Mga Batan-on Nangutana . . .

Nganong Nabuhat Nila Kini Nako?

“Si Gina gilantaw ko nga magulang nakong babaye.a Siya tigdala nako sa sine ug tigtabang nako sa akong homwork. Wala ako masayod nga siya may mga suliran hangtod nga sa usa ka gabii gipahibalo nga siya gipalagpot gikan sa Kristohanong kongregasyon. Nakurat ako kaayo. Dili ako makatuo niadto. Wala siya mosugilon kanako nga siya may mga suliran.”—Terry.

“Si Bill akong magulang nga lalaki. Dako ang akong pagtahod kaniya. Siya daling mauyonan—madanihon, siawan. Kon mangaon kami sa tingob ingong pamilya, kaming tanan iyang pasinggiton sa katawa! Apan si Bill kanunay nga masuk-anong tawo. Misugod siya sa pagpakigbarkada sa pila ka pinatumanang datong batan-on ug nalangkit sa mga droga. Kana nakahimo kaniyang mas masuk-anon ug mas masuk-anon. Sa wala madugay nakig-away na gani siya sa among mga ginikanan. Nakita ko pa gani nga kas-a gitulod niya si Mama! Usa ka semana giplano namo ang among unang kamping sa pamilya. Ako nagpaabot niana! Ug unya si Bill milayas, nga wala magpaila kon diin siya mopaingon. Ako nahadlok alang kaniya, nabalaka. Apan nasuko usab ako kaniya; nasuko kay gikanselar ni Papa ang among biyahe, nasuko kay si Bill kanunayng nagpagubot sa tanang butang.”—Don.

MAKAGUOL sa dihang ang usa ka magulang nga lalaki o babaye morebelde, molayas, hidakpan, o sa usa ka paagi magpakaulaw sa inyong pamilya.

Kasagaran nga ikaw nagtahod sa maong magulang (igsoong lalaki o babaye) ingong sulundan. Ang pagkakitang mahulog siya gikan sa gipatongan maoy makapaguol nga kasinatian. Kana basin makapukaw pag mga kahadlok bahin sa imong kaugalingon. ‘Mahitabo kaha kini kanako?’

Ang kayugot basin lain pang gamhanang emosyon nga pakigbisogan. Kayugtan nimo ang imong rebelyosong igsoon tungod sa tanang kaguol ug kasakit nga ginahatag niya kanimo ug sa inyong pamilya. “Si Mama ug Papa wala mahibalo kon unsay buhaton,” nahinumdom si Don. “Lain ang ilang gibati tungod niadto.” Basin mayugot ka sa dugang nga ang imong masupilong igsoon nahimong sentro sa pagtagad sa inyong mga ginikanan—nga daw ikaw wala magalungtad! Basin matental ka nga magpinilyog diyutay aron madani ang pagtagad sa inyong mga ginikanan.

Sa laing bahin, basin mobati ka usab ug kayugot ngadto sa imong mga ginikanan inigsugod nila sa pagsilot sa usang rebelyoso. Ikaw mahibulong: ‘Kinahanglan bang sila magmapintason kaniya?’ Basin ikaw gipul-an sa pagpamati sa pagkasaba sa inyong mga ginikanan kaniya. Ang pila ka batan-on sa sekreto masina pa, nga mahibulong kon sila makapahimulos ba sa may-kagawasang pagkinabuhi nga karon daw gikahimut-an sa ilang igsoong lalaki o babaye. O kaha ikaw maulaw nga kinahanglang isaysay ang makaguol nga kahimtang ngadto sa imong mga higala.

Nan, ngano mang ang magulang nga mga lalaki ug babaye usahay magpakyas kanato? Ug sa unsang paagi makapugong ka niana sa hinobrang pag-apektar sa imong kinabuhi?

Kon Nganong Mapakyas Usahay ang mga Magulang

Ang Bibliya nagatin-aw nga ang “tanan”—bisan ang gitahod kaayong mga igsoong lalaki ug babaye—“nakasala ug nakabsan sa himaya sa Diyos.” (Roma 3:23) Ug ang mga batan-on ilabina ang hidutlan sa buhat nga daotan, kay sila kasagarang wala pa makatuon sa pagpugong sa ilang mga emosyon ug mga hilig. Sa ingon ang Bibliya nagaingon nga “ang binuang nahigot sa kasingkasing sa usa ka batang lalaki [o, batan-on].” (Proverbio 22:15) bisan pag ang ilang kapakyasan tinong nakapasakit nimo, lagmit walay katarongan nga ikaw motuo nga ang buhat nga daotan sa imong igsoon sa usa ka paagi gitumong kanimo sa personal, ni may katarongan nga ikaw hinobrang maulaw, nga daw ikaw ang nagbuhat sa daotan.

Posible nga may kapakyasan sa bahin sa imong mga ginikanan sa ilang pagmatuto sa imong igsoong lalaki o babaye. Tingali sila sobra ka luag ug napakyas sa pagdisiplina kaniya sa tukmang paagi. (Proverbio 13:24; 29:15, 17) Tingali, usab, sila napakyas sa usa ka paagi sa paghatag ug tukmang panig-ingnan. Bisan pag mao, diyutay ra ang mahimo pinaagi sa pagpakiglalis sa mapait batok sa imong mga ginikanan, nga mosulay sa pagbasol kanila tungod sa mga suliran sa imong igsoon.

Lagmit gayod kaayo, dili ingon nga kapakyasan sa bahin sa imong mga ginikanan sa pagtagana sa pagbansay, apan kapakyasan sa bahin sa imong igsoong lalaki o babaye sa pagsanong sa pagbansay sa ginikanan.

Ang Gibati sa mga Ginikanan

Kini basin makatabang nimo sa pagpabili nganong ang paglapas sa imong igsoon makaguol kaayo ilabina sa imong mga ginikanan. Dakong panahon, kahago, ug emosyon ang ilang gigugol sa pagmatuto sa imong igsoong lalaki o babaye. Sa pagkakita nga siya nagabuhat ug daotan, sila mahupong gayod sa mga pagduhaduha ug pagbati sa sala bahin sa paagi sa pagmatutuo nila kaniya.

Nan, dili katingad-an nga sa dihang ang suliran maoy kinadak-an, ang imong mga ginikanan maorag dili magpakabana kanimo. Ang librong How to Survive Your Child’s Rebellious Teens, nga sinulat ni Myron Brenton, misaysay: “Ang batang rebelyoso mao gayod ang sentro sa kalibotan sa mga ginikanan ug makakuhag dako kaayo sa ilang emosyonal nga kusog nga dili matagad ang ubang mga anak. ‘Ako nabuta kaayo, nagtumong sa akong pagtagad niining usa ka magulang anak babaye nga ako wala gani makaalinggat nga ako may laing anak babaye o bana,’ mao ang pagpahayag niana sa usa ka inahan sa usa ka anak nga nagiyan sa droga.”

Tinuod, dili makiangayon kon kana ang reaksiyon sa mga ginikanan. Apan kana ba dili hisabtan? Ang Bibliya nagasugilon kanato nga si Haring David naguol kaayo bahin sa rebelyon ug sa misangpot nga pagkamatay sa iyang anak nga si Absalom nga sa temporaryo siya nawad-an sa iyang panimbang ug mitiyabaw na lamang: “Anak ko nga Absalom! Absalom anak ko, anak ko!” (2 Samuel 19:4-6) Magmasaligon nga sa pagkalma sa kahimtang—ug kana mokalma sa igong panahon—ang imong mga ginikanan makabaton na usab sa ilang panimbang ug makahimo sa pag-atiman nga mas maayo sa imong mga panginahanglan.

‘Buhaton Ko ba ang Samang Butang?’

Kining pangutanaha gikabalak-an kaayo sa daghang batan-on, ilabina kon sila mahimong mausisaon ug diyutay bahin sa “kagawasan” nga ginatilawan sa ilang magulang nga lalaki o babaye.

Una sa tanan, amgoha nga bisan pag ikaw tingali mitahod sa imong magulang, ikaw gihapon ang responsable atubangan sa Diyos sa pagbuhat kon unsay matarong. “Kon ang usa nahibalo sa pagbuhat kon unsay matarong ug dili mobuhat niana, kini usa ka sala alang kaniya,” matud sa Santiago 4:17. (Itandi ang Galacia 6:5.) Ang pagkasina sa daw kagawasan nga iya karong nabatonan maoy binuang gayod. Gibati sa salmistang si Asap ang maong kasina sa makadiyut. Apan tapos sa pagsusing mabinantayon sa sangpotanan alang sa rebelyosong mga makasasala, siya mihinapos nga kana sila anaa sa “ibabaw sa danlog nga yuta”—nga usa ka pitik sa kasingkasing nga duol kaayo sa katalagman! (Salmo 73:18) Dili kinahanglang masinati sa personal ang buhat nga daotan aron masayran nga kini mosangpot lamang sa kaguol sa kasingkasing.—Galacia 6:7, 8.

Amgoha, usab, nga ang imong magulang nga lalaki o babaye dili magtagna kon unsay imong buhaton. Sumala sa pagpahayag ni Terry (gikutlo sa sinugdan): “Dili ko buhaton ang gibuhat sa akong igsoong babaye. Ako dili sama kaniya. Kami magkalain nga mga persona.”

Tagda, pananglitan, ang asoy sa Bibliya mahitungod kang Jose. Walay mausa sa napulo ka magulang nga lalaki ni Jose ang naghatag kang Jose ug maayong panig-ingnan aron sundogon. Apan wala itugot ni Jose nga ang daotan nilang panig-ingnan mag-impluwensiya kaniya. Gipakita niya ang debosyon ngadto sa matarong nga mga prinsipyo ug nahimong “usa nga napili gikan sa iyang mga igsoong lalaki” nga midawat sa daghang pribilehiyo ug panalangin.—Deuteronomio 33:16; Genesis 49:26.

Ikaw usab makapanlimbasog nga “mahimong panig-ingnan sa mga matinuohon sa pagsulti, sa kagawian, sa gugma, sa pagtuo, sa kaputli,” walay sapayan sa ginabuhat sa imong magulang nga lalaki o babaye. (1 Timoteo 4:12) Ang imong matinuohong paningkamot basin makatukmod pa sa imong magulang nga lalaki o babaye sa pagtul-id sa iyang kinabuhi.

Makakat-on Gikan sa Ilang mga Sayop

Sulayi ang pagbatog kaayohan gikan niining lisod nga kahimtang. Pananglitan, ang imo bang igsoong lalaki o babaye nangitag “daotang mga panagkauban”—mga batan-on nga nagagamit ug daotang sinultihan, nagagamit sa mga droga, nagaabusar sa alkoholikong mga ilimnon, o nagabuhat sa imoral nga kagawian? (1 Corinto 15:33) Tingali kinahanglang nga imong tan-awon pag-ayo kon kinsay imong gipakig-ubanan.

Hunahunaa, usab, ang paagi sa pagsanong sa imong magulang ngadto sa tambag sa imong mga ginikanan. Siya ba makiglalison, gahian, rebelyoso? Kon mao, ikaw ba usahay moretobar sa imong mga ginikanan o magyamtak kon bahin sa pagtuman sa gisugo nila nga imong buhaton? Mahimo kaha nga ikaw mas magbinuotan sa ‘pagtahod sa imong amahan ug imong inahan’?—Efeso 6:2.

Dili kini sayon, apan ikaw ug ang inyong pamilya makalingkawas niining makapasubong kasinatian ug tingali makakita nga may mosangpot nga kaayohan gikan niini. Kasamtangan, ayaw gayod wad-a ang paglaom nga makaamgo ang imong magulang sa kasayop sa iyang dalan ug mohimog mga lakang sa pagbag-o. (Itandi ang Lucas 15:11-24.) Ayaw gayod hikalimti nga bisan tuod pakyason ka tingali sa mga membro sa pamilya, dili gayod “ikaw pagabiyaan ni pasagdan” ni Jehova. (Hebreohanon 13:5) Busa, ang pagkamaunongon kang Jehova maoy pagaunahon. Ang imong tinguha sa pagpahimuot kaniya mopalihok nimo sa pagkinabuhi sa mahinlo ug maputling kinabuhi—bisan pag ang usa ka minahal nga igsoong lalaki o babaye mipalabi sa pagbuhat sa lahi.

[Mga footnote]

[Letrato sa panid 24]

Ang rebelyosong igsoong lalaki o babaye kasagarang mahimong sentro sa kabalaka sa ginikanan. Ingong sangpotanan ang inosenteng anak tingali mobati nga wala pakabanaa