Makalaay ba ang Imong Kinabuhi? Makausab Ka Niana!
SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA ESPANYA
SI Margaret ug Brian diha na sa ilang tungatungang panuigong 50 sa dihang miabot ang maayong kahigayonan: sayong pagretiro nga may maayong pensiyon. Tungod niadto mihukom sila sa pag-adto sa habagatan alang sa init nga adlaw ug sa mga baybayon sa Mediteranyo. Wala nay kahingawa, wala nay kabalaka—ang hayahay nga kinabuhi nagpaabot kanila sa ilang bunggalo sa daplin sa dagat.
Human sa duha ka tuig ang malipayon nga kahimtang sa sinugdan hinayhinay nga nagakasum-ol. Si Brian mibatbat: “Ang tanan daw makalaay kaayo—adlaw-adlaw walay ginabuhat. Siyempre ako maligo sa dagat, magdulag diyutayng golp o diyutayng tennis, ug makig-estorya kanunay kang bisan kinsa nga mamati. Mahitungod sa unsa? Sa walay hinungdang mga butang.”
Si Gisela, usa ka inahan sa iyang sayong 20 anyos, may matahom gamayng batang babaye. Inigkahapon ang inahan ug ang anak nga babaye, sa naandan, moadto sa parke, diin ang anak nga babaye magduladula diha sa balas, nalingaw pag-ayo, malipayong nagapormag mga putoputo ug mga kastilyo sa balas. Kasamtangan, ang inahan nagalingkod sa duol nga lingkoranan sa parke ug nagalantaw sa iyang bata. Ginabantayan ba gayod niyag maayo ang iyang bata? Didto sa iyang gilingkoran, ang iyang mga dalunggan gidikit ug maayo diha sa iyang gidaladalang radyo. Tungod sa aso sa iyang sigarilyo, halos dili na niya makita ang iyang gamayng bata. Siya gilaayan hangtod nga siya naghilak tungod sa kasubo.
Si Peter, usa ka 17-anyos nga estudyante sa hayskol, naglingkod sa iyang lawak, nga puno sa modernong kasangkapang elektroniko. Gibuksan niya ang usa sa iyang video games, nga nadiskobrehan nga wala na kini makapaikag kaniya. Nadula na niya kini sa gatosan ka beses, ug karon nahibalo na siya kon unsaon pagpildi niana. Angay ba siyang mamati ug musika? Apan, wala siyay rekording nga wala pa niya madunggi sa makadaghan. Gipul-an pag-ayo, siya mimulo: “Wala ko masayod kon unsay buhaton.”
Ginapalabay ba Nimo ang Panahon?
Sa pagkatinuod, dili ang tanang adlaw ni bisan kinsa makapuol ug makalaay. Daghan gihapon ang nagkinabuhing malipayon ug makahuloganong kinabuhi, nga nakabatog katagbawan pinaagi sa pagkakat-on sa bag-ong mga butang, sa pagtagbaw sa ilang pagkamamugnaon, ug pinaagi sa pag-ugmad ug maayong relasyon sa ubang tawo—ug mas labaw pa gayod gani, uban sa Diyos.
Ugaling, ang pagkalaay nagaapektar sa mga tawo sa tanang matang sa pagkinabuhi—1 sa matag 3 ka Aleman, sumala sa usa ka dili pa dugayng surbi. Ang mapangandoyong Yuppie nga nagyampungad kanunay sa tanang popular nga mga dapit sa kalingawan, ang walay-trabahong mga batan-on kinsa nagapalabay ug panahon pinaagig kusog nga musika ug baratohong serbesa, ang gulangon nga mamumuo nga nagausik sa hinapos sa semana sa pagtan-aw ug telebisyon, ang ehekutibo nga mawad-ag kadasig inigbiya niya sa iyang opisina—ang tanan nagaantos sa kasagarang pagmulo: pagkalaay.
Ang karaang mga pilosopo nagtawag niini nga taedium vitae (ang Latin sa kabudlay sa kinabuhi). Sa Aleman kini maoy Langeweile (taas nga panahon). Ang hinayng dagan sa panahon, trabaho nga daw walay-pulos, ang tinguhang “makalingkawas niining tanan” maoy sagad-kaayong timailhan sa pagkalaay.
Bisan ang mga sapian apektado. Human batbata ang hinobrang estilo-sa-kinabuhi sa dagkong mga gastador, si Roger Rosenblatt sa magasing Time nag-ingon: “Human makabaton ug dakong balay ug dakong tanaman ug dagkong inalimahang mga mananap, human makatambong ug dagkong mga salosalo ug mahimamat ang iladong mga tawo, unsa ang ginapamulong sa dagkong mga gastador sa kalibotan? Nga sila gilaayan. Gilaayan.”
Kas-a gituohan nga ang dugang nga lulinghayaw maoy sulbad sa pagkalaay. Ang ideya mao nga ang makitawhanong mga kahimtang sa pagtrabaho, ang pagtapos sa makapuol nga kalaay sa nangagi, ug ang daghang panahon sa paglulinghayaw maghimo sa kinabuhi nga magantihon alang sa kasarangang tawo. Ikasubo, hinunoa, dili ingon niana kasayon. Ang paghukom kon unsay buhaton niining tanang libreng panahon napamatud-ang mas malisod kay sa gidahom. Daghan ang mahinamong nagapaabot sa tibuok semana sa usa ka malipayong hinapos nga semana, nga nakakaplag lamang nga kini dili makalingaw sumala sa ilang gidahom.
Dili-Maayong mga Resulta sa Pagkalaay
Ginatinguha sa uban nga makalingkawas sa pagkalaay pinaagi sa pagkalangkit pag-ayo sa sobrang kalihokan. Ang ubang mga giyanon sa trabaho nahimong ingon niana tungod kay sila wala masayod kon unsay himoon sa ilang panahon kon sila wala sa opisina. Gihupay sa uban ang ilang pagkalaay pinaagig pag-abuso sa alkohol o sa pagpangitag kaukyab pinaagig pag-eksperimento sa mga droga. Ginaatubang sa daghang nagkinabuhing puliki ug mahilayon nga mga bituon sa natad sa kalingawan ang kahaw-ang, inigkatapos sa pasundayag, pinaagig mga droga sama sa cocaine. Ang pagkalaay giila nga usa sa mga hinungdan sa kusog nga pagdaghan sa di-kasal tin-edyer nga mga inahan, nga ginatuohan sa daghan nga ang usa ka bata maghatag kahulogan sa ilang mga kinabuhi.
Ang pagkalaay gilangkit gani sa pagsulbong sa krimen. Ang magasing Time nag-ingon nga daghang batan-on ang mobiya sa eskuylahan sa edad 16 ug walay ginabuhat ug nga ang mga walay-trabaho sa Kasadpang Uropa, kon itandi sa ilang nagatrabahong mga isigkaingon, “mas lagmit nga maghikog, mas kiling sa pag-abuso sa droga, mas lagmit magmabdos nga gawas-sa-kaminyoon ug mas kiling sa paglapas sa balaod.” Kini daw nagpamatuod pag-usab sa karaang panultihon nga “si Satanas makakaplag gihapon ug kapilyohan alang sa mga kamot nga walay ginabuhat.”—Itandi ang Efeso 4:28.