Mga Batan-on Nangutana . . .

Nganong Malisod Kaayong Magpadayong Managhigala?

ANG usa ka batan-ong babaye mihunong sa pakigsulti kang Sabina tungod kay siya wala maka-home run sa dulang besbol sa eskwelahan. Giputol sa laing batan-ong babaye ang ilang panaghigalaay tungod kay mibalibad si Sabina sa pagtabang kaniya sa pagkopya sa eksamin. Ang ikatulong batan-on kanunay motamay ug manginsulto kang Sabina atubangan sa uban. Busa nakat-onan ni Sabina ang masakit nga kamatuoran: Ang pagpabiling managhigala dili kanunay masayon.

‘Wala niya tipigi ang akong tinagoan!’ ‘Wala niya ako tagda!’ ‘Bugalbugalan niya ako kon wala ako!’ ‘Daw gipiit ako.’ Daghang suod nga panaghigala napusgay ilalom sa atake sa kaamgid nga mga reklamo.

Mahuyang nga mga Panaghigala

Nganong ang mga panaghigala mahuyang? Ang Bibliya nagaingon: “Ang tanan nakasala ug nakabsan sa himaya sa Diyos.” (Roma 3:23) Tungod sa pagkadili-hingpit, dili lamang kay dali kitang masayop kondili kita wala mahiuyon sa Diyos ug sa atong isigkatawo. Kita gihampak sa mga pagbating sad-an ug kawalay-kasegurohan, dali nga masilo, dali nga mobating gihulga. Sanglit kita dali nga masuko, mubog-buut, walay-pailob, ug masina—ubang mga timaan sa pagkadili-hinpit—kita mas dali nga “mohimog kadaot sa usa ug usa” kay sa paghupot sa mga bugkos sa panaghigala.—Proverbio 18:24.

Busa ang mga panaghigala sa tin-edyer mahuyang. Alang sa usa ka butang, ang maong mga relasyon (ilabina taliwala sa mga batan-ong babaye) sa kasagaran suod kaayo. Ug samtang ang pagbaton ug higala nga kaambitan sa tanang hunahuna ug sa tanang pagbati dunay mga bentaha, kini dunay mga kakulian usab. Matikdi kon unsay gisulti sa taga Sobyet nga mga tigdukiduking si Kon ug Losenkov: “Ang dako nga panginahanglan nga may kaambitan sa mga tinagoan mahimong potensiyal nga tuboran sa mga dili-pagsinabtanay ug mga away.”

Ang emosyonal nga pagtubo nga mahitabo sa mga tuig sa imong pagkatin-edyer moobra usab batok sa panaghigala. Sumala sa gipamulong niana sa usa ka magsusulat, sa dili pa mohingkod ang “atong mga personalidad dili pa klaro, ang atong mga interes ug tumong dili pa tino; kita wala pa kaayoy kusganong pagbati kon kinsa kita.” Apan sa magkaduol kita sa atong ulahing mga tuig sa pagkatin-edyer, “mosugod kita sa pagkahimong sama sa mga hamtong, mga indibiduwal nga dunay kaugalingong mga tumong ug mga mithi ug mga interes. Kini . . . ang nakapalisod sa pagpabiling suod sa daang mga higala kinsa nagaugmad nga lahi kanato. Busa dili malikayan nga ang uban nagkalayo sa nagkadako.”

Sa kataposan, ang ubang mga panaghigala labaw nga gitukod sa pagkahakog kay sa mutuwal nga gugma, labaw sa tinguha sa pagdawat kay sa pagkaandam sa paghatag. Ang eksperyensiya ni Sabina (gihisgotan sa sinugdan) nagailustrar kon unsa ka sayon kining gitawag nga panaghigala mahanaw kon dili makab-ot ang hakog nga mga ginapaabot. Nan, unsay imong mahimo kon ang gipakamahal nga panaghigala magkadaotdaot?

Magmaunongon!

Gisaligan ni Joanna ang usa sa iyang mga higala ug usa ka tinagoan—usa ka personal nga butang nga iyang gihangyo sa dili pagsulti sa uban. Sa milabay ang pila ka adlaw, iyang nadiskobrehan nga daghan pang uban ang nahibalo sa maong butang. Nakaamgo nga gibudhian siya sa iyang higala, si Joanna miingon: “Akong gipasaylo siya, apan dili na ako makasalig pa niya pag-usab. Ang among pagkamanaghigala dili na sama sa una.” Ang pagkamaunongon sa pagkatinuod maoy usa ka importanteng bahin sa panaghigala. Ang Bibliya nagtug-an kanato nga si David ug Jonathan nanumpa nga magmaunongon sa usa ug usa! (1 Samuel 20:15-17) Apan kon isugid sa higala ang tinagoan, kana bang panaghigala natapos na?

Dili kinahanglan. Matuod, ang pagbudhi sa usa ka butang nga gisalig dili kinahanglan ipalabay. Apan dili ba dili ka maalamon nga imong gipapas-an ang imong higala ug impormasyon sa sinugdan? “Ang usa ka tabi dili gayod magpabiling tinagoan,” nagpasidaan ang proverbio. “Palayo gikan sa mga tawo nga sobrang makatabi.” (Proverbio 20:19, Today’s English Version) Ang mga batan-on sa kasagaran kulang pa sa pagkahamtong sa pagtipig sa tinagoan. Si Dr. Jane Anderson, sikyatrista sa mga batan-on, dugang nagpahinumdom kanato: “Bisan ang usa ka suod nga higala usahay matintal sa pagbutyag sa tinagoan kon kini mohatag kaniya ug pagtagad ug maayong baroganan. Kini wala magpahimo kaniya nga tawong daotan—siya dili lamang hamtong.” Ang sulbad alang kanimo mao ang pagsulti sa usa ka hamtong nga edaran kon ikaw dunay seryosong problema.

Komosta kon ikaw gisaligan ug pribadong butang? Magmaunongon ug “ayaw ibutyag ang mga tinagoan sa ubang tawo, tingali unya siya masuko nimo kon makadungog siya niini ug ang imong pagkadili-mapanagan-on dili na mabakwi.”—Proverbio 25:9, 10, The New English Bible.

‘Daw Gipiit Ako’

Sa panahong gusto si Joe nga makig-uban ug lain—o sa yano gustong mag-inusara—ang higala ni Joe masuko. Ingong resulta, si Joe mibati nga gipiit ug nawad-ag paglaom.

Ang pagtratar ug usa ka higala ingon nga daw siya maoy imong eksklusibong kabtangan makatuuk sa panaghigala. Matuod, natural nga masakitan ka ug mobating walay-kasegurohan kon ang usa ka suod nga higala mosugod sa pagkuyog sa uban. Apan ang sobrang pagkaabughoan ba makapauswag sa kahimtang? Dili sumala sa Proverbio 25:17 (NEB), nga nagaingon: “Ayaw pagkanunaya ang imong tiil sa balay sa imong isigkatawo, kon kanunay ka niyang makit-an, siya pul-an nimo.”

Si Jesu-Kristo ilabinang suod sa iyang disipulong si Juan. (Juan 13:23) Bisan pa, wala isalikway ni Jesus ang uban apan miingon bahin sa tanan niyang mga tinun-an: “Kamo akong mga higala.” (Juan 15:14) Sa susama, dunay luna bisan sa labing suod nga mga panaghigala alang sa ubang mga relasyon. Sa pagkamatuod, ang Bibliya nag-awhag kanato sa “pagpalapad” sa ilang mga panaghigala.—2 Corinto 6:13.

Komosta kon ikaw ang napiit sa abughoan nga higala? Nan “pangatarongan alang sa imong kawsa uban sa imong isigkatawo,” ug ipahibalo sa imong higala kon unsay imong gibati. (Proverbio 25:9) Ang imong pagpakitag interes sa ubang tawo ug sa ubang mga butang tingali masakit alang sa imong higala. Tingali siya mobati nga kini nagtimaan sa kataposan sa inyong pagkamanaghigala. Pasaligi ang imong higala nga dili mao kini ang kaso ug nga ikaw sa yano gusto lang ug dugang luna sa inyong relasyon.

Pagkawalay-Pagtahod

Ang mga tigdukiduking si Youniss ug Smollar nakakaplag nga ang “mga buhat sa pagkawalay-tahod” mao ang labing komung mga hinungdan sa mga away sa panaghigalaay sa tin-edyer. Ang mga reklamo nga ‘iya akong bugalbugalan!’ o nga ‘iya akong pakaulawan sa atubangan sa uban!’ komun. Ingnon ta, masakit nga tratahon nga walay-kaluoy sa usa ka tawo nga atong gimahal. Ang paagi sa pagtratar kanato, hinunoa, mopabanaag sa paagi sa atong pagtratar sa uban. Si Jesus miingon: “Busa, diha sa tanang mga butang nga gusto nimong buhaton sa mga tawo diha kanimo, maoy buhata usab diha kanila.” Mahimo ba kaha nga nagkinahanglan ka sa pagpadapat sa dugang pa sa Bulawanong Lagda diha sa imong mga panaghigala?—Mateo 7:2, 12.

Laing pangutana nga imong palandongon mao nga ikaw tingali ang naghimo sa imong kaugalingon nga target sa pagyubit—tingali sa sobra o binuang nga sinultihan. (Proverbio 15:2) Kon mao, kinahanglan maghimo ka ug mga kausaban. Sa dihang dinhi pa si Jesus sa yuta, nakuha gani niya ang pagtahod sa iyang mga kaaway. Apan dili tungod kana kay si Jesus naglibotlibot sa pagpamugos nga tagdon siya sa mga tawo nianang paagiha. Dili, siya nagpakitag paggawi sa paagi nga nagdapit ug matinahuron nga pagtagad gikan sa uban. Pinaagi sa pagpakitag hamtong Kristohanong pananglitan ‘sa pagsulti ug sa pamatasan,’ imong makab-ot ang samang butang sa imong kaugalingon.—1 Timoteo 4:12.

Apan, komosta kon ang pagkawalay-tahod nga pagtagad sa bug-os walay katarongan? Sa makausa pa, panahon na sa pagsulti. ‘Ang pagtahan sa pikas aping’ wala magpasabot nga antoson ang dili-maayong pagtagad sa hilom. (Mateo 5:39; itandi ang 2 Corinto 11:20.) Busa nganong dili “isulti ang kamatuoran” sa imong higala, ug pahibaloa siya sa unsang paagi ang iyang mga aksiyon nakaapekto kanimo? (Efeso 4:25) Kalmadong atubanga ang butang, uban sa motibo sa pag-ayo sa inyong panaghigala—dili sa pagpanimalos.

“Likayi ang pagsulti ug sama niini: ‘Gitagad mo ako samag hugaw!’” rekomendar pa sa artikulo diha sa magasing ’Teen. “Hinunoa, isentro ang bahin sa kon unsay imong gibati: ‘Masakitan ug maulawan ako kon ako tiawtiawan o dili bale-balehon atubangan sa ubang mga babaye. Mopabati kini kanako nga daw ikaw walay pagtagad kanako. Mahimo bang estoryahan nato kini?”

Si Samantha napugos sa pagpakigsulti nga seryoso sa iyang higala. Iyang nadiskobrehan nga gilibak siya sa iyang higala. Si Samantha midesider sa pakigsulti kaniya bahin niini. “Ginerbiyos ako sa sinugdan,” siya nanumdom, “apan maayo kadto.” Nahibaloan ni Samantha nga nalangkit ang dili-pagsinabtanay ug ang mga komento sa iyang higala dili gayod daotan sumala sa gipalakaw nga tabi. (Proverbio 15:22) “Karon mas maayo na kaming mga higala,” miingon si Samantha.

Sa pagkatinuod, dili tanan sa mga away tali sa mga higala dunay malipayon nga resolusyon. Ug kon ang imong higala dili andam sa paghimog mga kausaban o mopakita sa iyang kaugalingon nga hakog, walay paghunahuna, o walay interes sa imong mga pagbati, nan tingali panahon na sa pagpangitag laing higala sa ubang dapit. (Proverbio 17:17) Apan, sa kasagaran uban ang determinasyon ug paningkamot sa inyong duha, ang panaghigala maluwas. Ug sa dihang inyong palandongon ang lalom nga kalipay ug katagbawan nga mahatag sa maayong panaghigala, dili ba ang maong paningkamot takos?—Proverbio 27:9.

[Letrato sa panid 26]

Ang tawong abughoan magtagad sa usa ka higala nga samag usa ka personal nga kabtangan