gipilopilo napulo ka beses diha sa mga kan-anan sa mga obispo, mga prelado ug mga pari.”
Bag-ong Kapeligrohan sa Kolera
Usa ka bag-ong matang sa kolera nga kusog mikaylap latas sa India ug Bangladesh ug padayon ngadto sa Thailand mahimong mopahinabo sa ikawalo nga tibuok-yutang epidemya sa sakit sukad sa 1817, matud sa mga opisyal sa panglawas. Ang mga pasidaan gipadala sa mga nasod sa Asia, Aprika, ug Latin Amerika. Ang unang mga pag-atake gikan sa karaang mga matang sa kolera dili mohatag ug dumalayong imyunidad sa bag-o. Dugang pa, ang bag-ong matang sa kagaw dili makita sa naandan nga mga paagi sa pagsusi sa laboratoryo, ug ang bag-ong mga bakuna dili epektibo batok niana. “Sanglit dili nato matag-an kon diin o kon unsa ka kusog kining bag-ong organismo mokaylap, ang mga nasod kinahanglang mangandam sa panahong dili tino pinaagi sa pagpaniid kanunay, pinaagi sa pagseguro nga matambalan ug pinaagi sa pagtagana ug limpiyo nga tubig ug hustong paglabay sa basura,” misulat ang mga doktor nga si David L. Swerdlow ug Allen A. Ries sa Centers for Disease Control, sumala sa gitaho sa The Lancet. Ang ikapitong kaylap nga sakit, nga nagsugod sa Asia niadtong 1960, nagpadayon gihapon, nga may kapin sa tulo ka milyong kaso ug tinagpulo ka libong nangamatay.
Ang Hapon Buot nga Daghan ang Mangundang sa Pagpanigarilyo
Nga may kapin sa 60 porsiento sa hamtong nga mga lalaki nga tigsigarilyo, ang Hapon adunay labaw pang tigsigarilyo kay sa bisan unsang ubang industriyalisadong nasod, sumala sa Mainichi Daily News. Nga naglaom nga daghan ang mangundang, ang Health and Welfare Ministry sa Hapon nagpagula ug mantalaan nga adunay pasidaan nga ang pagpanigarilyo makadaot sa pagpaminaw, makapadali sa pagtigulang, ug magpahinabog pagkuyos sa utok, pagkagabok sa bukog, ug pagkatawo sa mas gagmayng mga bata. Ang low-tar nga mga sigarilyo, kana nag-ingon, dili magpulos sa paglikay sa cardiac infarction. Ang mga nangundang ug panigarilyo makabaton ug mga duha ka kilo nga timbang, apan kini walay ipahinabo nga suliran sa panglawas. Ang taho nakakaplag nga bisan pag 80 porsiento sa mga tigsigarilyo mosulay paghunong sa bisyo, ang pagmenos sa gidaghanon sa mga sigarilyo nga gisigarilyo matag adlaw talagsa rang mosaler. Ang labing maayong paagi sa paghunong niana mao ang pagwagtang sa mga sigarilyo sa bug-os, matud sa Ministry, ug ang proporsiyon sa kalamposan mahimong modoble sa dihang gamiton ang mga programa nga gidumala sa doktor.
Mga Kapintasan Diha sa Dapit-Trabahoan
“Ang mga nars ug ubang mga tig-atiman sa panglawas nag-atubang ug anaa-sa-trabaho nga kapintasan sama ka subsob sa mga polis,” nagtaho ang The Vancouver Sun. Ang propesor sa kriminolohiya nga si Neil Boyd sa Simon Fraser University nagdumala sa pagtuon bahin sa kapintasan diha sa dapit-trabahoan sa British Columbia, Canada. Iyang nakaplagan nga ang proporsiyon sa riyesgo alang sa mga polis ug sa mga tig-atiman sa panglawas maoy “upat ka pilo sa proporsiyon sa bisan unsang ubang trabaho” ug nga ang mga hitabo sa kapintasan misaka ug 400 porsiento sukad sa 1982. Ang mga pasyente “halos mao kanunay ang tigpahinabo sa kapintasan batok sa mga tig-atiman sa panglawas,” matud sa mantalaan, ug ang maong mga buhat kasagaran kaayong mahitabo sa dihang ang mga trabahante “magpukaw o magligo sa pasyente.” Ang pagtuon naghisgot sa “mga trabahante sa bilanggoan ug nalangkit nga mga institusyon, pribadong mga guwardiya, mga drayber sa bus ug taksi ug mga tindero” ingong nag-atubang usab ug tag-as nga mga riyesgo sa kapintasan sa dapit-trabahoan.
Ang Nagatubo nga Bili sa Yen
“Sa milabayng 22 ka tuig, ang yen [sa Hapon] nakasinatig talagsaong kausaban,” matud sa The Wall Street Journal. “Wala lang kini mitubo ug 225% sa bili batok sa dolyar sulod nianang panahona, kondili nakabaton usab kana ug tibuok-yutang kahimtang nga gihatag sa pipila ka salapi. . . . Aron sa pagsabot kon unsa ka hinungdanon ang kausaban, adtoa lang ang usa ka tindahan ug alpombra sa Istanbul, panuhol ug giya sa Sidlakang Uropa, o duawa ang usa ka tindahan sa Sydney.” Mas daghan ug mas daghan pang mga tigbaligya sa tibuok-yuta ang nagadawat sa yen, ug ang uban gani mopili niana. “Segurado, ang yen motubo pa ug dugang sa dili pa kini mopuli sa dolyar ingong pangunang salapi sa kalibotan,” matud sa Journal. Ang dolyar “nagpabilin nga kinadaghanan sa gipundong salapi sa kalibotan” ug “magamit sa kinadaghanan nagkadaiyang pinansiyal nga mga instrumento, ug kana nagpabilin nga salapi nga gipili sa mga di-legal nga baligyaanan sa kalibotan. Apan ang yen tulin nga nakabaton ug popularidad.”
Mas Maayo ang Kosher nga mga Pagkaon?
Kapin sa 20,000 ka produkto sa kosher ang makaplagan sa mga estante sa dagkong mga tindahan sa T.B. ug ginapalit sa daghan nga dili relihiyosong mga Hudiyo o debotadong mga Muslim (kinsa adunay susamang mga balaod sa pagkaon). Ngano? Tungod kay ang mga tawo “molangkit sa termino sa kaputli ug kahimsog,” matud sa Tufts University Diet & Nutrition Letter. “Apan ang mga balaod sa pagkaon sa kosher, o ‘kashruth,’ gipahiluna aron sa pagpanalipod dili sa kahimsog sa lawas kondili sa kalag, ingnon ta,” ug “kana wala magpasabot nga ang karne nga nakapasar sa kosher nga mga pagsusi mas maayo alang kanimo kay sa dili-kosher nga karne.” Ang Hudiyong inspektor sa pagkaon mangitag karne nga makakab-ot sa mga sukdanan sa pagkaon nga gikuha gikan sa Torah, sama sa pagpaagas sa dugo, apan wala siya mabansay sa bug-os nga pagsusi sa mga ilhanan sa impeksiyon o sakit ingon sa mga inspektor sa gobyerno. Ni siya magsusi sa mga sukdanan sa kahinlo diha sa mga pabrika sama sa paagi sa pagsusi sa mga inspektor sa gobyerno, apan sa linangkob siya magsusi aron sa pagtino kon ang mga sagol ug mga makina nakakab-ot sa balaod sa kosher, nga “walay kalabotan sa pagkasustansiyado sa pagkaon.”
Ang Nagkatigulang nga Populasyon sa Australia
Ang mga ihap nga bag-ong gipagula sa 1991 nga senso sa Australia nagpadayag nga ang labing hinungdanong kausaban sa matang sa populasyon sa nasod mao ang nagatubong proporsiyon sa mga tawo nga nag-edad ug 65 ug kapin pa. Ang pagtandi sa 1986 nga senso nagpakita nga ang ihap susama sa tanang estado sa Commonwealth. Makahuloganon, ang “porsientahe sa populasyon nga mga bata nga nag-edad ug 15 ug paubos mius-os gikan sa 23.3 porsiento ngadto sa 22.3,” matud sa mantalaang The Australian. Sumala sa pagtuon, ang aberids nga pangedaron sa Australiano maoy 31 ug sa Australiana, 33.