Dagmalang mga Bana—Pagtan-aw sa Duol

NAGKAUYON ang mga eksperto nga ang mga dagmalan sa asawa sa lintunganay dunay samang hulagway. Ang mga doktor, abogado, mga polis, mga opisyal sa korte, ug mga social worker—kansang mga trabaho nakaatubang sa adlaw-adlawng kapintasan sa pamilya—nagkauyon bahin niini. Miingon ang usa ka opisyal sa korte: “Ang narsisismo—kana mao ang nangibabaw nga batasan. Ang kaamgiran tali sa mga dagmalan ug sa gamayng bata tagsaon kaayo. Ang mga sugilanon bahin sa mga sapot ginaasoy diha kanako sa matag babaye nga akong ginaatubang. Ang dagmalan makiangay sa kalibotan diha lamang sa mga termino sa paagi sa pag-atiman niini sa iyang mga panginahanglan.” Gitawag niining opisyala ang dagmalan ingong “sociophatic,” nga nagkahulogan nga siya walay-katakos sa pagpalandong sa mga sangpotanan sa iyang mga aksiyon.

“Makaikag,” miingon ang usa ka magsusulat, “ang mga dagmalang mga lalaki sa katibuk-an nag-antos tungod sa ubos nga pagtamod sa kaugalingon, ang mismong batasan nga ilang gipaningkamotang ipadapat diha sa ilang mga biktima.” “Ang pagkaabubhoan ug kasiloso, ug seksuwal nga kakulangan ug ubos nga pagtamod sa kaugalingon, mao ang kasagarang mga kinaiyahan sa mga lalaking managmal ug asawa,” miingon ang usa ka taho sa mantalaan. Miuyon sa maong hulagway sa tig-abuso sa asawa, ang iladong sikyatrista mipatugbaw sa iyang tingog: “Ang pagpanagmal maoy usa ka paagi sa walay-katakos nga lalaki sa pagsulay sa pagpauswag sa iyang pagkalalaki.”

Dayag nga ang tig-abusong mga lalaki mogamit ug kapintasan ingong kasangkapan aron mapadayon ang iyang pagdominar ug pagpakita sa iyang gahom ibabaw sa iyang kapikas sa kaminyoon. Ang tig-abuso sa asawa miingon: “Kon mohunong kami sa pagpanagmal, mawad-an kamig gahom. Ug kana dili-mahunahuna, dili-maantos.”

Sagad, sa walay hinungdan, ang dagmalang bana walay katarongang abubhoan, ug siloso. Iyang handurawon nga may relasyon ang iyang asawa sa kartero, sa tighatod ug gatas, sa suod nga higala sa pamilya, o kang bisan kinsa nga siya makigsulti. Bisag hulgaon niya nga iyang pasakitan siya, dapatan ang lawas, dako kaayo ang iyang kahadlok nga bulagan o biyaan siya sa iyang asawa. Kon manghulga ang dinagmalang asawa nga biyaan siya, siya sa baylo manghulga nga patyon niya ang iyang asawa ug siya mismo.

Mogimaw ang ngil-ad nga ulo sa pangabubho sa dihang magsabak ang asawa. Ang bana mobating nameligro sa posibilidad nga mobalhin ang pagmahal sa iyang asawa karon gikan kaniya, nga ang bata karon mao ang mahimong sentro sa pagtagad. Daghang dinagmalang mga asawa miingon nga ang unang timaan sa pag-abuso sa bana mao ang panahon sa dihang gisumbag ug kusog sa ilang bana ang ilang tiyan sa panahon sa ilang unang pagsabak. “Ang narsismo nga iyang giantos nagbutang kaniya sa kahimtang nga diin aktuwal niyang patyon ang bata sa tagoangkan,” miingon ang usa ka opisyal sa korte.

Usa ka Siklo sa Kapintasan

Laing bahin sa hulagway sa dagmalan ug asawa mao ang eksperyensiya sa siklo sa kapintasan, sumala sa gipahayag sa daghang dinagmalang mga asawa. Diha sa unang yugto, ang bana mogamit lamang ug mga pulong sa pagpanampalas, pagpasipala. Manghulga siya nga kuhaon ang mga anak gikan kaniya, sultihan siya nga dili na gayod niya makita pag-usab ang mga bata. Tungod sa kahadlok, tingali admitihon sa asawa nga ang tanan iyang sayop, modawat sa responsabilidad sa abusadong batasan sa iyang bana. Siya karon nailalom sa iyang mga kamot. Siya ang nagakontrolar. Apan kinahanglan nga makabaton pa siyag dugang gahom. Kining unang yugto moabot sa bisan unsang panahon human sa kaminyoon—usahay sulod sa mga semana.

Ang ikaduhang yugto moabot uban ang maulbohong pagbuto sa kapintasan—mamatid, manuntok, mamaak, birahon ang iyang buhok, idakdak siya sa salog, mohimog seksuwal nga mga buhat sa mapintasong paagi. Sa unang higayon, maamgohan sa asawa nga siya dili ang kapasanginlan. Siya mangatarongan nga ang mga hinungdan sa maong hitabo tingali anaa sa gawas—tensiyon diha sa trabahoan o dili-magkasinabot sa kauban sa trabaho.

Human gilayon sa pag-ulbo sa kapintasan, pahalipayan ang asawa sa paghinulsol sa iyang bana. Ang bana karon anaa na sa ikatulong yugto sa siklo. Iyang hatagan ang iyang asawa ug daghang mga gasa. Mangayo siyag pasaylo. Siya manaad kaniya nga dili na gayod kadto mahitabo pag-usab.

Apan mahitabo kini pag-usab, ug usab. Ug wala nay pagbasol. Kini maoy bahin na sa kinabuhi. Ang hulga nga patyon niya siya anaa kanunay kon ang iyang asawa manghulgang mobiya. Ang iyang asawa karon nailalom sa iyang bug-os nga pagdominar. Hinumdomi ang mga pulong nga gikutlo sa sinugdan sa usa ka dagmalan ug asawa: “Kon mohunong kami sa pagpanagmal, mawad-an kamig gahom. Ug kana dili-mahunahuna.”

Laing Kaamgiran

Sa pagkatinuod, ang mga dagmalan sa asawa mopasangil sa ilang mga kapikas sa paghagit sa mga pagdagmal. Mitaho ang direktor sa programa sa serbisyo alang sa dinagmalang mga babaye: “Ang dagmalan ug asawa moingon sa iyang kapikas, ‘Wala nimo kini buhata sa hustong paagi, maoy hinungdan nga nasuntokan ka nako.’ O, ‘Hapon ka nang nakaluto, maoy hinungdan nga nasuntokan ka nako.’ Kanunay gayod nga iyang sayop. Ug kon magpadayon kanang matanga sa emosyonal nga pag-abuso sa daghang mga tuig, ang babaye madala sa kadugayan sa pagtuo niana.”

Gisultihan ang usa ka asawa sa iyang bana nga siya ang nakaingon sa mga pag-atake tungod sa usa ka sayop nga butang nga iyang nahimo. “Sa dihang mosamot ang kapintasan, mosamot usab ang mga pasangil. Ug kanunay gayod kini, ‘Tan-awa ang imong nahimo sa pagbuhat nako sa ingon. Nganong gusto man nimong buhaton ko kining mga butanga?’”

Miingon ang usa ka napabag-ong dagmalan sa asawa, kansang amahan dagmalan usab sa asawa: “Ang akong amahan dili gayod makaadmiter nga sayop siya. Dili gayod siya mangayog pasaylo o modawat ug bisan unsang responsabilidad sa iyang mga aksiyon. Kanunay gayod niyang pasanginlan ang iyang biktima.” Ang anak usab midawat: “Gipasanginlan nako ang akong asawa sa pagpatungha diha sa iyang kaugalingon sa abuso.” “Sulod sa 15 ka tuig,” miingon ang lain, “giabusohan nako ang akong asawa tungod kay usa siya sa mga Saksi ni Jehova. Gipasanginlan nako ang akong asawa sa tanang butang. Wala ako makaamgo nga daotan ang akong gibuhat hangtod nga nagtuon ako sa Bibliya. Karon kadto maoy usa ka daotan nga panumdoman sa akong kinabuhi. Naningkamot ako sa pagkalimot niana, apan anaa kana kanunay.”

Ang asoy bahin sa amahan ug anak, nga ang duha pulos managmal ug mga asawa, dili tagsaon. Kini, hinunoa, mao ang katibuk-ang hulagway sa dagmalang mga bana. Ang anak miadmiter nga ang pagpanagmal sa asawa balik pa sa 150 ka tuig sa iyang pamilya, napasa gikan sa amahan ug ngadto sa anak, pagaingnon pa. Sumala sa National Coalition Against Domestic Violence, “taliwala sa mga anak nga nagpakakitag kapintasan sa panimalay, 60 porsiento sa mga batang lalaki sa ulahi nahimong mga dagmalan ug 50 porsiento sa mga babaye nahimong mga biktima.”

Miingon ang usa ka magsusulat sa mantalaan: “Bisan pa kon sila wala maapil sa pagdagmal ug walay makitang kadaot sa gawas, kining mga bataa nakakat-on ug usa ka butang nga dili gayod nila makalimtan: nga madawat ang pag-atiman sa mga problema ug tensiyon sa mapintas nga mga paagi.”

Kadtong adunay mga dalangpanan alang sa dinagmalang mga babaye miingon nga ang mga batang lalaki nga nakakita sa ilang mga inahan nga gibun-og sa ilang mga amahan sagad mobali sa ilang mga inahan sa mapintas nga paagi o manghulga nga patyon ang ilang igsoong mga babaye. “Dili lang kini pagduladula sa gagmayng mga bata,” miingon ang usa. “Tinuyo gayod kini.” Nakakita sa ilang mga ginikanan nga migamit ug kapintasan sa pag-atiman sa kasuko, gitan-aw kini sa mga bata nga mao lamang ang ilang kapilian.

Ang garay sa mga bata nag-ingon nga ang gagmayng mga batang babaye hinimo gikan sa “sugar and spice, and everything nice” o kalamay ug lamas, ug tanang maanindot nga butang. Kining mga bataa managko nga mahimong atong mga inahan ug mga asawa, kansang mga bana moingon nga sila dili mabuhi kon sila wala. Nan, siyempre, ang hustisya nagabatok sa pag-abuso sa asawa, apan kang kinsang hustisya—sa tawo ba o sa Diyos?