1914—Usa ka Utlanang Tuig
KADTO maoy 75 anyos kanhi niining ting-adlawa nga ang usa ka buto sa pusil nakahunos sa kinabuhi sa Archduke Ferdinand sa Austria-Hungaria. Nga dungan, kadto nagpasugod sa serye sa mga panghitabo nga misangko sa unang tibuok-yutang gubat sa atong planeta—Hulyo 28, 1914.
Ang mga magsusulat ug mga historyano nagapunting nga balikbalik niadtong makalilisang nga gubat (ug sa tuig sa pagsilaob niana) ingong utlanan, punto sa kausaban, o linya sa dibisyon sa kasaysayan sa tawo. Ang 1914 mao ba gayod kanang tuiga alang sa katawhan?
Matikdi kon unsay gisulat ni John Wilson diha sa The Globe and Mail sa Toronto, Ontario, Canada: “Ang Unang Gubat sa Kalibotan nagabarog ingong usa ka mohon sa modernong kasaysayan.” Bisan tuod ang nahibilin lamang nianang tibuok-yutang gubat mao ang mga trenserang gituboag kasagbotan, tayaong mga kanyon, mga memoryal, ug mga sementeryo, si Gg. Wilson miingon nga ang panahon wala makapagamay sa kabililhon sa 1914 ingong usa ka utlanang tuig.
“Ang Victorian nga ideya sa usa ka mahapsayng pag-uswag padulong sa kinamaayohan sa tanang posibleng mga kalibotan nahugno sa makalilisang nga 10 milyong patay,” matud ni Wilson. “Ang pragmatismo ug pagkamatahapon karong adlawa mitubo gikan sa kakawangan ug kalapokan sa Vimy ug Flanders [sa amihanang Pransiya ug Belgium]. Kita labing sayon nga makalangkit ngadto sa mga mibulag sa naandang mga kagawian sa katuigang 1920 o sa nailogag-lugar nga mga mag-uuma sa katuigang 1930 kay sa mga magtutukod sa imperyo o sa mga moralista sa katuigang una sa 1914. Ang Dakong Gubat maoy usa ka utlanan, . . . nga ang pikas nga kiliran niana maoy usa ka langyawng kagahapon balik sa kasaysayan.”
Apan kon unsay nahitabo sukad sa 1914 nagapamatuod sa dungog niini ingong halandumong tuig. Halayo sa pagka “ang gubat nga magtapos sa tanang gubat” nga maoy gilaraw unta niana, ang Gubat sa Kalibotan I mipailaila ngadto sa kalibotan sa usa ka matang sa pakiggubat. Gikan sa abo niana misilaob ang Gubat sa Kalibotan II—nga lain pang anibersaryo alang sa 1989. Kalim-an ka tuig kanhi, sa Septiyembre 1, 1939, ang Alemanya misulong sa Polandiya, ug misugod ang ikaduhang gubat sa kalibotan. Kay mipatayg abot sa 55 milyong tawo, kadto aktuwal nga milupig sa Gubat sa Kalibotan I ug mipailaila sa bag-o, labihang kahadlok sa tawhanong kaisipan; ni kadto nagtapos sa gubat. Sukad sa 1945 mga 150 ka gubat ang nagpatay sa duolag 20 milyong tawo!
Niadtong 1914 ang katawhan misulod sa masulob-ong panahon. Sumala sa pagbanabana niini sa magsusulat nga si Wilson: “Makapahinuklog ang paghinumdom nga, bisan pa sa kamakahahadlok sa mga trensera, ang katilingban tapos sa 1918 nabalaka sa paglubong sa mga patay sa mahapsayng mga lumbay ug paghandom kanila. Nagakinabuhi kita ubos sa hulga sa tibuok-yutang kalaglagan nga dili mahanduraw sa mga sundalo nga misulong sa Vimy nga Tagaytay. Kon may lain pang gubat sa kalibotan, kinsay motukod sa mga handumanan alang sa mga patay niini?”
Dugay na una sa 1914, ang matinumanong mga Estudyante sa Bibliya (sumala sa pagkaila niadto sa mga Saksi ni Jehova) nagtumong na daan nianang tuiga ingong utlanan sa kasaysayan sa tawo. Sumala sa labing kasaligang kronolohiya sa Bibliya, kining tibuok sistema sa mga butang sa kalibotan misulod sa usa ka bahin sa 1914, ang tayuktok nga panahon nga ginatumong sa Bibliya nga “ang kataposang mga adlaw.”—2 Timoteo 3:1-5; Mateo 24:1-14.
Hinuon, ang Bibliya nagatimaan niining “kataposang mga adlaw” nga yugto ingong dili lamang panahon sa kasamok. Kini panahon usab sa paglaom. Halayo sa pagtugot sa tawo sa paglaglag sa iyang kaugalingon diha sa kataposang gubat sa kalibotan, ang Diyos nagasaad nga mobalda ug makiggubat batok sa tanang nagapuno sa yuta sa kapintasan. Ang tanang hinagiban unya sa gubat sa permanente pagalaglagon. Sukad nianang panahona, ang tanang tawo makakat-on sa mga dalan sa kalinaw, dili sa gubat. (Isaias 2:2-4; Lucas 21:28; Pinadayag 16:14) Pagkadakong kausaban! Tino, kana mao unya ang kinadak-ang utlanan sa tibuok kasaysayan sa tawo.