Pagpaniid sa Kalibotan
BAG-ONG MGA HUBAD SA BIBLIYA
Ang tibuok Bibliya o mga bahin niini karon mabatonan na sa mga 98 porsiento sa populasyon sa kalibotan, kay gihubad sa bahin o sa tibuok nganha sa mga 1,928 ka lainlaing pinulongan. Ang Pranses nga mantalaang La Croix mitaho nga 21 ka bag-ong hubad sa Bibliya gipatik niadtong 1989. Naapil sa bag-ong mga hubad mao ang mga pinulongan sama sa Tok Pisin, usa ka klase sa Pidgin English nga gigamit sa mga bahin sa Papua New Guinea; Trukese, nga gigamit sa isla sa Truk ug sa ubang mga isla sa South Pacific; Lahu, usa ka dili-Ininsek Sino-Tibetan nga pinulongan sa Habagatan-silangang Asia; ug Bawm, nga gigamit sa Bangladesh. Ang trabaho nagapadayon na karon sa mga hubad sa Lappish, nga gigamit sa Kola Peninsula of the Soviet Union ug sa mga bahin sa Scandinavia, ug sa Romany, ang pinulongan sa mga Hitano.
KONEKSIYON SA SAKIT SA BUKOG NADISKOBREHAN
Ang osteoporosis, usa ka sakit sa bukog nga makapabakol, nagatakboy sa un-kuwarto sa Caucasian nga kababayen-an nga kapig 60 sa edad sa Tinipong Bansa. Si Dr. Jeanne Freeland-Graves sa University of Texas sa Austin nangangkon nga adunay koneksiyon tali sa osteoporosis ug sa lebel sa manganese sa dugo. Ang iyang panukiduki nagapaila nga ang tigulang nga mga babaye nga may osteoporosis dunay ubos nga mga lebel sa mineral diha sa dugo kay sa mga babayeng himsog sa samang edad ug ang mius-os nga mga lebel basin makaamot sa sakit. “Ang mga bukog mosugod sa pagkadaot paglapas sa edad 35,” matud ni Dr. Freeland-Graves. “Apan sa dihang ang mga babaye makasinati sa menopause, mawad-an sila sa mapanalipdanong epekto sa estrogen ug mokusog gayod ang pagkadaot sa bukog.” Siya miingon nga bisan pag ang calcium hinungdanon alang sa mga bukog, ang pagtomar sa mga suplementong calcium dili mosanta sa sakit tungod kay “ang bukog gilangkoban dili lang sa calcium, ug ang manganese maoy usa sa minerales nga gipondo diha sa bukog. Ang mga pagkaon nga tugob sa manganese mao ang pinya, pecans, mani, balatong, humay, espinaka, kamote, oatmeal, ug lunlon-trigo nga tinapay.
ANG PAGPASUSO NAGAPANALIPOD
Ang mga inahan nga nagapasuso sa ilang mga bata nagahatag kanilag dakong bentaha—pag-us-os sa purohan sa impeksiyon—mihinapos ang usa ka grupo sa mga doktor nga gipangunhan ni Propesor Peter Howie sa Ninewells Hospital and Medical School, Dundee, Scotland. Ang pagtuon sa mga masuso sulod sa ilang unang tuig, nga gipatik sa British Medical Journal, mitaho nga ang mga bata nga gipasuso sa unang 13 ka semana sa kinabuhi nagaantos sa menos sa un-tersiya sa gastrointestinal nga mga sakit nga nagatakboy niadtong gibeberon. Ang pagpasuso nagapatungha usab sa susama apan mas gamayng epekto diha sa pagpakunhod sa mga sulirang respiratoryo. Ang mga doktor mihinapos nga aron maangkon sa mga bata ang maong mga kaayohan, ang mga inahan “angay magpadayon sa pagpasuso sulod sa labing menos tulo ka bulan.”
KARNABAL SA KRIMEN
Ang usa ka Brazilianong mantalaan, Folha de S.Paulo, karong bag-o nagpatik sa listahan sa seryosong mga krimen nga gihimo sa São Paulo panahon sa karnabal una pa sa Kuwaresma. Ang listahan naglakip sa 616 ka away; sa total nga 432 ka pangawat, mga panglungkab, ug mga pagbun-og; 17 ka paglugos; 3 ka pangidnap; ug 39 ka pagbuno—ang tanan sa 18 ka oras lang. Dugang pa, sulod sa samang 18-oras nga yugto, dihay 24 ka sunog, 12 ka pagkalumos, ug 6 ka paghikog; 17 ka menor de edad ang giabandonar; ug 23 ka patayng lawas ang nakaplagan. Ang mga taho nagpaila usab nga ang matag-adlaw nga aberids nga 260 ka awto gikawat panahon sa lima ka adlaw nga kasadyaan.
KAPELIGROHAN DIHA SA KADALANAN
Sumala sa The New York Times, ang siyudad sa New York mao “ang labing daotang siyudad sa nasod tungod sa mga panulis sa dalan.” Ang taho miingon usab nga ang mas daghang pagpatay gihimo sa New York City sulod sa 1989 kay sukad masukad, uban sa total nga 1,905 ka homisidio. Sulod sa unang duha ka bulan sa 1990, ang mga pagpatay maoy “abot sa 20 porsiento gikan sa samang yugto sa miaging tuig,” nga dili ihapon ang 87 ka tawo nga namatay sa gituyong sunog sa usa ka sosyal klab sa Bronx sa Marso. Sumala sa Times, ang mga awtoridad sa kapolisan miila nga ang ilang 25,500-membro nga kuwerpo sa kapolisan gikatag kaayo ug naglisod sa paghupot sa balaod ug kahusay diha sa kadalanan. Ang total nga gidaghanon sa 1989 nga krimen sa New York City nagaapil sa 542,932 ka krimen batok sa propiedad ug 169,487 ka krimen batok sa mga tawo.
MAHADLOK SILANG MOPAULI
Unsay nakab-ot latas sa katuigan sa daghan nga oras nga gigugol diha sa trabahoan alang sa nagdaghang Hapones nga kalalakin-an? Ang pagbati sa pagkanahilayo sa ilang mga pamilya ug pagkawala sa awtoridad ingong mga bana ug mga amahan. Ang usa ka surbi sa Fukoku Mutual Life Insurance Company nagpadayag nga 40 porsiento sa lalaking mga empliyado sa kinadagkoang mga korporasyon sa Hapon mopalabi nga dili mopauli labing menos kas-a sa usa ka semana. Dos-tersiya kanila ang magpalabay sa kagabhion nga mag-inom-inom kauban sa mga higala, ug un-tersiya nagainom nga inusara. Labi pang grabe, ang uban yanong mangawala. Ngani, ang National Police Agency misugilon sa Pagmata! nga ang mga suliran sa pamilya mao ang pangunang hinungdan sa daw kinabubut-ong pagkawala sa 46,577 ka lalaki nga ilang gipangita sa 1988.
WALAY KATARONGAN SA PAGSAULOG
“Si Stanley Matthews, ang labing inila Ingles nga bituon sa saker, ug ang bugtong gipasidunggan sa Knight of the Kingdom, wala makakaplag ug katarongan sa pagsaulog,” matud sa Brazilianong mantalaang O Estado de S.Paulo. “Iyang nakaplagang ang modernong paagi sa pagdula makapasubo kay ang kahimuot sa dula karon nawala na.” Si Matthews, kinsa mihunong sa iyang propesyonal nga karera sa saker sa 1965 sa edad nga 50, nakakaplag nga ang modernong mga magdudula walay maayong pamatasan ug moral nga mga hiyas ug gitiman-an sa kabangisan ug kadili-maunongon. “Ang modernong mga magdudula nagahimog mas daghang pawol kay sa akong panahon, ug ang dakong bahin sa kalingawan ug kahimuot wala na,” matud ni Matthews. “Ang tanan dako kaayog kausaban. Una sa Gubat sa Kalibotan II, kon modula ka sa nasyonal nga tem ug palagpoton, ikaw dili na gayod ipatawag pag-usab. Ikaw singgitan pa sa imong mga magdadayeg mismo.”
PAGPANULIS SA KOTSE
Kay daghan na kaayong kotse ang gitaoran sa kontra-kawat nga mga sistema, ang mga kawatan karon nagahimog laing paagi. “Kay dili na makabuak lang sa bentana una pa manehoon ang makina sa walay-nagbantay nga sakyanan ug paandaron kana, daghang kawatan ug kotse karon nagapalabi sa pagtulis sa wala-matahap nga mga motorista samtang sila nagabiyahe o nagalingkod diha sa ilang mga sakyanan,” nagtaho ang Saturday Star sa Johannesburg, South Africa. Ang mga kawatan nagpakaaron-ingnong mga polis diha sa mga sakyanan nga may nagkidlapkidlap asul nga mga kahayag. Human nila mapahunong ang ilang biktima, kawaton nila ang kotse nga may gition nga rebolber. Ang ubang kotse gikawat samtang ang mga drayber nanghunong diha sa mga suga sa trapiko o samtang gibuksan nila ang ilang mga kotse. Ang kapolisan nagtaho nga ang komersiyal nga mga sakyanan gitulis sa tuyo nga kawaton ang mga butang sa sulod ingon man ang sakyanan mismo. Nagpasidaan sila sa mga motorista sa pagsirado sa ilang mga pultahan, nga dili kaayo ipaubos ang mga bentana, ug mahimong mas alisto sa dihang nagahunong diha sa mga suga o sa mga senyal sa paghunong.
DILI-MAKIANGAYON NGA PANAG-INDIG?
Sukad sa 1928, ang Calaveras County sa California nagahimo sa tinuig nga bangga sa paglukso sa baki. Ang kadaghanan sa mga baki nga gipasalmot mao ang bullfrogs sa California, nga talagsa rang motimbang ug kapin sa tunga sa kilo. Apan ang usa ka tig-angkat ug langyawng mga hayop misulay sa pagpasalmot sa iyang mga baki diha sa bangga: ang higanteng mga baki gikan sa West Africa. Sila motimbang abot sa 7 kilos ug makaabot sa mga usa ka metro sa gitas-on. Ang rekord karon sa bangga maoy 6.5 metros nga gihimo sa tulo ka lukso; ang tig-angkat sa mga higanteng baki nag-ingon nga ang iyang mga baki makalukso nianang gilay-ona sa usa ra ka lukso. Ang mga organisador sa bangga milihok aron babagan ang mga higanteng baki sa pagsalmot sa bangga, nga nagtawag niana nga dili-makiangayon nga panag-indig. Sila mitutol usab nga ang mga higanteng baki basin magkaon sa mas gagmayng mga baki ug nga ang pipila basin molukso pagawas sa 11 metros nga nataran ug makaigo sa tumatan-aw.
GISUHOLANG KATABANG ALANG SA PAKIGBISOG BAHIN SA ABORSIYON
Ang Romano Katolikong mga obispo sa Tinipong Bansa nagsuhol sa usa ka hawod nga kompaniya sa public relations ug sa impluwensiyado sa politikanhong tigsurbi sa paghimog tibuok-nasod nga kampanya aron ang mga Katoliko ug mga dili-Katoliko mahaylo sa pagsupak sa mga aborsiyon. Latas sa sunod tulo ngadto lima ka tuig, nagadahom silang mogastog abot ug $5 milyon diha sa plano sa pangampanya. “Ang mga surbi nagapakita nga ang kadaghanang babaye, ug daghang Katolikong kababayen-an, nagasuportar sa katungod sa usa ka babaye sa usa ka limitadong kagawasan sa pagbatog aborsiyon,” nagtaho ang The New York Times.
PASANGIL SA USA KA HOMOSEKSUWAL
Usa ka batan-ong lalaki nga nag-atubang sa sumbong sa panglugos, malaw-ay nga pangatake, simpleng pangatake, ug supak-balaod nga paghupot gihukmang dili sad-an sa mga korte tapos nga ang testimonyo sa usa ka wala-dahomang saksi mitaganag usa ka pasangil. Ang saksing gihisgotan maoy usa ka Katolikong pari nga naasayn sa diosisis sa siyudad sa Pittsburgh, Pennsylvania, U.S.A. Sumala sa mantalaang National Catholic Reporter, “ang pari mitestigos nga siya ug ang sinumbong managtrato ug nagkauban sa dihang nahitabo kono ang panglugos.” Ingong resulta sa maong makapakurat publikong pag-angkon sa pagkahomoseksuwal, ang homoseksuwal nga pari gipahunong sa trabaho sa panahong walay tino.