Mga Batan-on Nangutana. . .

Sa Unsang Paagi Mapaigo Nako ang Akong Kuwarta?

UNSAY pagbati nimo bahin sa kuwarta? Usa ba kini ka butang nga igasto kon gusto? Usa ka butang nga tigomon ug tipon-ogon? Nahibalo nga anaa ang ilang mga ginikanan sa pagtagana kanila, daghang mga batan-on, sa prangkang pagkasulti, wala kaayoy paghunahuna bahin sa kuwarta—gawas sa paggasto niini.

Bisan pa, tingali wala kay ginikanan nga imong malaoman. Dugang pa, ang yanong kamatuoran nga ikaw dunay tapos-sa-tunghaan nga trabaho o bisan dakong alawans wala magkahulogan nga ikaw makahimo nga magpasagad sa kuwarta. Ang Bibliya nagpasidaan: “Ikaw ba nakapasiplat niini [kuwarta], nga kini wala may kapuslanan? Kay kini sa walay pagkapakyas magahimog mga pako sa ilang kaugalingon sama sa usa ka agila nga nagalupad paingon ngadto sa langit.” (Proverbio 23:5) Sa unsang paagi mapugngan mo ang imong kuwarta sa ‘paglupad’? Una, kinahanglang makasabot ka kon unsa ang kuwarta.

Kuwarta—Nganong Bililhon Kaayo

Ang kuwarta maoy paagi sa pagbaylo—ug gamhanan kaayo. Ang Encyclopœdia Britannica miingon nga ang “kuwarta mao lamang ang bug-os likidong kabtangan.” Ang imong radyo, pananglitan, mahimong isipon nga usa ka kabtangan (usa ka butang nga may bili). Apan handurawa ang pagbaylo o pagbugti niini alang sa usa ka yanong tinapay. Ang radyo mas mahal kay sa bili sa tinapay. Apan kon ang tag-iya sa bakery wala magkinahanglan sa imong radyo, malagmit dili siya mohatag kanimog tinapay baylo niana. Ang imong radyo walay-bili! Ang kuwarta, hinunoa, ginatahod sa tibuok-kalibotan.a Busa kini dali ug sayon nga mabaylo sa bisan unsang mga butang o mga serbisyo nga imong gitinguha.

Nan, sa maalamon, si Solomon ba miingon diha sa Ecclesiastes 7:12 nga “usa ka panalipod ang kuwarta.” Busa ang kuwarta mao ang yawi sa pagkabaton sa mga kinahanglanon sa kinabuhi, ug sa daghan usab nga mga kalingawan sa kinabuhi. Sama sa dugang gipamulong ni Solomon: “Ang lamesa dunay iyang mga kalipay, ug ang bino magalipay sa kinabuhi, ug ang salapi mao ang luyo niining tanan.”—Ecclesiastes 10:19, The New English Bible.

Apan, ang kuwarta lisod pangitaon. Ang kadaghanang mga ginikanan limitado sa mga tuboran sa kuwarta; kinahanglan ilang hagoan pag-ayo ang ilang ipaambit kanimo. Nangutana si Solomon: “Kay unsay maangkon sa tawo gikan sa tanan niyang kuging buhat?” (Ecclesiastes 2:22) Tingali ang imong mga ginikanan makadawat ug gamayng katagbawan—ug gamayng suweldo—sa ilang kuging trabaho. Gani, daghang mga ginikanan nagatrabaho gikan sa buntag hangtod sa gabii aron lang makatagana sa ilang mga pamilya sa pangunang mga panginahanglan!

Nan, ang kuwarta dili ipakawalay-bili. Kini kinahanglang lantawon uban sa pagtahod ug dumalahon pag-ayo. Ang usa ka paagi sa pagbuhat niini mao ang pagtuon sa pagbadyet sa imong kuwarta.

Ang Bili sa Pagbadyet

Ang badyet maoy yanong paagi sa pagpaigo sa paggasto ug sa pagtipig sa imong kuwarta. Ang magasing ’Teen sa Mayo 1985 miingon: “Ang pagsusi kon diin ‘nangawala’ ang imong mga dolyar mao ang unang lakang sa pagkontrolar sa imong kuwarta ug sa paghimog badyet nga moobra alang kanimo.” Busa una paghimog listahan sa tanan nimong gilaomang gastohan—pagkaon, transportasyon, kalingawan, ug uban pa. Sunod, subaya ang imong aktuwal nga magasto sa usa ka bulan o kapin pa. Karon ikaw anaa na sa posisyon sa paghimog pila ka makataronganon ug realistikanhong mga tumong sa paggasto ug sa pagtigom.

Sa dihang matukod na kining tanan, tingali mokuha kag mga sobre ug sulatan sila sumala sa matag kategoriya sa mga galastohan. Usa ka sobre, pananglitan, mahimong marhakan “Kuwarta Para sa Pagkaon,” samtang laing sobre markahan alang sa umaabot nga palaliton, sama sa “Bag-ong Blosa” o “Bag-ong Kamesita.” Inigdawat nimo sa imong alawans o suweldo, bahinbahina ang kuwarta diha sa mga sobre sumala sa imong natino nang mga galastohan. Kon may galastohan, bayri sila gikan sa tukmang mga sobre.b

Nakasulay ka na ba sa paghimog badyet ug napakyas? Ikaw wala mag-inusara. Si Leah, usa ka batan-ong hamtong, miingon: “Misulay ako sa pagbadyet sa akong kuwarta sa daghang okasyon, apan wala nako sunda ang akong badyet.” Apan, siya miadmiter: “Sa dihang nagbadyet ako, nakatigom ako. Wala ako mamalit ug mga butang nga wala nako kinahanglana.” Ang sekreto sa kalamposan? Pagdisiplina sa kaugalingon. Paghimog desisyon ug pabilin niana! Ikaw, usab makaampo kang Jehova nga tabangan ka sa pagkontrolar sa bisan unsang luag nga batasan sa paggasto.—Lucas 11:13.

Makaiikag, misugyot si apostol Pablo nga ang mga Kristohanon sa Corinto naghimog “badyet” sa ilang kuwarta, nga nag-ingon: “Sa unang adlaw sa matag semana pasagdi nga ang matag usa kaninyo diha sa iyang kaugalingong balay kinahanglan magtigom.” (1 Corinto 16:1, 2) Unya ang kuwarta giamot sa linain nga pundo alang sa nanginahanglang mga Kristohanon. Walay duhaduha nga kini nagkinahanglag tinuod nga disiplina sa taga Corinto nga mga Kristohanon sa pagsunod sa sugyot ni Pablo, apan ang mga panalangin sa paghago takos niini!

Ikaw usab sa walay duhaduha makabaton ug kaayohan sa pagpabilin sa badyet. Ang batan-ong ginganlag Avian miingon: “Sama ako nianang gihisgotan diha sa Proverbio 21:5, nga “madalidalion” ug ‘nagapadulong sa kawalad-on’ una pa sa sunod nga suweldo. Ang paghimog badyet nakahimo kanakong mas responsabli.”

Pag-amping sa Pag-utang

“Palit karon, ug sa sunod na bayri!” nag-awhag ang mga negosyante. Kon gamiton sa mainampingon ug sa maalamon, ang pagpangutang dunay iyang dapit. Kon gamiton sa mapinasagdanon, hinunoa, ang utang mahimo sama nianang gitawag sa usa ka batan-ong Kevin nga “usa ka porma sa pagkaulipon.”—Itandi ang Proverbio 22:7.

Alang sa pila ka batan-on, sayon kaayo ang pagpalit ug butang nga wala kinahanglana o dili-maabot pinaagi sa utang. Ug kon dili nimo bayran ang imong balanse sa kataposan sa bulan, ikaw pangayoan ug interes sa imong nautang. Kon mas dugay nimong bayran, dugang nga momahal ang butang. Busa, sa kaulahian, mas barato ang pagtigom alang sa imong gikinahanglan ug bayran kana dayon.

‘Ang Kuwartang Matigom . . . ’

Ang usa ka batan-ong babayeng ginganlag Phyllis miingon: “Kita wala gayod masayod kon kanus-a moabot ang atong kalisod ug kita kinahanglang magtigom ug kuwarta.” (Itandi ang Ecclesiastes 9:11.) Sa pagkatinuod, magkasakit ka ug dili makatrabaho. Ang imong mga ginikanan mahulog usab sa malisod nga panahon ug dili makahatag kanimog alawans. Busa makataronganon ang paglakip diha sa imong badyet ug kantidad nga igahin ingong tinigom. Kini makatabang kanimo sa panahon nga magkalisodlisod ka sa pinansiyal nga mas masayon.

Karon ang alkansiya o kahon sa sapatos daw maoy maayong dapit nga tipiganan sa imong kuwarta. Si Jesus, hinunoa, naghisgot sa pagbutang sa kuwarta diha sa bangko diin kini makakitag interes ug motubo. (Mateo 25:27) Nan, nganong dili hisgotan uban sa imong ginikanan ang kaayohan sa pagbukas ug imong kaugalingong deposito diha sa bangko? Ikaw dili magkinahanglan ug dakong kantidad nga kuwarta aron molampos ang plano sa pagtigom, bisag diha sa pila ka dapit gikinahanglan ang igong kantidad aron walay pagsingil sa serbisyo. Ang sekreto sa kalamposan mao ang pagkahimong regular sa pagdugang sa imong tinigom.

Apan komosta, kon ang imong pamilya kabus o nabuhi sa kabus nga yuta nga diin ang mga batan-on tagsa rang dunay ilang kaugalingong kuwarta nga ipanggasto? Bisan pa niana, ang imong pamilya sa tino dunay pila ka kabtangan, bisag gamay. Apan kon ang imong tinamdan sa kahinguhaan sa pamilya ‘daling makita, daling gastohon,’ ginadaot mo lang ang imong intereses ug ang intereses sa imong pamilya. Sa pagkatinuod, dili ka buot nga mapamatud-ang “usa nga dili-mapasalamaton” kon bahin na sa mga butang nga gihagoan sa imong ginikanan aron ikatagana.—Proverbio 29:21.

Busa pakitag responsabling tinamdan bahin sa kuwarta—bisan kon diyutay ra o wala kay kaugalingong kuwarta. Ikaw, pananglitan, makalikay sa pag-usik sa mga butang, sama sa mga pagkaon. (Tan-awa ang Juan 6:12, 13.) Tahora ang lisod-kailisan ug mahalong mga butang, sama sa antiyohos ug mga gamit sa tunghaan. Sa walay duhaduha pabilhan ug dako sa imong mga ginikanan ang imong pagkamahunahunaon niining bahina.

Ang Proverbio 11:28 nagpahinumdom kanato: “Kadtong nagasalig sa iyang mga bahandi—mapukan; apan ang matarong magamauswagon ingon sa lunhaw nga dahon.” Ang kuwarta angay moalagad sa pag-atiman sa atong mga panginahanglan. Apan ang Kristohanon kinahanglan dili magmapuliki aron mahimong dato. Sama sa gipahayag niana sa usa ka batan-ong ginganlag Matthew: “Ang salapi dunay iyang dapit, apan dili kini mao ang tanang butang.” Kini sa yano maoy kasangkapan, sa pagkatinuod, “usa ka panalipod.” (Ecclesiastes 7:12) Pagtuon sa paggamit niini nga maalamon. Hisgotan sa umaabot nga artikulo kon unsaon sa paggamit sa imong kuwarta nga maalamon aron makaatiman sa mga obligasyon sa personal ug sa pamilya.

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 13]

“Sa dihang nagbadyet ako, nakatigom ako. Wala ako mamalit ug mga butang nga wala nako kinahanglana”

[Letrato sa panid 14]

Ang responsabling mga batan-on maalamong nagatigom sa ilang kuwarta