‘Kining Daotang Bisyo sa Pagtabako’

‘MAKAPIKAL sa mata, dulumtanan sa ilong, makadaot sa utok, peligroso sa mga baga.’

Gisulat duolan sa upat ka gatos ka tuig kanhi, kini nga paghubit maoy paghinapos sa batok-tabako nga manipesto nga nag-ulohang A Counterblaste to Tobacco, gipatik sa walay-lain kondili si King James 1 sa Inglaterra, ang tigpaluyo sa 1611 nga hubad sa Bibliya nga nailhang King James Version.

Unsay nakapukaw niini, ug unsang mga pagtulon-an ang atong makuha?

Medisinal ug Ubang mga Gamit

Sa dihang si Christopher Columbus mibalik sa Uropa human sa iyang pagduaw sa Amerika sa 1492, nagdala siya ug mga liso sa usa ka tanom nga gipakahamili sa Indian nga Amerikano tungod sa medisinal nga mga kinaiyahan niini. Sa ulahi, gipaila ni Nicholas Monardes ang tanom ingong tabaco (o, picielt, sumala sa mga Indian). Ang magdadaog nga mga Katsila nakahibalo sa bili niini alang sa tambal sa mga samad nga ilang giantos, ‘nakaayo ug dako kanila.’​—Joyful News Out of the New Found World, Ingles nga hubad ni John Frampton, 1577.

Apan ang laing gamit niining tanoma, hinunoa, ang nakapukaw sa pagtagad sa eksplorador. Si Monardes mibatbat:

‘Ang usa sa mga katingad-anan niini nga tanom, ug nga gidayeg pag-ayo, mao ang paagi sa paggamit niini sa mga Pari nga Indian. Kon adunay bisan unsang butang nga alatimanon taliwala sa mga Indian nga importante kaayo, diin kinahanglang mokonsulta ang mga pangulo sa ilang mga pari, ang ilang labing labaw nga Pari mokuha ug mga dahon sa Tabaco ug iitsa kini sa kalayo, ug hanggabon ang mga aso niini diha sa iyang baba ug sa iyang ilong pinaagig taas nga kuwako, ug sa paghanggab niana, natumba siya sa yuta, samag tawong patay, ug nagpabiling ingon niini, segun sa gidaghanon sa aso nga iyang nahanggab. Sa dihang miepekto ang tanom, siya naulian ug nakamata, ug hatagan sila sa ilang mga tubag, sumala sa mga panan-awon ug mga ilusyon nga iyang nakita. Sa samang paagi ang nahibilin sa mga Indian, alang sa ilang kalingawan, mohanggab sa aso sa Tabaco.’

Nailog ni Sir Walter Raleigh ang Virginia sa 1584. Sa dihang mitubo ang koloniya, ang kustombre sa Indian sa pagtabako napopular usab sa mga lalin. Balik sa Inglaterra, ‘si Raleigh mao ang nagpailaila sa batasan ug sa pagsuportar sa kulto,’ matud pa sa manalaysay nga si A. L. Rowse.

Ang “Counterblaste”

Ang misupak sa bag-ong nadiskobrehang batasan, hinunoa, walay lain kondili ang iyang hari, si James. Iyang gipatik ang sinulat aron sa pagpabantay sa iyang mga sakop sa mga kapeligrohan sa pagtabako.

‘Nga ang daghang mga pag-abuso niining daotang bisyo sa pagyupyop ug Tabacco labing maayong usisaon, maayo nga imong timbangtimbangon una ang sinugdanan niini, ug sa mga rason sa unang pagpasulod niini dinhi niining nasora.’ Sugod pa sa inila nga Counterblaste. Human girepaso kanang gitawag sa hari nga ‘baho ug dili-maayo’ nga kustombre sa paggamit sa aso sa tabako sa pagtambal sa mga sakit, naglista si James ug upat ka katarongan nga gigamit sa mga tawo sa pagpangatarongan sa ilang batasan:

1. Nga ang utok sa tawo bugnaw ug basa, ug busa, ang tanang uga ug init nga mga butang (sama sa aso sa tabako) maayo alang kanila.

2. Nga kining asoha, pinaagi sa init niini, kaisog, ug kinaiyanhong mga hiyas, makawala sa ulo ug tiyan sa mga sip-on ug ubo ug mga sakit sa tiyan.

3. Nga dili unta dawaton sa mga tawo ang kustombre kon wala pa nila madiskobrehi pinaagi sa paggamit nga kini maayo alang kanila.

4. Nga daghan ang naayo gikan sa sakit ug wala pay tawo ang nadaot gikan sa pagtabako.

Sumala sa kahayag sa modernong kahibalo sa siyensiya, ikaw sa walay duhaduha mouyon sa kontra-argumento ni James. Ang aso sa tabako dili lamang init ug uga, kondili, adunay ‘usa ka makahilong kinaiyahan duyog sa kainit niini.’ ‘Walay kaayohang makuha ang paghingos sa aso niini aron maayo ang sip-on ug ubo sama sa pagkaon ug karne ug pag-inom ug ilimnon nga makabutod sa tiyan aron mapugngan nga dili mosakit ang kutokuto!’ Ang ubang mga tawo tingali moangkon nga nagtabako sa daghan nang katuigan nga walay nahitabong daotang epekto, apan nagpahimo ba kana nga maayo ang pagtabako?

Si James kusganong nangatarongan nga ‘bisan pag ang tigulang nga mga pampam nagpatuo nga ang ilang taas nga kinabuhi maoy tungod sa ilang imoral nga mga buhat, ilang gisalikway ang kamatuoran nga daghang mga pampam ang nangamatay nga wala sa panahon’ gikan sa pagkatakod nila sa mga sakit nga napasa sa sekso. Ug komosta ang tigulang nga mga palahubog kinsa nagtuo nga ilang napatas-an ang ilang mga adlaw ‘tungod sa ilang samag-baboy nga pagkaon’ apan wala gayod magpalandong kon pila ang nangamatay sa ‘pagpatuyang ug inom sa dili pa sila makaabot sa katunga sa edad’?

Mga Kasal-anan ug Kakawangan

Human nga napildi ang mga argumento nga pabor sa pagtabako, gikuha sunod ni James ang pagtagad sa ‘mga sala ug mga kakawangan’ nga nahimo sa mga tawo nga tigtabako. Ilado taliwala kanila, siya miingon, mao ang sala sa pangibog sa unod. Dili kontento sa paghingos sa gamayng aso sa tabako, ang kadaghanan mangita pag dugang. Sa pagkamatuod, ang pagkagiyan sa nikotena maoy kasagaran na nga hitabo.

Ug komosta ang ‘mga kakawangan’? Gibombahan ni James ang tigtabako niining argumentoha: ‘Dili ba dakong kakawangan ug kahugawan nga diha sa lamesa, usa ka dapit sa pagtahod, magyupyop ka ug hugaw nga aso ug baho, magpabulhot ug aso, naghugaw sa hangin, samtang gikaligotgotan sa uban nga presente ang maong batasan?’

Daw nahibalo sa daghang kapeligrohan sa panglawas nga ginaatubang sa tigtabako, si James nangatarongan: ‘Sa pagkamatuod mas kosena pang tan-awon ang komedor tungod sa aso, ug bisan pa gihimo niining kosena sa kasagaran ang ginhawaan sa mga lalaki, naghugaw ug nagdaot niana, pinaagi sa grasahon ug lanahon nga matang sa anuus, sama sa makita diha sa ubang kusog nga tigyupyop ug Tobacco human nga sila buksan inigkamatay nila.’

Sa pagtapos sa iyang argumentoha, si James mipadayon: ‘Kini dili lamang maoy usa ka dako nga kakawangan kondili kini maoy usa ka dakong pagbiaybiay sa maayong mga gasa sa Diyos, nga ang katam-is sa gininhawa sa tawo, ingon nga maayong gasa sa Diyos, tuyoon sa pagdaot pinaagi niining baho nga aso!’

[Hulagway sa panid 13]

King James I

[Credit Line]

Ashmolean Museum, Oxford

[Hulagway sa panid 13]

Sir Walter Raleigh

[Credit Line]

Courtesy of the Trustees of The British Museum