Humok nga Korales—Bulak nga mga Hayop sa Dagat
UNSAY imong mahunahunaan kon makadungog kag tawo nga mohisgot bahin sa korales?
Tingali imong hunahunaon kana ingong materyal sa pagtukod diin daghang tropikal nga isla ug balasong mga baybayon naporma. Kon ikaw nagpuyo diha sa Caribeano, tingali ang imong balay hinimo gikan sa sinilsil nga mga bloke sa korales. O tingali usa ka paboritong alahas nga hinimo sa mutyag-kalidad nga korales ang motungha sa hunahuna. Kining matanga sa korales, sa walay duhaduha, mao ang gipasabot sa Proverbio sa dihang nagbatbat kon unsa ka bililhon ang maayong asawa sa iyang bana.—Proverbio 31:10.
Ang indibiduwal nga hayop nga korales, ang polyp, magsugod sa kinabuhi ingong gamayng masa sa mga selula nga ibuga gikan sa lawas sa ginikanan ug madala sa mga sulog sa dagat hangtod nga moabot kini sa usa ka nahiangay nga lugar diin kini motapot nga permanente. Diha sa batoong korales, ang balayan mosugod sa pagporma human nga ang itlog makatapot sa lig-ong yuta sa ilalom sa dagat ug mosugod sa pagpagawas ug calcium carbonate aron mapormang gahi, batoong balayan sa gawas. Kining maong korales motubo hangtod sa gidak-on nga usa ka gatos ka milimetro sa usa ka tuig.
Apan nahunahunaan ba nimo ang korales ingong humok, delikadong bulak? Dunay daghang klase sa humok nga korales nga, tungod sa ilang nagkalainlaing mga porma ug mga kolor, gitawag bulak nga mga hayop. Ang humok nga mga korales magsugod usab sa kinabuhi ingong nagalangoy nga itlog apan talagsa rang mopagawas ug masa sa mga balayang calcium carbonate. Busa kining unoron ug samag-kahoyng mga korales kusog nga motubo kay sa batoong mga korales ug dili kaayo permanente.
Ang usa sa maong humok nga korales dunay dako, gomahong lawas ug gitawag kinig bulak nga hayop tungod kay sama kinig hitsura sa usa ka matahom nga bulak, bisag hayop ang korales inay tanom. Ang kahoyng korales gisuportahan sa gamay samag-dagom nga calcite spicules (nga kaamgid sa nahiwang mga almonds) ug dunay presyor sa tubig sulod sa unorong tisyu sa lawas niini. Kining maong mga korales mosuyop ug tubig sa dagat aron moporma ang ilang unod, sama sa paagi sa giinit nga hangin nga mapuno diha sa mga paborot nga init nga hangin ang ipasulod, apan ang presyor sa tubig dili kusog, ug dili usab init ang tubig. Apan igo ra ang presyor, hinonoa, duyog sa epekto sa tubig sa palibot, nga ang lawas ug ang mga sanga niini masuportahan. Tungod sa gambalay niini, kining klaseha sa korales talagsa rang motubo sa gitas-on nga kapin sa usa ka milimetro ug mas gusto sa mga lanaw ug sa linawng mga lugar sa dagat.
Sa dihang moburot ang ilang samag-kahoyng porma, kining kahoyng mga korales matahom kaayo, mopahinumdom sa tumatan-aw sa maanindot daghag-kolor nga tanaman sa bulak nga puno sa mga putot ug sa mga buswak nga bulak. Sa panan-aw, ang ilang sihag nga mga lawas makalingaw sa mata sa dihang masidlakan sila sa kahayag sa palibot ug moangay sa kolor sa tubig, samtang ang mga sanga dunay puti, dalag, bulok-bulawan, rosas, pula, o purpurang mga polyp.
Laing matang sa humok nga korales mao ang daisy nga korales. Gitawag kinig daisy nga korales tungod kay kaamgid gayod kini sa iyang ngalan, ang daisy. Dunay daghang mga klase sa daisy nga korales, ug sila maila pinaagi sa gidaghanon sa “mga gihay” (mga gaway) nga naglibot sa baba sa polyp.
Kining puti o kapehon-ug-putig kolor nga mga korales dili kaayo mabulokon sama sa kahoyng mga korales, apan ang ilang gidak-on, ang taas nga mga sanga, taas nga mga lindog, ug porma matahom tan-awon diha sa takot. Ang koloniya motubo sa 4 ngadto sa 6 ka metros pababag ug mohatag sa mananalom ug pagbating nagtan-awg tanaman sa mga daisy nga nagtabon sa bakilid. Ang sulog mopalihok sa mga polyp ug mohatag panan-aw sa hangin nga naghuyop sa mga daisy, nga hinayng nagpalubaylubay nila sumala sa lihok sa tubig.
Ang usa sa paborito sa mga mananalom nga matang sa korales mao ang sea fan. Ang gulang na nga sea fan matahom kaayo, ambongang koloniya sa korales. Ang fan maoy suod nga partidos sa humok nga korales, apan tungod sa pagkatukod niini, kini gitawag “horny coral.” Kining matanga sa korales dunay polyp nga nagputos diha sa humok nga sapawng tisyu nga naglibot sa pangsulod, samag-kahoyng tangkay. Kining maong tangkay dunay gorgonin (laing komung ngalan alang sa sea fan mao ang gorgonian), usa ka protena nga kaamgid sa keratin, nga gigamit sa biyolohikal nga pagsangkap sa mga kuko, buhok, ug mga kuko sa mananap.
Ang punoan niining mga fan kasagaran baga, lig-on, ug gahi. Sa dihang ang mga sanga motaas (sagad sa daghang piye), sila malubaylubay, hinay nga mapalingpaling sa kusog nga sulog, nga mohatod nilag gamayng mga organismo nga maoy ilang kan-on.
Ang sea fan dunay nagkalainlaing kolor gikan sa kapehon, bulok-bulawan, ug orens ngadto sa purpura ug siga kaayong pagkapula. Ilabinang matahom kini kon ang delikadong mga polyp motungha aron mokaon ug maputos ang mga sanga sa ilang madanihon samag-balhibong mga gaway.
Busa, sa dihang magpalandong ug korales, kinahanglang tagdon nga dili tanang korales bililhon o magamit alang sa pagtukod, apan ang tanang korales matahom. Kini mohatag nato sa makausa pa ug higayon sa pagpalandong sa dakong pagkadaiya sa kinabuhi nga makita diha sa kalalangan ug ang daghang mga klase sulod sa matag matang sa kinabuhi. Sa dihang atong buhaton kini, kita matingala sa mamugnaong katakos, handurawan, ug pagkamapaigoon sa Maglalalang. (Salmo 104:24) Kinsa ba sa tawo ang makatugkad sa kaalam ug kahibalo ni Jehova!—Roma 11:33.
Ug sa dihang atong palandongon ang kinabuhi sa kadagatan, nga nagatabon sa 70 porsiento sa nawong sa yuta, kita mahibulong sa mga pulong sa salmista kinsa diha sa Salmo 104:25 nag-ingon: “Ang dagat dako ug halapad, diin atua ang dili maisip nga mga butang nanagkamang, mga buhing linalang, gamay ug dako.”
[Mga Letrato sa panid 24, 25]
Ibabaw: Leather daisy
Ubos: Humok nga kahoyng korales
Pikas panid: Ibabaw: Punoan sa humok nga korales
Ubos: humok nga korales ug pugawo
[Mga Letrato sa panid 26]
Ibabaw: Purpurang sea fan
Ubos: Bulawang sea fan