Pagpaniid sa Kalibotan
Gipameligro sa AIDS ang Asia
Gipameligro nga mahimong epidemiya sa Asia ang makapatayng sakit nga AIDS, mipasidaan ang WHO (World Health Organization). “Kon pasagdan natong mobuto ang AIDS sa Asia, nan magkaproblema kita,” miingon ang direktor-heneral sa WHO si Halfdan Mahler, sumala sa serbisyo sa balita sa internasyonal nga organisasyon nga Reuters. Bisan pa nga ang Amihanan ug Habagatang Amerika karon ang may pinakadaghang gitahong mga kaso sa AIDS ug ang Asia pinakadiyutay, nahadlok ang WHO nga dihang mokaylap ang makapatayng virus ngadto sa daghag molupyong mga nasod sa Asia, ang mga kagamhanan dili makaarang sa pagsumpo sa pagkaylap niini. “Nahadlok ako nga kamo may potensiyal alang sa dakong katalagman,” miingon si Mahler. “Nahadlok gayod ako niana.”
Alang sa mga Langgam
“Mas daghang mga ayroplano sa militar sa Israel ang nahagbong tapos nga nakabanggag mga langgam kay sa nangahagbong sa pagpalupad,” mitaho ang mantalaang Aleman nga Die Zeit. Milyonmilyon sa dagkong mga langgam nga tiglalin, sama sa mga siguweniya, talabon, ug mga pelican, manabok sa nasod kada tuig. Aron makadaginot ug enerhiya dihang magpatighulog, gamiton sa mga langgam ang mainit nga updraft gikan sa yuta nga modala kanila ngadto sa gihabugong kapin sa 6,500 piye (2,000 m). Apan, ang gidaghanon sa aksidente sa ayroplano, mius-os dili pa dugay dihang mihikay ang mga ornitologo ug mga glider sa pag-uban sa dakong panon sa mga langgam aron sa masayon nga pagpasidaan sa mga piloto sa jet sa ilang “may balhiboong mga kakompetensiya.”
“Negosyong Unggoy”
Kon nagnegosyo kag lubi, kinsay imong patrabahoon sa pagkatkat sa lubi? Sa amihanang probinsiya sa Surat Thani, Thailand, usa ka maabtikong kampaniya migamit ug duolan sa 800 ka unggoy sa pagtrabaho. Ubos sa $4,000 (U.S.) nga pundo nga gihatag sa harianong pamilya sa Thailand, ang mga unggoy gihatagan ug propesyonal nga pagbansay sa pagkatkat sa lubi. Apan, “dili mahimo ang bisan unsang tigulang nga unggoy,” mitaho ang The Economist. Ang uban walay disposisyon sa maong trabaho, sama sa ‘white eyebrow’ nga espisye—sila tapolan kaayo. Kon itandi, ang kusog motrabahong mga unggoy makakuhag hapit usa ka libong mga lubi sa usa ka adlaw, miingon ang The Economist. Kon suweldohan kini sumala sa matrabaho niini, makasapi kinig labaw pa kay sa kasarangang empliyado sa gobyerno sa Thailand. Bisan pa nga lima ka tuig lamang ang kinabuhi niini sa pagtrabaho, makabawi silag dako sa gipuhonan. Balor ug mga $40 ang pagbansay kanila.
Ang Labing Dakong Gikahadlokan sa mga Bata
Gisurbi sa sikologo sa Melbourne dili pa dugay ang kapin sa 3,000 ka bata sa Australia tali sa panuigong 8 ug 16 kon unsay ilang mga gikahadlokan. Gipatik sa The Sydney Morning Herald ang iyang mga resulta ug gilista ang mga gikahadlokan sa mga bata. Sila gisunodsunod sa paglista: (1) dili makaginhawa; (2) pagkabangga sa awto o trak; (3) mga bomba ug pag-atake; (4) mga linog; (5) masunog; (6) pagkahulog; (7) kawatan; (8) bitin; (9) kamatayon o patayng mga tawo; (10) makoryentehan. Ang mga batang babaye nakitang hapit duha ka pilo ang ilang kahadlok kay sa mga batang lalaki, ug ang mga bata nga gikan sa otso ngadto sa diyes anyos ang nakitang daw mao ang labing hadlokan.
Mas Taas ug Kinabuhi ang mga Babaye
Dugay nang nahibaloan nga ang mga babaye mas taas ug kinabuhi kay sa mga lalaki. Ang nangaging mga pagdukiduki nagpakita nga, bisan sa wala pa gianak, ang mga nangamatay sa gilihi pa, sa aberids, maoy 50 porsientong mas taas diha sa mga batang lalaki nga gisabak kay sa mga batang babaye nga gisabak. Karon, usa ka artikulong gipatik sa The British Medical Journal midason nga ang mga babaye mas taas gihapon ug kinabuhi kay sa mga lalaki. Si Alan Silman, ang awtor sa artikulo ug lekturero sa The London Hospital Medical College, miingon nga bisan diha sa dili-kaayo ugmad nga mga nasod, ang mga babaye sa aberids labaw ug unom ka tuig nga gitas-on sa kinabuhi kay sa mga lalaki. Siya mitaho nga sa Inglaterra ug sa Wales, dos-tersiya sa mga babaye sa panuigong 65 makaabot sa panuigong 80, kon itandi sa duha ka bahin sa lima sa mga lalaki. Ang hinungdan? Ang mga babaye dili kaayo mariyesgohon, kanunayng nagapatan-aw sa ilang mga doktor, ug tingali labing hinungdanon, dili sila hinabako. Dugang pa, dili hinginom ang mga babaye kay sa mga lalaki. Apan, sumala kang Gg. Silman, “adunay lala sa ikog.” Ang ekstrang tuig sa kinabuhi sa mga babaye sagad “dili maayong kalidad,” nga gigugol sa pagpalain gikan sa katilingban ug kakabos.
Nagadugang ang mga Katalagman
Ang usa ka kompaniya sa seguro sa Switzerland nakarekord ug 2,305 ka dagkong mga katalagman nga nahitabo sa tibuok kalibotan tali sa 1970 ug 1985. Sumala sa kaihapan, “sa aberids, usa ka dakong katalagman ang nahitabo sa usa ka bahin sa kalibotan matag tulo ka adlaw, nga nakapatay ug kapin sa 20 ka tawo o nakahatag kadaot nga balor ug kapin sa diyes milyones dolyares,” miingon ang mantalaang Aleman nga Frankfurter Allgemeine Zietung. Duolan sa 1.5 ka milyong mga tawo ang nangamatay sulod sa 15 ka tuig, nga 50 ka milyong mga tawo ang nawad-an ug mga balay, ug ang gastos sa ekonomiya sa tanang nasod mikabat ug 700 ka bilyong dolyares. “Uban sa mga bagyo ug mga baha, mga linog nga kanunayng nahitabo usab, nagbilin kinig kalumpagan sa mga siyudad,” mikomento ang mantalaan. “Sa miaging 16 ka tuig, 90 niining mga linoga ang nalista.” Tungod sa pag-uswag sa mga katalagman, midoble ang nangayog bayad sa kadaot diha sa kompaniya sa seguro.
Sikyatrista Batok Kompiyoter
Ang maayong pagkaprogramang mga kompiyoter nagatanyag sa nag-antos sa agoraphobia (dili-normal nga kahadlok sa dakong hawan ug sa mga dapit nga daghang tawo) ug tambal nga sama ka malamposon nianang gisugyot sa mga sikyatrista, mitaho ang Institute of Psychiatry sa London, Inglaterra. Human gitun-an ang 71 ka pasyente nga gitakboyan sa nagkalainlaing mga kahadlok, lakip sa 40 ka tawong may agoraphobia, nakita sa mga tidukiduki nga ang lisensiyadong sikyatrista, manuwal sa pagtabang sa kaugalingon, ug maayong pagkaprogramang kompiyoter may samang kalamposan dihang gihatag ang gitawag nga exposure treatment, mitaho ang The Times sa London. Sumala kang Dr. Isaac Marks, propesor sa eksperimental nga psychopathology, ang nalangkit nga mga pagtuon nagpakita nga “ang mga alkoholiko nga giinterbiyo sa kompiyoter miadmiter nga miinom ug daghan kay sa mga alkoholiko nga giinterbiyo sa sikyatrista.” Giatubang ang nagadugang mga ebidensiya nga ang dakong bahin sa buluhaton sa sikyatrista “mahimong himoon bisan sa halayo,” ang mga doktor nga nagtuo nga hinungdanon ang ilang propesyonal nga katakos “hayan dili makatulon [ning] mga resultaha,” miingon ang taho.
Bag-ong Pagtambal?
Ang osteoreflexology maoy ngalan sa bag-ong paagi sa pagtambal sa Sobyet Unyon. Unsa man kini? Ang pagtambal sa sakit ug sa pipila ka balatian pinaagi sa paggamit sa sensitibong tisyu sa bukog. Ang mga doktor sa Sobyet miingon nga ang mga bukog makamatikod ug mga kausaban sa presyon sa dugo, temperatura, ug sa komposisyon sa nagkalainlaing mga kemikal, mitaho ang The Times sa London. Ang ilang mga eksperimento nagpakita nga ang mga bukog makapasag komplikadong sensory signal ngadto sa utok ug sa sentral nga sistema sa nerbiyos ug nga ang mga bukog sa mga tawong himsog ug panglawas mopasag lahi nga impormasyon kay sa mga dili-himsog. Pinaagi sa pagtusok ug dagom ngadto sa bukog duol sa dapit nga nagsakit o sa dapit nga naapektohang organo, ang mga doktor miingon nga kini mopadasig sa mga impulso sa nerbiyos diin, sa baylo, makatabang sa pagtambal sa rayuma, panghupong sa lutahan, mga deperensiya sa sirkulasyon, ug myopia.
Mga Bibliya nga Hapones
Ang Japan Bible Society mopatik ug bag-o, 1987 nga hubad sa Bibliyang Hapones, nga gitawag Common Bible. Nagtinabangay ang Katoliko ug Protestanteng mga eskolar sa maong hubad, nga nakahimo niini nga mao ang ikatulong ekumenikal nga Bibliya sa kalibotan sunod niadtong sa West Germany ug Korea. Ang pinansiyal nga mantalaan sa Hapon nga Nihon Keizai Shimbun miingon nga mikabat ug 18 ka tuig ang paghubad hangtod nga natapos tungod kay ang mga eskolar “naningkamot sa paghimog usa ka hubad nga matinumanon sa orihinal nga teksto maingon man sa pag-usa sa interpretasyon sa duha ka partido.” Naglaom ang Japan Bible Society nga ang Common Bible makadani ug daghang mga magbabasa ug kaylap nga pagkaapod-apod nga mga Bibliya. Sa 1985 kanang maong Bible Society nakahalin ug 180,000 ka kompletong mga Bibliya. Apan, sa miaging lima ka tuig, ang Watch Tower Bible and Tract Society mipatik ug kompletong New World Translation of the Holy Scriptures sa Hapones. Sa 1985, 232,055 ka kopya sa New World Translation, lakip sa Reference Bible, ang gipagawas gikan sa imprintahan niini sa Japan.