Pagpaniid sa Kalibotan

Pag-agos sa mga Bibliya sa U.S.S.R.

Ang pag-agos sa mga Bibliya sa Unyon Sobyet mitubo gikan sa dagayday sa tubig lamang ngadto sa usa ka tinuod nga baha. Niadtong Mayo 1988 ang The Mainichi Daily News sa Hapon mitaho nga sa dihang gibaligya sa Moscow ang 20 ka mga Bibliyang Ruso, ang usa ka batan-ong enhinyero nga ginganlag Vladimir natingala: “Ako wala pa gayod makakita ug Bibliya sa mga tindahan bisan diin sa tibuok kong kinabuhi.” Sumala sa Los Angeles Times, ang kagamhanan sa Unyon Sobyet mitugot lamang sa 20,000 ka mga Bibliya sa pagsulod sa nasod tali sa tuig 1985 ug 1987. Dayon miabot ang balita nga ang U.S.S.R. midawat ug 100,000 mga Bibliya sa tinghunlak sa 1988. (Tan-awa ang Pagmata! sa Marso 8, 1989.) Ang kataposang gidaghanon para sa 1988 gitaho nga duolan sa 500,000 ka mga Bibliya ug Bag-ong mga Testamento ang gipadala gikan sa Uropa. Dugang makapaukyab mao nga, ang Times mitaho nga ang U.S.S.R. midawat sa tanyag sa duha ka milyong Bag-ong Testamento gikan sa duha sa Kasadpanhong mga tinubdan nga nailhang tigyuhot sa nangagi sa mga Bibliya pasulod sa Sobyet nga mga teritoryo.

Ang Makalilisang nga Sangpotanan sa Panghitabo sa Bhopal

Ang trahedya wala pa matapos alang sa mga biktima sa malaglagong alisngaw sa kemikal upat ka tuig nga miagi sa plantang pamatay sa peste sa Union Carbide sa Bhopal, India. Ang magasing India Today mitaho nga samtang ang makamatayng aso sa methyl iso-cyanate mipatay sa 1,800 ka mga tawo niadtong Disyembre 1984, sa kataposan sa 1988 ang namatay miuswag ngadto sa 3,289—nga adunay aberids nga usa ka biktima ang mamatay sa matag adlaw sukad nga nahitabo ang maong makamatay nga alisngaw. “Tinagpulo ka libo” ang gihukman sa “inanay nga kamatayon.” Apan ang magasin miobserbar: “Daghan niadtong kinsa naluwas nangandoy nga unta sila namatay. Sila inanay nga nagakaluya ngadto sa kawalay paglaom nga makabaton sa kahupayan ug kabayaran.” Dayag, ang legal nga pakigbisog aron mabayran ang mga biktima maoy komplikado. Ang resulta sa kahikayan, matud pa sa India Today, “wala pa hilantawi.”

Ikatulong Kalibotang Labayanan

Ang ugmad nga mga nasod nga adunay kalisod sa paglabay sa ilang mga basura milantaw sa mga nasod sa Ikatulong Kalibotan ingong posibleng luna nga labayanan. Sumala sa Journal Water Pollution Control Federation, ang industriyalisadong mga nasod migamit sa daling kakitaang paagi sa paghaylo sa dili ugmad nga mga nasod nga dawaton ang ilang langyawng mga basura ubos sa pagtakuban nga kini himoong pangtambak o abuno. Apan kining maong mga basura kanunayng peligroso. Sama pananglitan, sa dihang ang daghang toniladang abo sa industriya gikan sa Estados Unidos giyabo sa kabaybayonan sa usa ka isla sa Guinea, Kasadpang Aprika, kadaghanan sa mga kahoy namatay. Sa Nigeria 4,000 ka toniladang makahilong kemikal nga basura nga gikan sa Italya ang nadiskobrehan. “Ang lokal nga mga pumoluyo nagakasakit,” miingon ang taho. Usa ka opisyal nga gikan sa usa ka nasod sa Ikatulong Kalibotan miingon sa Journal nga ang dili-ugmad nga mga nasod “kulang sa teknikal nga kahanas sa pagsukod gidak-on sa hilo sa mga basura ug anaa sa dakong kapeligrohan kon modawat sa maong mga basura.”

Polusyon Karong Bag-o

Ang nagkalahing mga nasod sama sa Poland ug Colombia miambit sa managsamang denominator: ang polusyon. Sa Poland, ang Akademiya sa Siyensiya mipatik ug taho sa Warsaw, nga nagbutyag nga tulo ka bahin sa populasyon sa nasod ang nagpuyo sa lunang anaa sa ekolohikal nga kapeligrohan. Ang subang Vistula nagdala sa makapulo ka libong tonilada sa makahilong mga polutante ngadto sa Dagat Baltic, nga midaot sa mga lapyahan para sa mga bakasyonista ug mitugaw sa ekolohikal nga katimbang. Sa susama, ang Subang Bogotá sa Colombia natuhopan sa kapin sa libong nagkalainlaing mga polutante. Kini nasudlan 50 ka pilong mercury kay sa giilang luwas nga kahimtang. Ang polusyon ginaingon nga maoy hinungdan sa mga depormidad taliwala sa mga batang nanagpuyo daplin sa suba. Ang kagamhanan sa Colombia ug Poland mipauswag sa ilang programa sa pagkontrolar sa maong polusyon.

“Luwas nga Sekso” Dili-luwas?

Sumala sa The Star sa Johannesburg, Habagatang Aprika, si Dr. Claude Newbury adunay ebidensiya sa pagpamatuod nga ang gitawag nga luwas nga sekso, pinaagig paggamit ug condom aron malikayan ang pagpakaylap sa AIDS, karon dili na luwas. Sa pagpunting sa estadistika sa pagkapakyas sa mga condom, si Dr. Newbury mihinapos: “Ang bugtong luwas nga paagi aron malikayan ang gipasa sa seksong AIDS, o uban pang mga sakit nga makuha pinaagi niini, mao ang pagpabiling putli sa dili pa magminyo, magminyo lamang sa usa ka ulay ug bug-os magpabilin lamang nga matinumanon sa imong kapikas hangtod sa kamatayon.” Nan, ngano, nga ang pagpasiugda sa “luwas nga sekso” popular kaayo? “Tungod,” kay sumala sa gisulat ni Dr. Newbury, “daghang mga doktor ubos sa impluwensiya sa matugotong katilingban, nawad-an sa ilang moral nga kadasig sa pagtug-an sa hedonistikong kalibotan nga ang sodomiya, ug uban pang mga matang sa sekso nga gawas-sa-kaminyoon, makadaot sa moral, sosyal ug medikal, ug kini gani makamatay pa.”

Pila ba ang Pagkahimong Batan-on Pag-usab?

Pila ba ang gusto nimong ibayad sa pagkahimong batan-on pag-usab? Ang usa ka bangko sa Tokyo nangutana sa 600 ka mga babaye nianang maong pangutana, ug ang ilang mga tubag makaiikag: Ang mga babaye nga may 40 anyos gustong mobayad sa ¥10 ka milyon ($80,000, U.S.), samtang ang 10 porsiyento sa maong grupo gustong mobayad sa ¥30 ka milyon ($240,000, U.S.). Apan ang kinatas-ang mobayad mao ang usa ka babaye kinsa mobayad ug ¥70 ka milyon ($560,000, U.S.) aron mahimong batan-on pag-usab. Oo, ang pagkahimong batan-on pag-usab dili mabayran ug salapi. Apan ang Diyos makahimo niana. Siya misaad ug panahon diin ang pagkatigulang ug kamatayon pagawalaon na. (Pinadayag 21:4) Busa sa basahon ni Job sa Bibliya kini atong mabasa: “Himoa nga ang iyang unod mabag-o sama sa unod sa usa ka bata; siya pabalika sa adlaw sa iyang pagkabatan-on.”—Job 33:25.

Ang Minatang Mas Barato

Ang generic drugs o minatang nga mga droga sa kinatibuk-an 50 porsiyento nga mas barato kay sa ilang brand-name nga katumbas, sumala sa bag-ong taho sa FDA (U.S. Food and Drug Administration). Apan sila ba maayo? Ang FDA mihinapos nga ang minatang mga droga mahimong luwas nga gamiton ingong mga katumbas sa mga drogang iladog marka.

Tibuok-yutang Makinang Panggubat

“Adunay 27 ka milyong mga lalaki (ug pipila ka gatosan ka libong mga babaye) ang gibansay sa pagpatay sa usag-usa,” miingon ang magasing Asiaweek sa pagtaho sa armadong kusog sa kalibotan. Ang gidaghanon nag-apil niadtong tanan kinsa sa linangkob kauban sa makinang panggubat, sama sa mga clerk, mga drayber ug mga tigluto. Unsa ang tumong sa pagmentinar niining ubay-ubayng puwersa nga gibansay alang sa kalaglagan? Ang magasin mitubag: “Pinaagig pagpangandam pag-ayo, sila dili kinahanglang mopatay.” Apan kini mipadayon sa pag-ingon nga daghan sa mga kasundalohan sa pagpatuman sa kalinaw “nagkabangi sa modernong kasaysayan,” usahay kini moresulta sa “makalilisang nga pagkawala sa kinabuhi.”

Mga Maton sa Eskuwelahan

“Kaliboan kalibong” mga estudyanteng nahadlok motungha sa eskuwelahan, matud pa sa usa ka pagtuon sa usa ka Norwegong sikolohistang si Dan Olweus. Sumala sa mga numero gikan sa maong pagtuon, ang The Globe and Mail sa Toronto, Canada, mibanabana nga adunay 45,000 ka mga estudyante sa Canada ang mga biktima sa ilang malupigong 35,000 nga mga kaklase. Sumala sa maong mantalaan, miingon sa Olweus nga “60 porsiyento niining mga maton nga anaa sa nataran sa eskuwelahan makabaton ug usa ka pormal nga hukom sa sala sa panuigong 24.” Diha sa usa ka interbiyu, gipahayag ni Olweus nga “kasagaran ang mga ginikanan walay igong kahibalo kon unsa na ang mga panghitabo ug ang mga magtutudlo sa eskuwelahan dili kaayo manghilabot.” Ang pipila sa mga dinagmalang mga tinun-an miingon nga “naugmad nila ang somatikong mga simtoma sama sa sakit sa ulo ug sakit sa tiyan sa pagsagubang sa maong pagpit-os.” Ang pagtuon sa Scandinavia mihimo dayon ug mga programa sa pagtabang nga nag-apil sa mga ginikanan, mga magtutudlo, ug mga estudyante.

Kabataan sa Ikatulong Kalibotan Nagakamatay

Sumala sa UNICEF (United Nations Children’s Fund), ang pag-us-os sa ekonomiya sa mga nasod sa Ikatulong Kalibotan sa miaging 1987 mipahinabog pag-uswag sa kamatayon sa mga kabataang ubos sa lima ka tuig ang panuigon ngadto sa 500,000. Ang direktor sa UNICEF diha sa usa ka interbiyu sa The New York Times, mipatin-aw ngano: “Daghan sa katilingban ubos sa pagpit-os sa ekonomikanhong kalisod miputol nga dili tukma sa mga serbisyo: sama sa panglawas, edukasyon, sosyal nga mga programa para sa kaayohan.” Unsay mihatod niining tanan ekonomikanhong mga kalisod? Ang usang nakaingon mao ang krisis sa utang. Ang mga kagamhanan sama sa Latin Amerika, Aprika, ug Asia nahulog ngadto sa dugang ug dugang sa mga utang ug busa adunay diyutay lamang nga magamit sa maong mga serbisyo nga gikinahanglan kaayo sa mga kabos. Sumala sa giingon sa direktor sa UNICEF sa Times: “Ang kasulbaran sa krisis sa utang gikinahanglan aron makabaton ug kahayag nga iiwag sa maong mga problema.”