Teolohiya Bahin sa Kagawasan—Makatabang ba sa mga Kabos?

Milyonmilyong ‘nagapuyo sa mga balay nga kawayan nga ang salog yuta nagahago pag-ayo para lamang sa mga kinahanglanon sa kinabuhi: nagahakot silag tubig; nagabiyahe sila pinaagi sa pagbaktas, kabayo, sa karomata; nagakaon sila sa kan-ong humay, batong ug saging. Bisan tuod ang yuta alirong nila bahandianon, sila nasayod nga lagmit sila magpabiling kabos. Ug busa tungod sa kakabos, tungod sa pakigbisog, tungod sa kinangil-arang matang sa pagdaugdaog, ang usa ka bag-ong matang sa “karaang iglesya” natawo.’—The Christian Century.

“ANG kaugmaon sa iglesya daw anaa sa mga kabos.” Kana ang taho sa magasing Newsweek. Gituohan sa uban nga kining “bag-ong iglesya” nga nagabuhat alang sa kagawasan tingali mao “ang bugtong labing maayong paglaom” sa mga kabos ug sa pagpatunghag malinawong kausaban sa ilang mga nasod. Mao ba?

Nahauna, susihon ta ang teolohiya bahin sa kagawasan gikan sa panglantaw sa tigpaluyo. Nganong ang armadong pakigbisog usahay gikinahanglan sa pagpahigawas sa mga kabos? Unsang mga kahimtang ang giingong magpakamatarong sa teolohiya bahin sa kagawasan?

Kakabos ug Pagdaugdaog

Dos-tersiya sa populasyon sa kalibotan—kadaghanan sa Latin America, Aprika, ug Asia—nagailaid sa makauulaw nga kakabos, ug kasagaran ang mga taho sa politikanhong kapintasan gikan sa maong mga kontinente. Alang “niining tinamakang katawhan,” ang kakabos, pag-antos, ug pagkabinihag kanunay nga paagi sa kinabuhi. Aniay pila ka taho:

◻ Ang Brazilianong teologo bahin sa kagawasan si Leonardo Boff nag-ingon nga sa iyang nasod “usa ka mamumuo ginapatay matag 22 oras.”

◻ “Ang Nicaragua matinguhaon sa pag-organisar sa usa ka nasod sa kaayohan niadtong giulipon sa daghang kaliwatan—80 porsiento sa katawhan.” Bisan pa niana, kapin ug 40 porsiento sa ekonomiya sa nasod gitahong gigamit sa depensa militar.

◻ Sumala sa mantalaang El Universal sa Mexico City, 40 milyong tawo ang giingong nagailaid sa kakabos tungod sa “sosyal nga inhustisya.” Kuwarenta porsiento sa populasyon giingong makaarang sa pagkab-ot sa “kinaubsang kahimtang sa kabuhian,” samtang 18 porsiento lamang ang dunay “balanseng ginakaon.”

◻ Ang usa ka taho nagpahayag nga sa Guatemala 80 porsiento sa yuta nga maugba gipanag-iya sa 2 porsiento lamang sa populasyon. Sa mga batang ubos sa singko anyos, 81 porsiento nagaantos sa kakulang sa sustansiya. Sulod sa miaging 30 anyos, may 100,000 ka hitabo sa politikanhong kapintasan ug 38,000 ka pangdagit.

◻ Sa Pilipinas, 2 porsiento sa populasyon nanag-iya sa 75 porsiento sa bahandi. “Kon dili nato kana sulbaron,” matud sa usa ka Pilipinong madre si Mary John Mananzan, “kita walay masulbad nga bisan unsa!”

Ang mga tawo sa daghang kayutaan giingong nagakinabuhi nga kanunayng mahadlok sa mga awtoridad, kolorom nga mga kasundalohan, ug mga grupong vigilantes. Libolibo ang midangop sa kanait nga mga nasod.

Kini ang hinungdang ang pila ka Katolikong prelado “nagapabor sa mga kabos.” “Daghan kitag nadunggan bahin sa mga tawo sa pagtuo, mga birhin ug mga propeta,” matud ni Boff, apan “komosta na man ang mga mamumuo ug mga obrero?” Ugaling lamang, unsay ginasugyot sa mga teologo bahin sa kagawasan sa pagsulbad sa maong situwasyon? Unsay kahulogan sa ‘pagdapig sa mga kabos’?

Ang Pakigbisog sa Ikatulong Kalibotan

“Ang kakabos maoy inhustisya” kana ang hangyo sa mga teologo bahin sa kagawasan. Busa ang “gipalabing kapaingnan alang sa mga kabos” mao ang “pagtabang kanila sa pagpangitag halangdong pagkinabuhi nga maoy ilang katungod.” Sa iyang librong The Power of the Poor in History, ang Peruvianong si Gustavo Gutiérrez, nga giisip nga amahan sa teolohiya bahin sa kagawasan, nag-ingon nga “karong adlawa labaw kay sukad masukad, hinungdanong mahisakop niadtong si kinsa mosukol, makig-away, motuo ug molaom.” Apan sumala sa mga teologo bahin sa kagawasan, kini posible lamang pinaagi sa “pagkaamgo sa katilingbanong hustisya pinaagig halalom nga kausaban sa gambalay sa katilingban.” Giunsa kini paghimo sa pila ka bahin sa kalibotan?

◻ Sa Haiti, ang Iglesya Katolika giingong mitabang sa pagpukan sa “pagmandong diktador” ni Duvalier.

◻ Si Jaime Cardinal Sin sa Manila gitahong nakahimog “labaw kay kang bisan kinsa sa Pilipinas sa pagpukan sa pagmandong diktador ni Ferdinand Marcos.”

◻ Misaysay si Bonganjalo Goba sa South Africa: ‘Ang among kasinatian mao nga miabot ang katawhang nagkupot ug Bibliya sa usa ka kamot ug sa usa ka pusil sa lain, nga nanaad nga tukoran ug simbahan ang Diyos kon hatagan niya kamig yuta.’

Apan ang kakabos usa lamang sa mga suliran. Ang pagkadili-makabasa ug makasulat, kawalay-trabaho, gutom, ug sakit maoy mga resulta usab sa dili maayong sosyo-ekonomikanhong sistema sa daghang nasod. Ingong resulta, ang mga kabos ug mga dinaugdaog nagasukol.

Ugaling, giunsa sa mga teologo bahin sa kagawasan, sama ni Gutiérrez ug Boff, pagpangatarongan bahin niana nga gigamit ang Bibliya?

Mga Teologo Bahin sa Kagawasan ug ang Bibliya

“Ang kagawasan maoy usa ka bililhong bahin sa Bibliya,” misaysay ang Katolikong pari sa South Korea si Augustine Ham Sei Ung. Apan sa pagpatin-aw niini, si Gutiérrez nag-ingon nga “ang kasaysayan . . . kinahanglang otrohon sa pagbasa gikan sa kiliran sa mga kabos.”

Sa ingon, ang mga teologo bahin sa kagawasan nag-angkon nga ang pila ka asoy sa Bibliya, sama nianang “ang kagawasan sa Israel,” maoy politikanhong mga lihok. “Ang Diyos . . . nagapadayag sa iyang kaugalingon pinaagi sa . . . ‘mga kabos’ ug ‘mga pinakagamay,’” matud ni Gutiérrez. “Kon buot sa iglesya nga magmatinumanon . . . sa Diyos . . . , kinahanglang kini makaamgo sa kaugalingon gikan sa ubos, gikan sa mga kabos niining kalibotana.” Busa “ang gugma sa Diyos alang sa iyang katawhan,” sila nangatarongan, “ikapaila sa politikanhong paagi” karong adlawa usab.

Unsay pagbati sa mga teologo bahin sa kagawasan sa relasyon tali sa Bibliya ug sa politika? Si Leonardo Boff mipatin-aw ngadto sa Pagmata! nga “dili obra sa Bibliya nga mahimong basahon sa mga inspirasyon sa politikanhong mga paagi ug politikanhong mga kapaingnan; hinunoa, ang Bibliya maoy tinubdan sa inspirasyon sa pagpangita sa labi pang matarong tawhanong mga relasyon.” Bisan pa niana, unsa ang mga resulta sa pag-apil-apil sa klero sa sosyal nga reporma?

Ang kapintasan kadaghanan mosangpot sa kamatayon. Dili hikalimtan mao ang kamatuorang ang klero libreng nakiglabot sa politika sa kalibotan sa kasiglohan. Sila nakig-anib sa mga hari sa yuta ug sa mga diktador o hamiling mga punoan nga nagdaugdaog sa kabos nga katawhan. Ingong resulta, daghang kinabuhi ang nakalas.

Usa ka “Pinalabing Kapaingnan”?

Ang makibag-ong “mga kalihokan sa kagawasan” dili eksepsion. Kana usab misangpot sa daghang kamatayon. Sumala sa giangkon ni Gustavo Gutiérrez: “Karong adlawa, ang misamot nga gutom ug pagpanghimulos, ingon man pagdistiyero ug pagbilanggo . . . pagsakit ug kamatayon . . . , mao ang bili nga ibayad tungod sa pagsukol sa sekular nga pagdaugdaog.”

Busa, sa pagkamatuod, walay tawhanong teolohiya ang makawagtang sa kagul-anan sa katawhan. Samtang anaa ang kadalo ug pagdumot, anaa ang panginahanglan sa butang labi pang maayo. Apan duna bay mas maayong kapaingnan ang mga kabos?

[Letrato sa panid 6]

“Hinungdanon nga mahisakop niadtong si kinsa mosukol, makig-away, motuo ug molaom.”—Gustavo Gutiérrez