Ang Pranses nga Rebolusyon—Usa ka Aninag sa mga Butang sa Umaabot

Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa Pransiya

Ang Pranses nga Rebolusyon nahitabo sa 200 ka tuig kanhi, sa 1789. Unsay mga hinungdan niini? Unsang mga panig-ingnan sa mga butang sa umaabot ang gibilin niini?

“PAG-ALSA ba kini?” sukna pa sa hari.

“Dili, Ginoo, rebolusyon kini.”

Ang Pranses nga haring Louis XVI misukna niadtong pangutanaha sa Hulyo 14, 1789, ang adlaw sa dihang giasdang ang Bastille sa Paris. Iyang gipakita nga ang Pranses nga hari wala makasabot sa mga hitabo nga mopatunghag walay-kataposang mga kausaban sa Pransiya ug usa ka aninag sa mga butang sa umaabot.

Sa panahon sa ika-18ng siglo, ang kagutom nakapahinabog daghang mga pag-alsa sa Pransiya. Sa bisperas sa rebolusyon, duolan sa 10 milyones gikan sa 25 ka milyong populasyon nagsalig sa hinabang aron mabuhi. Dugang pa, ang harianong gahom nagakadunot, ang administrasyon wala-magpakabana bahin sa mga kausaban, ug gikuwestiyon sa mga makinaadmanon kon ang awtoridad sa hari angayan ba nga molabaw kay sa nasodnong mga intereses.

Ang mga Heneral-sa-Estado

Sa 1788 giatubang sa rehimen ang pinansiyal nga krisis, tungod sa paglaban sa mga Pranses sa mga Amerikano sa ilang Gubat sa Independensiya batok sa Britanya. Ang hari napugos sa pagtigom nianang gitawag nga mga Heneral-sa-Estado. Kini gilangkoban sa mga hawas gikan sa tulo ka matang sa nasod: ang klero (ang unang estado); ang mga hamili (ang ikaduhang estado); ug ang mga tawong ordinaryo (ang ikatulong estado).

Ang klero gihawasan lamang ug 150,000 ka tawo, ang mga hamili duolan lang ug 500,000, ug ang ikatulong estado kapin sa 24,500,000. Ang matag usa ka matang adunay usa ka botos lamang. Kini nagpasabot nga ang mga tawong ordinaryo (nga dunay usa ka botos) dili makahimog bisan unsang mga kausaban gawas kon ang klero ug ang mga hamili (nga dunay duha ka botos) mouyon. Busa ang klero ug ang mga hamili—nga duolan sa 3 porsiento sa populasyon—makapildi sa laing 97 porsiento! Dugang pa, ang klero ug ang mga hamili maoy nagpanag-iya sa duolan sa 36 porsiento sa yuta ug wala magbayad ug buhis sa yuta.

Sa gigutom ang mga tawo, gisaway sa mga hawas sa mga tawong ordinaryo ang pagdaogdaog sa kagamhanan, ang dili-timbang nga sistema sa pagbuhis ug pagbotar, ug ang mga inhustisya ug pagkabahandianon sa herarkiyang Katoliko ug sa mga hamili. Apan, ang hari mopatim-aw nga may kasegurohan, sanglit siya gituohan nga nagmando pinaagig balaan nga katungod. Ug ang mga tawo may pagtuo gihapon sa relihiyong Katoliko. Apan, wala dangtig upat ka tuig, napukan ang monarkiya, ug gisugdan ang pagtangtang sa pagkakristohanon.

Sa tingpamulak sa 1789, misugod ang paaging rebolusyonaryo. Sanglit ang mga hamili midumili man sa pagdawat sa kausaban sa paagi sa eleksiyon, ang mga deputado sa ikatulong estado mideklarar ug Nasyonal nga Asembliya. Kini ang nagtimaan sa kadaogan sa kapitalistikanhong rebolusyon ug ang kataposan sa bug-os nga monarkiya.

Apan, ang mga mamumuo nahadlok nga magsabot ang hari ug ang aristokrasya sa pagpukan sa ikatulong estado. Kini ang nakaaghat sa mga tawo sa paglungkab sa mga kastilyo ug sa mga balay sa yutaan, nga misangpot ug pag-alsa sa masa. Sa gabii sa Agosto 4, 1789, aron mahuptan ang kalinaw, ang Asembliya mihukom sa pagkuha sa mga pribilehiyo sa mga hamili ug sa pagwagtang sa rehimen sa mga asindero-saop. Busa, sa pipila lang ka adlaw, ang mga haligi sa daang rehimen nabungkag.

Ang mga Katungod sa Tawo

Unya gipailaila sa Asembliya ang Deklarasyon sa mga Katungod sa Tawo. Ang mga mithi sa kagawasan, kaangayan, ug panag-igsoonay gimantala. Apan gibuntog sa Asembliya ang pagsupak sa klero sa wala pa ilakip ang mga artikulo 10 ug 11, nga nag-ila sa mga katungod sa kagawasan sa relihiyon ug sa pagsulti.

Daghan ang nagtuo nga nakaplagan nila ang hingpit nga kagamhanan. Apan, sila napalaw tungod kay ang simbahan, nga gihawasan ni Papa Pio VI, misalikway sa Deklarasyon. Daghang mga rebolusyonaryo usab miyubit sa Deklarasyon, nga nagpadaog sa walay-katagbawang pagkauhaw ug dugo.

Kapin sa 150 ka tuig sa ulahi, sa 1948, ang Heneral nga Asembliya sa Hiniusang Kanasoran misagop sa Unibersohanong Deklarasyon sa Tawhanong mga Katungod, nga nadasig sa Pranses nga mga pulong niadtong 1789. Apan karong adlawa, sama sa miagi, daghan niadtong mialagad sa ngabil lamang sa maong mga katungod nagpakitag bug-os nga pagkawalay-pagtagad sa mga prinsipyo nga gipahayag. Pagkatinuod sa mga pulong sa Ecclesiastes 8:9: “May mga tawo nga adunay gahom ug ang uban nagaantos ubos kanila.”—Today’s English Version.

Ang Simbahan Nabahin

Sa Agosto 1789 may pipila ka deputado nga mitanyag sa ideya sa paghimo sa kabtangan sa simbahan nga panag-iyahon sa nasod. Ang maong laraw nahimong balaod, ug gisikop sa estado ang kabtangan sa simbahan. Dugang pa, gipugos sa Asembliya ang mga pari sa pagpanumpa sa pag-unong sa Sibil nga Batakang-Balaod sa Klero nga gihimo niini.

Ang simbahan nabahin. Adunay mga pari sa estado (60 porsiento sa kaklerohan), ang midawat sa panumpa, ug ang mga pari nga midumili sa pagpanumpa sa pag-unong, nagpabiling maunongon sa Roma. Kining maong pagkabahin nakapatunghag daghang panagbangi. Ang mga pari nga midumili sa pagpanumpa giisip nga mga kaaway sa rebolusyon ug sa nasod.

Kalisang ug Pag-ulag-dugo

Ang mga kapeligrohan sa gawas naghulga usab sa rebolusyon. Ang langyawng mga monarkiya nagplano nga mangilabot sa Pranses nga mga kalihokan sa pagbalik sa hari sa iyang trono. Alang sa mga tawong ordinaryo, nawad-an silag pagsalig kang Louis XVI sa dihang, sa Hunyo 21, 1791, siya misulay sa paglayas sa nasod.

Sa tingpamulak sa 1792, tungod sa nagdakong pagsupak sa rebolusyon sa ubang mga nasod sa Uropa, ang Pransiya mideklarar ug gubat sa hari sa Bohemia ug Hungaria. Ang gubat mikaylap sa tanang bahin sa Uropa ug nagpadayon hangtod sa 1799, uban sa kapin sa 500,000 ka mga biktimang Pranses.

Sa Agosto ug Septiyembre 1792, ang rebolusyon nahimong radikal. Ang hari gipalagpot, gihukman sa kamatayon, ug giproklamar ang republika. Ang hari gipatay sa Enero 21, 1793, ug ang rayna, si Marie Antoinette, gipatay sa Oktubre 16, 1793. Daghang dili-mapaluyohong mga pari gipapahawa. Ang mga rebolusyonaryo mibati nga angay nilang ipahigawas ang ubang mga tawo nga naulipon gihapon sa daogdaogang mga monarkiya. Apan ang mga tigpagawas sa kasagaran nahimong mga daogdaogan mismo.

Hinunoa, walay nahatag nga kahupayan gikan sa mga kalisod nga misamot tungod sa gubat. Human sa balaod sa pagrekluta ug 300,000 ka lalaki, mitungha ang kagubot sa nasod. Sa kasadpang Pransiya, gimugna ang Katolikong kasundalohan sa hari ubos sa simbolong krus ug sagradong kasingkasing. Kini ang mimando sa mga lungsod sa upat ka dapit ug gipamatay ang mga republikano didto.

Gipahimuslan sa sentral nga kagamhanan kining mga sulirana sa paghatag sa iyang kaugalingon ug diniktador nga mga gahom diha sa mga kamot sa usa ka “Komite sa Kaluwasan sa Publiko,” diin si Robespierre mao ang nangibabaw nga membro. Ang kalisang nahimong prinsipyo sa kagamhanan. Kasagaran, ang mga katungod nga gihimo sa 1789 nga Deklarasyon giyatakan. Ang rebolusyonaryong mga hukmanan nagpakanaog ug dugang ug dugang mga silot sa kamatayon, ug ang pagpunggot sa ulo nabantog.

Ang Paghimong-dili-kristohanon

Gikan sa tinghunlak nga 1793, nagtukod ang rebolusyonaryo nga kagamhanan ug dakong plano alang sa paghimong-dili-kristohanon. Ang tumong mao ang pagtukod ug “bag-ong tawo” nga kuhaan sa bisyo. Ang relihiyong Katoliko giakusar nga misulay sa pagpahimulos sa pagkamatuotuohon sa mga tawo. Ang ubang mga simbahan giguba, samtang ang uban gihimong mga baraks. Ang klero gipugos sa pagbiya sa ilang bokasyon ug sa pagminyo. Kadtong midumili gidakop ug gipatay. Ang pipila mikalagiw sa nasod.

Ang relihiyong Katoliko gipulihan sa relihiyon sa Katarongan. Gilantaw sa pipila ang Katarongan isip usa ka diyosa, ang “Inahan sa yutang-natawhan.” Dayon, ang pagsimba sa Katarongan gipulihan sa usa ka walay-diyos nga relihiyon nga gipakanaog ni Robespierre. Iyang gipamatay ang iyang mga kaaway ug nagtukod ug mabangis nga kagamhanang diniktador. Kining kahilig sa dugo nakapukan sa iyang kaugalingong kinabuhi. Siya giguyod nga nagsiyagit sa punggotanan sa ulo sa Hulyo 28, 1794.

Ang mga politiko nga naluwas naglikay sa usa-ka-tawo nga pagkadiktador, busa ilang gisalig ang gahom sa lima ka membro. Apan sa mibalik ang gubat ug ang pinansiyal nga kahimtang misamot, ang paghatag sa gahom diha sa mga kamot sa usa ka tawo, si Napoleon Bonaparte, giangayan. Ang dalan gibuksan alang sa laing diktador.

Ang Pranses nga rebolusyon nagpugas ug mga ideya nga sa ulahi midako ngadto sa mga demokrasya ug mga kagamhanang diniktador. Kini nagpakita usab kon unsay mahitabo sa dihang ang politikanhong mga gahom kalit nga moliso batok sa organisadong relihiyon. Niining paagiha, kini naghatag usa ka aninag sa mga butang sa umaabot.—Pinadayag 17:16; 18:1-24.

[Letrato sa panid 28]

Sulod sa Katedral sa Notre Dame, usa ka idolatrosong piyesta alang sa diyosa sa Katarongan

[Tinubdan]

Bibliothèque Nationale, Paris

[Tinubdan sa Letrato sa panid 26]

Gikan sa usa ka karaang kinulit, ni H. Bricher sc.