Ang Kalaay Mopahinabog Kalisod ug Depresyon

“ANG kalaay mahimong usa sa labing mapiogon, maipiton nga mga kalisod (stress) nga maagian sa mga tawo.” Matud pa sa taho ni Dr. Jay Shurley, retiradong propesor sa sikyatriya ug sa siyensiya sa batasan sa University of Oklahoma, diha sa artikulo sa magasing Elle. “Ang kalaay,” siya miingon, “mao ang kaalingasa, dili-maayong pagbati nga may deperensiya ang atong mga kinabuhi. Kini nagapangitag kapukawan bahin sa usa ka partikular nga matang, usa ka signal nga ang atong mga panginahanglan wala makab-ot, usa ka pagbati nga nalaang. Kini mohatag ug dakong kalisod, ug kini moresultag nagkalainlaing mga suliran—depresyon, paggamit ug droga, sakit nga anaa ra sa hunahuna, o sa usa ka yanong butang sama sa pagkatulog kanunay aron makalikay sa kalaay.”

Ang pagdukiduki ni Dr. Shurley mahitungod sa mga hinungdan ug sa mga epekto sa kalaay maoy bahin sa lima-ka-tuig nga proyekto sa Antarktika. Ang usa sa iyang makakurat nga mga obserbasyon mao nga ang kalaay mopahinabog mga suliran nga mas grabe hinoon kay sa unang suliran. Kini mohatag dakong kalisod diha sa usa ka tawo. Ang kalisod, sa baylo, mohatag kalaay nga makamugna hinoon ug mas grabe nga kalisod sa kinailadman.

Ang mga epekto niining siklo sa kalaay-kalisod malaglagon. Si Dr. Shurley miingon: “Daghang diborsiyo ang miresulta gikan sa usa ka bana o asawa nga gilaay sa trabaho, gilaay karon nga wala na ang mga anak, gilaay sa makalugda nga sosyal nga kinabuhi, apan kinsa dili makahimo o dili moatubang sa kamatuoran nga ang suliran sa paninugdan maoy personal.” Busa ang gilaay nga kapikas makigbulag ug “mangitag lain, ug sa makadiyut lang kana makasulbad sa suliran. Sa makadiyut lang. Unya balik na usab sa uno.” Oo, ang kalaay mopaunlod pag-usab sa tawo ngadto sa kamingaw.

“Ang tawhanong hunahuha,” miingon si Dr. Shurley, “gutom ug kausaban, hagit, kahibalo, ug bag-ong kasinatian. Ang panaglainlain dili mao ang lamas sa kinabuhi. Kini mao ang diwa sa kinabuhi.” Bahin niini, si Dr. Shurley misaysay kon nganong ang mga sapian mao ilabina ang may suliran sa kalaay. “Mabatonan nila halos ang tanang butang nga ilang gusto. Apan alang sa usa ka butang nga tinuod nga makatagbaw, kini kinahanglang hagoan, paningkamotan. Kon wala nay butang nga tinuod nga makahagit, bisan ang labing maanindot, pribilehiyadong paglungtad makalaay—usa sa katarongan kon nganong daghang tawo niining kahimtanga modangop sa paggamit ug droga.”