Pagkagiyan sa Shabu—Ang Kahimtang sa Bata nga Wala Pa Matawo
SA DIHANG ang shabu cocaine gipailaila sa esena sa kalibotan sa sayong katuigan sa 1980, pipila lamang ka tiggamit ang nagtuo sa malaglagong mga epekto niini. Gawas pa, dili ba gitabako man kini diha sa gagmayng mga bildong-hunsoy o isagol sa tabako diha sa mga sigarilyo o marijuana? Ang hulongihong sa palibot mao nga ang shabu maoy luwas nga droga. Sa pagkamatuod mas barato kini kay sa heroina o sa laing klase sa cocaine. Ang mga tawo nga gamay ra ug suweldo makaabot sa pagpalit niana. Ang kalalim nga bation nga ipatungha sa shabu daw takos niini, bisan pila pay kantidad.
Ang dramatikong ebidensiya sa kapeligrohan sa shabu, hinunoa, milukso diha sa mga panid sa mga basahon sa medisina sa dihang ang mga mabdos nga tiggamit misugod sa pagpanganak ug mga bata nga naapektohan sa droga. Ang mga doktor misugod sa pagpasidaan sa mangilngig nga mga epekto sa shabu cocaine diha sa bata nga wala pa matawo. Ang gidaghanon sa may deperensiya nga mga bata, ang uban permamente nga pagkadaot, misugod sa pagsulbong sa matag paglabay sa tuig. “Sa dihang napopular ang shabu cocaine,” miingon ang usa ka doktor, “ang gidaghanon sa gagmay, masakitong mga bata misaka sa hilabihan.”
Diha sa dapit diin kaylap ang paggamit sa shabu, ang kaihapan nagpamatuod kaniya. Sumala sa pagsurbi sa 36-ka-ospital sa Tinipong Bansa sa 1988 sa National Association for Perinatal Addiction Research and Education, 11 porsiento sa mga bata nga bag-ong natawo sa U.S., o duolan sa 375,000 ka bata sa usa ka tuig, karon naladlad sa mga droga sa dihang gisabak. Ang The New York Times nagtaho nga tali sa 1986 ug 1988, “ang gidaghanon sa bag-ong natawong mga bata sa New York City nga nasulayan nga dunay droga—kadaghanan sa cocaine—halos upat ka pilo, nga misaka gikan sa 1,325 ngadto sa 5,088.”
Ang Mangilngig nga mga Epekto
“Ang mga inahang tiggamit ug shabu cocaine mao ang labing masakiton nga imong makita,” miingon si Dr. Richard Fulroth, usa ka espesyalista sa Standford University. “Moabot sila sa tukmang panahon nga sila manganak na, ug kulbaan ka sa paghulat sa pagtan-aw kon unsay imong makita.” Sagad ang nagaugmad diha sa tagoangkan sa tiggamit ug shabu dili maanindot. Ang shabu mopahinabog mga pagkalambre sa kaugatan sa bata, nagapugong sa importanteng pag-agi sa oksiheno ug sa mga sustansiya sa hataas nga mga panahon. Ang pagtubo sa bata diha sa tagoangkan, apil ang ulo ug gidak-on sa utok, madaot. Ang stroke ug kombulsiyon kanunay nga mahitabo, ug ang depektosong mga bato, ug mga kinatawo, mga tinai, ug taludtod basin mougmad. Anaa usab ang kapeligrohang matangtang ang inunlan gikan sa matris, nga mopatay sa bata nga gisabak ug makamatay sa inahan.
Sa dihang matawo ang shabu nga bata, ang mga doktor ug mga nars makakita ug makitang ebidensiya sa kadaot nga gipahinabo sa droga. Ang usa ka taho naghubit sa maong bata ingong “usa lamang ka tapak sa unod nga dunay samag-ukban nga gidak-ong ulo ug ang mga tiil samag mga tibugol.” Sa daghang higayon, mitaho ang magasing Discover, ang mga shabu nga bata nangatawo nga walay duha ka anlalabaw sa kamot.
Si Dr. Dan R. Griffith, sikolohista sa kaugmaran sa Northwestern University, miingon nga ang mga bata nga naladlad-sa-cocaine kasagarang matawo nga dunay “delikado kaayo, daling mabug-atan nga sistema sa nerbiyos.” Sila talandogon ug daling-masuko, motiyabaw dayon bisan sa gamay nga hinungdan. ‘Ang kalit nga kabanha o pag-usab sa posisyon, bisan sa pakig-estorya ug pagtan-aw sa bata, mopukaw ug dugay nga pagtiyabaw,’ miingon ang doktor. ‘Ang ubang dayag nga mga epekto sa kadaot sa droga sa bag-ong natawong bata,’ mibatbat si Dr. Griffith, ‘mao ang pag-ikyas sa bata pinaagi sa hinanok nga pagkatulog sa 90 porsiento sa ilang panahon aron sa pagtak-op sa ilang kaugalingon gikan sa pagpukaw sa gawas. Dili sila momata bisan kon ilisan, pakig-estoryahan, iduyanduyan, o maniobrahon ang lawas.’
Kining sakit sa sistema sa nerbiyos magpadayon sa daghang bulan, miingon ang doktor, busa mopahinabog mental ug pisikal nga kaguol sa inahan sa yugto dihang ang bugkos sa gugma ug panagsuoray kinahanglang ugmaron. “Ang bata mokiling sa pagpalayo gikan sa inahan ug masuk-anon kaayo kon siya mosulay sa pag-atiman sa iyang mga panginahanglan. Ang inahan mopalayo sa bata ug masuko kaniya sa dili pagbalos sa iyang mga pagtagad,” midugang ang doktor. Kining batasana sa bata ug ang kasuko sa inahan motultol kanunay sa pag-abuso sa bata.
Abandonadong mga Bag-ong Natawo
Sanglit peligroso man kaayo ang kahimtang sa bag-ong natawong mga bata, mokabat ug mga semana ug usahay mga bulan ang ilang pag-estar sa ospital. Kasagaran, hinunoa, ang dugay nga pag-estar dili maoy tungod sa kahimtang sa bata kondili sa tinamdan sa inahan ngadto sa iyang anak. Daghang higayon nga yanong biyaan sa inahan ang bata diha sa ospital, nagpahimo kaniya nga alatimanon sa siyudad. “Dili ako makasabot sa inahan nga dili mangutana bahin sa bata, nga dili na gayod mobalik pa pag-usab,” mireklamo ang usa ka nabalakang doktor. Ang uban dili gani magpabilin ug dugay nga igong makahatag ug ngalan sa bata. Ang mga nars mao nay mohatag ug ngalan alang kanila. “Ang labing katingalahan ug makalilisang nga bahin sa paggamit ug shabu cocaine,” miingon ang usa ka empliyado sa ospital nga nars, “mopatim-aw nga maoy nakadaot sa kinaiyahan sa pagkainahan.” Ang usa ka ospital nagpadala gani ug mga telegrama sa walay-interes nga mga ginikanan sa pagpapirma kanila sa mga tapos sa kamatayon nga mga papeles inigkamatay sa bata. Nakita ba nimo kini nga makakurat?
Tungod sa kadaghan ug trabaho sa mga nars sa ospital, kining mga bataa dili kahatagan sa gugma ug pagtagad nga ila kaayong gikinahanglan. Diha sa pila ka kaso kon walay makit-ang mga pamilya nga mosagop, ang matinagdanong mga tawo nga mahigugmaon ug bata nagaboluntaryo sa ilang panahon, pipila ka oras sa usa ka semana, sa pagbantay niining giabandonong mga bata. “Ilang pakan-on, laylayan, dulaan, ug duyanduyanon ug ilisan sila,” miingon ang usa ka trabahante. “Ilang gitagad sila samag ilang kaugalingong mga anak. Maayo kini alang sa mga bata. Ang uban kanila dugay na kaayo dinhi.”
Unsa may kaugmaon niining nadaot sa cocaine nga mga bata? Ang ilang ubos sa normal nga IQ mohatag ug suliran sa umaabot nga mga magtutudlo. “Tungod sa pagkadaot sa lawas ug sa kaugmaran,” miingon ang usa ka eksperto sa bata, “kining mga bataa mahimong suliran sa ilang kaugalingon ug sa katilingban sa 40 o 50 ka tuig.” Sa pagkamatuod, ang shabu nagahatag ug makita nga marka sa katilingban.