Ang Pagpangita Alang sa Mas Hataas nga Kinabuhi

ANG pagpangita alang sa mas hataas nga kinabuhi maoy halos parehas ka tigulang sa kinabuhi mismo. Busa dili ikatingala nga ang kasaysayan, karaan ug moderno, puno sa mga sugilanon ug mga sugilambong sa mga tawong nangita sa sekreto sa hataas nga kinabuhi.

Ang romantikong kasaysayan nagpatuo kanato, pananglitan, nga ang Katsilang eksplorador nga si Juan Ponce de León nagpangitag usa ka tuboran sa pagkabatan-on sa dihang siya mibiyahe paamihanan gikan sa Puerto Rico sa tuig 1513. Apan ang mga katalirongan nag-ingon nga siya mibiyahe aron makabatog mga ulipon ug bag-ong yuta. Iyang nadiskobrehan, dili ang usa ka tuboran aron mahibalik sa pagkabatan-on, kondili ang gitawag karong Florida. Bisan pa niana, ang sulosugilanon nagapadayon.

Balik pa sa karaang panahon, ang Akkadianhong balak ni Gilgamesh, nga gisulat diha sa papan nga pinetsahag una pa sa ika-18ng siglo W.K.P., nasugilon kon nganong si Gilgamesh gigukod sa kahadlok nga mamatay human nga namatay ang iyang higalang si Enkidu. Kini naghubit sa iyang mga biyahe ug mabudlay apan walay-kapuslanang mga paningkamot sa pagkab-ot sa imortalidad o pagkadili-mamatay.

Sa dili pa dugay, niadtong 1933, diha sa iyang nobela nga Lost Horizon, gilarawan ni James Hilton ang usa ka hinanduraw nga yuta nga gitawag Shangri-la. Didto gitagamtam sa mga molupyo ang halos hingpit ug hataas kaayo nga kinabuhi diha sa paraisonhong mga palibot.

Bisan karong adlawa, adunay mga tawong kinsa tim-os nga nagapangita sa dili-kasagaran ug langyawng mga paagi nga nagasaad ug maarang-arang ug hataas nga kinabuhi. Ang uban hinunoa, nagahimog mas praktikal nga paagi. Sila nagsunod ug higpit nga mga lakang sa kahimsog o naghimog istriktong diyeta ug mga rotina sa ehersisyo. Sila nagalaom nga kini motabang kanila nga batan-ong tan-awon ug mobatig maayo.

Kining tanan nagpasiugda sa pangunang tinguha sa tawo nga mabuhing hataas, malipayong kinabuhi.

Ang Siyentipikanhong Paagi

Ang pagtuon sa pagkatigulang ug ang mga suliran sa mga tigulang nahimong usa ka seryosong siyensiya. Ang bantog nga mga siyentipiko mibati nga sila anaa na sa ngilit sa pagdiskobre sa hinungdan sa pagkatigulang. Ang pipila naghunahuna nga ang pagkatigulang giprograma diha sa mga genes. Ang uban mibati nga kini mao ang nakuhang resulta sa makadaot nga mga sakit ug sa makadaot nga mga produkto sa metabolismo. Ang uban pa nagpasangil sa pagkatigulang ngadto sa mga hormone o sa sistema sa imyunidad. Ang mga siyentipiko nagtuo nga kon ang hinungdan sa pagkatigulang maila, nan kini tingali mawala.

Sa pagpangita sa imortalidad, ang linya tali sa siyensiya ug sa tinumotumong siyensiya nahimong nagakalisod ug nagakalisod nga mailhan. Ang pagpaliwat maoy usa niana nga pananglitan. Ang ideya sa pagpaliwat, o pagsanay, sa usa ka kaamgid nga lawas sa usa ka tawo pinaagi sa pagmaniobra sa selula ug gene. Unya, sa dihang ang mga bahin sa lawas masakit o madaot, ang usa ka bag-ong organo mahimong kuhaon gikan sa gipaliwat ug maoy ipuli, sama sa usa ka gubaon nga piyesa sa sakyanan nga pulihan ug usa ka bag-ong piyesa. Ang pipila ka mga siyentipiko miangkon nga sa teoriya walay utlanan kon unsay mahimo pinaagi sa pagpaliwat.

Sa paghisgot ug dugang niining butanga mao ang paagi nga gitawag cryonics. Sa dihang ang usa ka tawo mamatay, matud sa mga nagpasiugda, ang lawas pakamigon sa pagpreserbar niini hangtod moabot ang panahon nga madiskobrehan ang tambal alang sa sakit nga dili matambalan karong adlawa. Dayon ang yelo sa lawas tunawon, buhion-pag-usab, ug ipasig-uli​—malaomon alang sa usa ka hataas, malipayong kinabuhi.

Bahin sa maong mga paningkamot ug sa gasto sa dimaihap ka minilyong dolyar sa panukiduki, unsa ba ang sangpotanan? Kita ba haduol nang mahigawas gikan sa yugo sa kamatayon kay sa tanan niadtong linibo ka minilyong mga tawo kinsa nabuhi ug namatay atubangan kanato?

Unsa ang mga Kalaoman?

Kon hukman sa malaomong mga proklamasyon ug mga panagna sa pipila niadtong nakigbahin niana nga panukiduki, daw mopatim-aw nga ang hataas nga kinabuhi kay sa atong naandan anaa lamang sa duol. Ania ang pipila ka mga pananglitan nga makuha sa ulahing mga tuig sa 1960.

“Ang kahibalo nga atong nakuha diha niana nga pagpanukiduki mohatag kanatog mga hinagiban nga atong gikinahanglan sa pagpakig-away sa kataposang kaaway​—ang Kamatayon​—diha sa iyang kaugalingong luna. Kini mohatag ug relatibong imortalidad nga ato rang maabot. Kini moabot sa atong panahon.”​—Alan E. Nourse, mananambal ug magsusulat.

“Atong buntogon sa bug-os ang mga suliran sa pagkatigulang, aron ang aksidente na lamang ang mahimong hinungdan sa kamatayon.”​—Augustus B. Kinzel, ang kanhi presidente sa Salk Institute for Biological Studies.

“Ang imortalidad (diha sa diwa sa walay-kataposang paglugway sa kinabuhi) sa teknikal makab-ot, dili lamang alang sa atong mga anak kondili sa atong kaugalingon mismo.”​—Robert C. W. Ettinger sa The Prospect of Immortality.

Kasamtangan dili tanang gerontolohista ug mga tigdukiduki ang aduna niana nga kadasig, ang katibuk-ang gikauyonan sa mga eksperto mopatim-aw nga sa pagsugod sa ika-21ng siglo, ang pagkatigulang mapugngan ug ang kinabuhi sa pagkatagsaon mapatas-an.

Karon nga kita haduol na kaayo sa sinugdanan sa ika-21ng siglo, unsa ang hulagway? Ang hataas nga kinabuhi ba, bisan dili na ang imortalidad, duol nang makab-ot? Tagda kining mga obserbasyona:

“Daghang gerontolohista mouyon nga magubot kaayong panahon kini alang kanato. Kita wala mahibalo kon unsa ang sukaranong mekanismo sa pagkatigulang, ni atong masukod ang gitas-on sa pagkatigulang diha sa tukma biokemikanhong mga termino.”​—Journal of Gerontology, Septiyembre 1986.

“Walay usa ang nasayod sa tukma kon unsa ang proseso sa pagkatigulang o kon nganong kini magkalahi sa nagkalainlaing mga tawo. Ni adunay usa ang nasayod kon unsaon sa pagpauswag sa gitas-on sa kinabuhi sa tawo, bisan pa sa linimbong ug usahay peligrosong pangangkon sa mga negosyante nga ‘mapatas-an pa ang kinabuhi’ ug sa uban kinsa ilegal nga naganegosyo sa mga kahadlok ug mga sakit sa mga tigulang.”​—FDA Consumer, ang opisyal nga basahon sa U.S. Food and Drug Administration, Oktubre 1988.

Ang mga panagna nga gihimo sa miagi bahin sa pagbuntog sa kamatayon ug sa pagpataas sa kinabuhi sa walay kataposan sa dayag maoy paghinobra. Ang imortalidad pinaagi sa siyensiya maoy dili-makab-ot gihapon nga damgo. Nagpasabot ba kini nga hangtod nga adunay usa ka dakong kalamposan sa siyensiya o teknolohiya, wala gayoy mahimo aron mapataas o labing menos mapauswag ang kinabuhi?

Mas Hataas, Malipayong Kinabuhi Karon?

Bisag wala hikaplagi sa mga tigdukiduki ang sekreto sa hataas nga kinabuhi, sila nakakat-on ug dako bahin sa kinabuhi ug ang proseso sa pagkatigulang. Ug ang pipila ka mga impormasyon nga nakuha mahimong gamiton sa kaayohan.

Ang mga eksperimento uban sa mga hayop, pananglitan, nagpakita nga ang “kontroladong pagpakaon makalugway sa katibuk-ang pagkabuhi nga kapin sa 50 porsiento ug makapalangan sa pagtungha ug kagrabe sa daghang mga suliran nga dala sa pagkatigulang,” mitaho ang London Times. Kini mitultol sa mga pagtuon kon ang samang butang matuod maylabot sa mga tawo.

Busa, diha sa iyang librong The 120-Year Diet, ni Dr. Roy Walford nagrekomendar ug menos-kaloriya, menos-tambok, ug daghang-sustansiyang pagkaon nga duyogan ug maayong programa sa ehersisyo. Iyang gipunting ang mga tawo sa Okinawa ingong pananglitan. Kon itandi sa pagkaon sa aberids nga mga Hapones, ang ilaha maoy duolan sa 40 porsientong menos sa kaloriya; gani sila “adunay gikan sa 5 ngadto sa 40 ka pilong gidaghanon sa mga sentenaryo o mga tawong nag-edad ug usa ka gatos kay sa ubang mga isla sa Hapon.”

Ang mga netibo sa rehiyon sa Caucasus sa kasadpang Unyon Sobyet maoy laing kanunayng gisitar nga pananglitan nga tag-as ug kinabuhi. Si Sula Benet, kinsa nagpuyo taliwala sa mga Caucasiano, nagtaho sa iyang librong How to Live to Be 100 nga ang tagsaong gidaghanon niadtong mga tawhana nga nagkinabuhing mahimsog ug aktibong nagkinabuhi nga kapin na sa 100 ang edad, ug ubay-ubay ginaingong nabuhi nga kapin sa 140 ka tuig. Siya miingon nga “duha ka butang nga anaa kanunay sa pagkaon sa Caucasiano: 1. Walay paghinobra sa pagkaon . . . 2. Ang kusog nga pagkaon sa natural nga mga bitamina diha sa preskong mga utanon.” Dugang pa, “ang ilang trabaho nagatagana kanila dili lamang sa ehersisyo sa lawas kondili sa kahibalo usab sa ilang kaugalingong makahuloganong amot sa ilang komunidad.”

Unsay Imong Mahimo

Ang pagbalhin ba ngadto sa Okinawa o sa Caucasus o sa laing dapit diin ginatagamtam sa mga netibo ang hataas nga kinabuhi mao ang sulbad? Malagmit dili. Apan adunay mga butang nga imong mahimo. Imong masundog ang maayong mga batasan niadtong taas-ug-kinabuhing mga tawo ug sunda ang tambag sa may katakos nga mga doktor, mga nutrisyonista, ug mga eksperto sa panglawas.

Sila halos sa katibuk-an morekomendar ug usa ka kinabuhing makasaranganon. Kini nagpasabot nga dili lamang mabalak-on sa gidaghanon sa pagkaon nga imong kaonon kondili alerto usab sa pagkaon ug sustansiyado ug makahimsog nga mga pagkaon nga mabatonan nimo. Ang maayong mga epekto sa regular nga ehersisyo usab nabantog. Ang makataronganong paningkamot nga ipadapat kining mga prinsipyoha ug sa paghanaw sa makadaot nga mga batasan sa modernong katilingban, sama sa pagtabako ug droga ug abuso sa alkohol, makatabang kanimo nga mobatig maayo.

Sa pagkamatuod, kon maayo ang atong pag-atiman sa atong lawas, kita mahimong mas mahimsog. Ug kon kita mas mahimsog, mas dako ang atong kalagmitan nga mabuhing dugay. Ugaling, bisan unsay atong himoon, ang aberids nga gitas-on sa kinabuhi nagpabilin sa Biblikanhong 70 o 80. (Salmo 90:10) Aduna bay paglaom nga ang gitas-on sa kinabuhi mapalugway, ug kon aduna, Hangtod sa unsang gidugayona?

[Kahon sa panid 5]

PILAY IMONG EDAD?

Nakaamgo ka man niini o wala, ikaw mas tigulang na kay sa imong gihunahuna. Ang biolohikanhong siyensiya nagtug-an kanato nga sa pagkatawo, ang obaryo sa mga babaye nasudlan nang daan sa tanang mga ova, o mga binhi sa babaye, nga iyang igapanganak. Kini nagpasabot nga kon ang imong inahan maoy 30 anyos sa pagmabdos kanimo, ang binhi sa babaye nga sa kataposan nahimong ikaw maoy 30 anyos na ang edad.

Kana tingali dili mopabati kanimong edaran, apan sa matag adlaw ikaw nagakatigulang. Batan-on man o edaran, kitang tanan magakatigulang, ug kadaghanan kanato interesado nga mapakunhoran kana nga proseso​—kon dili man sa aktuwal hunongon kana.