Ang Sugarloaf ug Hunchback sa Rio

Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa Brazil

“WALA nay lain pang matahom nga siyudad niining yutaa.” Mao kanay pagbatbat sa Austrianong tigsulat ug nobela sa romansa si Stefan Zweig sa Rio de Janeiro. Sa tinuod, ang talan-awon sa Rio gikan sa ibabaw sa sanawng mga bukid nga Sugarloaf ug Corcovado (Hunchback) tinuod gayod nga matahom.

Gikan sa tumoy niining duha ka iladong mga bukid makita ang talan-awon sa katahom nga masangkad sumala sa makita sa imong mga mata. May mga luuk, mga isla, pulo, baybay, upawng mga bato nga nagbansiwag sa hataas nga panganod, ug lanubong mga bakilid, matin-awng dagat nga nagausab-usab ang mga kolor, ug siyempre, ang siyudad mismo.

Ang Rio nagapasundayag ug lahi nga katahom, ang mga balay mihaom sa tanang kapuy-ang suuk, nga sangkad hangtod sa mga lugot sa bukid ug sa ubos nga mga bakilid. Ug pagkadaghan sa arkitektural nga mga desinyo! Ang koloniyal nga mga tinukod nagtaparay sa moderno kaayong mga edipisyo, nga gilibotan sa mga barongbarong nga mitapot sa makuyawng mga bakilid.

Sugarloaf Mountain

Ang unang pagbatbat sa Sugarloaf makita sa diha sulat nga pinetsahan sa Hulyo 9, 1565. Nagsulat sa iyang superyor, gihisgotan sa misyonerong Heswita si José de Anchieta ang “hataas kaayong taluktok, kunog pormang asukar, nga nagbantaaw sa kagulangan ug sa bagang lasang.” Kining kunog pormang granitong bato, nga may gihabugong mga 1,300 ka tiil (395 m), nagtindog samag bantayan sa entrada sa Guanabara Bay.

Hangtod sa 1817 ang taluktok sa Sugarloaf wala kataakig tawo. Niadtong tuiga ang usa ka taga Inglaterrang babaye, nga sama ka isoga kang Marco Polo, mitungas sa titip nga bukid ug gipatindog ang bandera sa Britanya diha sa taluktok. Nakutaw ang lokal nga mga molupyo niini—mga sakop sa Portuges nga Haring John VI, nga niadtong panahona nagpuyo sa Brazil—ug sa pagkasunod adlaw gikatkat sa usa ka sundalo ang makuyawng bukid, ug giibot ang nakadaot sa buut nga bandera ug gipulihan kini sa bandera sa iyang nasod! Tungod sa iyang hininayak bayanihong buhat, gipaundang siya gikan sa pagserbisyo sa militar—ang Portugal ug Britanya mga sagabay!

Diha sa Internasyonal nga Eksposisyon nga gihimo sa Rio sa 1909, gihisgotan ang ideya sa paghimo sa Sugarloaf Mountain nga atraksiyon sa turista. Miawtorisar ang mayor sa proyeto sa pagtukod ug sistema sa cable-car, ug gisugdan ang trabaho niadtong tuiga. Nanukad sa Vermelha Beach, ang unang hut-ong sa relis diha sa panganod natapos sa Oktubre 27, 1912. Sa adlaw sa inagurasyon, 577 ka tawo ang mipanaw sa taluktok sa Urca Hill (hapit 720 ka tiil [220 m]), ang tikanganang bato paingon sa taluktok sa Sugarloaf. Andam na ang ikaduhang hut-ong sa pagka Enero 19, 1913, dihang 449 ang gihatod sa cable car tabok sa 2,460 ka tiil (750 m) sa makahihilap nga kal-ang ngadto sa kinatumyan sa labing dakong taluktok nga mao ang tuboran sa katingala sa daghan nang kasiglohan.

Ang orihinal nga mga cable car nakadalag milyonmilyong mga tawo sa panahon sa ilang 60 ka tuig nga serbisyo. Dayon, sa Oktubre 29, 1972, gipulihan kini sa moderno simpleng mga modelo, nga gigama sa Italya. Kining bag-ong mga cable car makapasakay ug 1,360 ka pasahero sa usa ka oras.

Ang Hunchback Mountain

Kon magtindog ka sa bantaaw nga lugar sa Sugarloaf, laing taluktok ang makuha sa imong pagtagad—ang Corcovado (Hunchback) Mountain! Halayo ug diyutay gikan sa baybay, kining talinis, batoong taluktok nga 2,310 ka tiil (704 m) nagtanyag ug talan-awon sa tibuok siyudad, sa baybay niini, ug sa kanait nga mga lugar.

Mas daling adtoan kay sa Sugarloaf Mountain, ginaingon nga ang unang nakatungas sa Hunchback Mountain mao ang imperador sa Brazil nga si Dom Pedro I (1822-31) ug ang iyang asawa, si Leopoldina, nga nagkabayo. Tapos niadto nahimong paboritong lugar kini sa mga molupyo sa Rio ug sa langyawng mga bisita.

Misugo si Dom Pedro II sa Enero 7, 1882, nga nag-awtorisar sa pagtukod ug relis, nga giinagurahan sa Oktubre 9, 1884. Ang unang hapitan, ang Cosme Velho, nga mga 120 ka tiil (37 m) ibabaw sa lebel sa dagat ug ang kataposan hapitan nga duolan sa 2,200 ka tiil (670 m) ibabaw sa lebel sa dagat. Sa 1912 gihimong de-koryente ang linya, ug gidispatsar ang mga makinang gipaandar ug alisngaw.

Ang nagalikoliko ug nagaikis-ikis nga pagtungas, kon pinaagi man sa dalan o sa relis, sama ra katahom kon tan-awon gikan sa taluktok. Ang makakapreskong baho sa amugon tropikal nga lasang, ang mga langgam ug dagkong mga kabakaba sa tanang kolor, ang kabugnaw sa landong, ug ang kalit nga paggim-aw sa masidlak nga adlaw diha sa daghang mga kaingin nakahimo sa pagtungas nga dili-makalimtang kasinatian.

Ang ‘labing matahom nga siyudad sa yuta’? Tingali sa uban—sa mga bisita ug sa mga lumad. Apan usa ka butang ang tino, ang Rio de Janiero adunay duha ka matahom nga taluktok—ang mga bukid nga Sugarloaf ug Corcovado (Huncback)—nga gikan niini ang ‘matahom nga siyudad’ malantaw ug mapabilhan.

[Tinubdan sa Letrato sa panid 26]

Photos: Colombo Cine Foto Produçōes Ltda., Rio de Janeiro