Pagpaniid sa Kalibotan

PAKIGRELASYON SA MGA KLERO UBAN SA MGA SAKOP SA PAROKYA

Nakaplagan diha sa upat ka tuig nga pagtuon taliwala sa mga klero sa Tinipong Bansa nga 1 gikan sa matag 10 ka ministro sa paroko miadmiter nga “nakaagi ug pakigrelasyon sa sakop sa iyang kongregasyon,” mitaho ang Ecumenical Press Service (ang serbisyo sa balita sa Konsilyo sa Kalibotan sa mga Simbahan). Sumala ni Propesor Karen Lebacqz, usa ka tigdukiduki sa pagtuon, ang mga klero nag-ingon nga “ang kasuod sa panahon sa pagpanambag maoy mitultol sa seksuwal nga mga relasyon.” Busa, siya mitambag nga ang mga klero kinahanglang manambag sa adlaw, diha sa opisina. Nianang paagiha, matud pa ni Propesor Lebacqz, ‘ang mga tintasyon sa seksuwal nga relasyon mamenosan.’ Dugang pa, siya midugang nga ang ‘mga sesyon sa pagpanambag nga giapilan ug kapin sa usa ka membro sa pamilya makatabang usab.’

ANG AIDS NAGAKAYLAP PAAMIHANAN

Dihang nabukas ang mga utlanan sa Sidlakan ug Kasadpang Uropa, ang mga kahimtang hinog na alang sa usa ka kalit nga pagkaylap sa AIDS ngadto sa Sidlakang Uropa, nagpasidaan ang direktor sa programa may labot sa AIDS sa World Health Organization. “Dili ka makalaom nga respetohan sa sakit ang mga utlanan sa nasod, ug ang mga kalihokan sa mga tawo sa pagngadto-nganhi nagpahanap sa mga utlanan,” siya miingon. Siya nagbanabana nga 500,000 ka Uropanhon nga taga Sidlakan karong adlawa nagadala sa virus nga nagapahinabog AIDS, ug nga tali sa 10,000 ug 30,000 ka Uropanhon nga taga Sidlakan tingali natakdan na sa makamatayng virus. Apil na niini ang gatos-gatos ka bata nga taga Romania nga natakdan tungod sa hugawng mga dagom ug mga pag-abuno sa hugawng dugo. Sumala sa International Herald Tribune sa Paris, ang mga doktor karon nag-ingon nga kapin sa 95 porsiento niadtong nakadawat sa nahugawan ug AIDS nga mga pag-abuno sa dugo matakdan sa virus sa AIDS.

INTELEHENTING MGA BATA

Ang mga siyentipiko hanas na kaayo sa pagtino sa mga abilidad sa bag-ong natawo, “nga maoy nagtultol sa pag-ila sa bag-ong natawong bata ingong ‘may katakos nga masuso,’” mitaho ang The Times, usa ka mantalaan sa London. “Sukwahi sa gituohan, ang mga bata mangatawo nga intelihente kaayo.” Ang bag-ong nangatawong mga bata makaila dayon sa ilang makita. Ang usa sa mga tigdukiduki, si Dr. Alan Slater, sa Exeter Univerity, nag-ingon: “Ang mga bata makakat-on mahitungod sa kalibotan sukad sa gutlo nga sila matawo. Ang bag-ong masuso makaila sa iyang inahan ug sa uban pinaagi sa makita, sa tingog, ug baho. Ang ebidensiya nagpunting usab sa daghang makat-onan diha sa matris.” Ang The Times nag-ingon nga ubay-ubayng internasyonal nga mga pagdukiduki nagpakita nga ang mga bata “dili kay usa lamang ka bangan sa mga reaksiyon nga naghulat nga pakaonon” ug sa sayo kaayo nga edad, ang mga masuso makahimo sa buluhaton pinaagi sa pagplano imbes sa panaghap.

POLUSYON SA GANGES

Alang sa Hindu, ang 2,400 ka kilometrong gitas-on nga Ganges mao ang labing balaang suba sa India. Kada tuig libolibong mga patayng lawas ginasunog diha sa daplin sa suba diha sa daoban nga hinimo sa kahoy, ug ang mga abo sa rituwal nga paagi isabwag diha sa suba. Apan tungod sa kakulang ug kahoy ug salapi, tinagpulo ka libong mga patayng lawas nga wala pa kaayo maugdaw ginalabay diha sa mga tubig. Kining mga lawasa, apil sa dili-maisip nga mga patayng lawas sa mananap, maoy nagapahinabo sa seryosong kapeligrohan sa panglawas. Ang reporter sa Delhi alang sa The Times sa London mitaho: “Ang mga lawas nga namurot, nga gitugdonan ug mga buwitri, nagalutawlutaw samtang ang mga Hindu nga perigrino nagatimpasaw ug nagaduladula sa baho ug balaang tubig.” Diha sa usa ka paningkamot sa pagsulbad sa krisis, ang kagamhanan sa Uttar Pradesh nagapanalipod ug nagapasanay sa mga bao nga mokaon ug karne nga lumad sa suba. “Ang bata pa nga [mga bao] magsugod pinaagi sa pagkaon sa gamayng dunot nga unod ug isda. Sa anam-anam sila mobalhin ngadto sa mga patayng lawas,” matud pa sa hepe sa tigbantay sa kaihalasan. Apan, siya miingon, dili sila peligroso sa mga maglalangoy.

MGA GANG SA UNIBERSIDAD

Ang mga gang sa mga batan-on nga armado sa mga posil, mga kutsilyo, mga atsa, ug bisan asido nga ilang ihasmag sa ilang mga biktima​—daw makahahadlok kini nga pamation gikan sa lugar sa mga barong-barong sa siyudad, apan kini dili. Sumala sa magasing Newswatch sa Nigeria, ang kadaghanang mga membro niining maong mga gang maoy mga estudyante sa kolehiyo nga gikan sa sapiang mga pamilya ug giatake ang sistema sa unibersidad sa Nigeria.” Ang magasin nag-ingon nga kining maong mga gang maoy membro sa mga praternidad sa kolehiyo ug ang uban nagahimog mangilngig ug mga rituwal sa kulto. Ang mga opisyal sa unibersidad nag-ingon nga ang kadaghanang mga estudyante nga membro sa gang nagtuo nga sila dili-madutlan sa balaod tungod sa ilang sosyal nga kahimtang.

NAGAKAWALANG MGA KALAMAKAN

Ang Canada adunay duolan sa upat ka bahin sa mga kalamakan, kalasakan, ug kadal-osan sa kalibotan. Hinunoa, “bisan pa sa nagatubong kaamgohan nga ang mga kalamakan sa Canada maoy usa ka hinungdanong bahin sa palibot,” sila tulin nga nagakawala, sumala sa usa ka taho sa The Globe and Mail sa Toronto. Ang mga polisa sa agrikultura ug sa ekonomiya nagadasig sa mga mag-uuma sa pag-abuno sa mga kalamakan sa pagpauswag sa produksiyon. Apan, ang mga kalamakan maoy labaw pa kay sa puy-anan sa ihalas nga mga mananap. Sila nagaobra ingong mga tigsala sa polusyon sa tubig ug ingong mga panagang sa pagkankan sa yuta, ug sila tingali may maayong mga epekto pa sa klima. Ang mga kalamakan ginaingon nga nakaamot sa daghang pag-ulan.

ANG HAMPAK SA COCAINE

Kadtong naghunahuna nga makalilisang na ang numero sa senemanang tiggamit ug cocaine sa Tinipong Bansa sumala sa opisyal nga pagbanabana nga mikabat ug 860,000 nakurat sa miaging Mayo 1990. Ang taho sa Senado sa U.S. nag-ingon nga ang aktuwal nga numero maoy duol sa 2.2 ka milyon. Kana nagkahulogan nga hapit 1 sa matag 100 ka Amerikano maoy ‘grabeng mga giyanon sa cocaine,’ nga maoy gingalan sa mga tigdukiduki sa mga tawo nga nagagamit ug cocaine labing menos kas-a sa usa ka semana. Ang New York State, sumala sa taho, nanguna sa listahan nga usa sa matag 40 ka tawo nga nagagamit kanunay ug cocaine. Kining mga numeroha nag-apil niadtong kinsa nagagamit sa isog nga produkto sa cocaine nga gitawag crack.

NABIHAG SA PLASTIK

“Ang mga taga Canada nabihag sa plastik,” matud pa sa The Toronto Star, usa ka mantalaan sa Canada. Ang Star nagtawag sa inanay nga pagdaghan sa mga transaksiyon pinaagi sa credit card sa Canada ingong “pagmahalay uban sa utang.” “Duolan sa katunga sa tanang mga taga Canada dili dayon mobayad sa ilang nautang pinaagig credit card sa hustong panahon aron malikayan ang taas nga interes,” nga gikan sa 20 ngadto sa 29 porsiento. Ang maong singil sa interes nakapildi sa mga taga Canada ug duolan sa usa ka libo ka milyong dolyares sa usa ka tuig. “Magsugod ang problema kon ang mga tawo dili-realistiko nianang dili nila maabot. . . . Ang ubang mga tawo maalakansi tungod kay sila dili makapugong sa pagpalit aron sa paghatag sa ilang kaugalingon ug maayo pagbati,” matud pa sa Star. Ang direktor sa serbisyo sa pagtambag bahin sa utang sa Toronto nagarekomendar kanunay nga ang maong mga mamamalit nga dili makapugong “mangitag tabang gikan sa usa ka sikolohista.”

MGA TRANSEKSUWAL SA ALEMANYA

“Adunay mga 30,000 ngadto sa 50,000 ka transeksuwal sa Pederal nga Republika sa Alemanya, apan ang tinuod nga numero wala gayod mahibaloi ug tingali mas taas pa,” mitaho ang mantalaan sa Alemanya nga Bremer Nachrichten dili pa dugay. Ang mga transeksuwal nga gustong magpailis sa ilang sekso, nga gustong mailhan ug mahimong mga sakop sa kaatbang nga sekso, masubsob nga mopili sa operasyon aron maduol sila sa ilang tumong. Ang panahon sa paghulat alang sa maong operasyon diha sa usa ka ospital sa Alemanya maoy kapin sa usa ka tuig. Ang Brewer Nachrichten nag-ingon usab nga “ubay-ubay“ nga gidaghanon niining mga nagpaopera sa ilang sekso maoy mga babaye nga gustong mahimong mga lalaki. Samtang ang mga babaye nagaatubang ug dayag (ug dili-mabuntog) nga mga kakulian sa operasyon, ang mga lalaki may mga problema usab. Ang ilang mga bungot magpadayon sa pagtubo bisan pa sa operasyon ug mga tambal nga hormone, nga nagkinahanglag mga tuig alang sa masakit nga pag-ibot sa mga buhok.

MGA KATUNGOD SA MGA TIGLIBODLIBOD

Ang karaang mga dalan nga nagdani sa mga tawo sa paglibodlibod sa mga kabakiliran, sa kaumahan nga gipadiran ug mga bato, ug sa kalugotan sa kabanikanhan sa Inglaterra nahimong sentro sa pagtagad tungod sa nagdako nga kabingkilan tali sa mga tiglakaw-lakaw ug sa mga tag-iyag yuta. Gilantaw nga pribilehiyo sa tanan sa daghang kasiglohan, ang pagbaktas sa mga dalan-dalan diha sa pribadong mga yuta gipakig-awayan sa Inglaterra balik pa sa katuigan sa 1930 sa dihang gialihan sa mga mag-uuma ang mga dalan-dalan nga nagtadlas sa ilang yuta. Ang mga tigsuroy-suroy nagpundok ug miprotesta, ug gipasa ang pormal nga mga balaod sa pagpanalipod sa ilang katungod sa pagsuroy-suroy. Apan ang panag-away nagpadayon. Karon, ang kagamhanan nagbanabana nga dos-tersiya sa 174,000 ka kilometro sa mga dalan-dalan gialihan ug mga barbed wire ug mga pananom. Ang mga Tigsuroy-suroy nga Asosasyon nagagamit ug ‘mga sekretarya sa dalan-dalan’ sa pagyagyag sa maong mga paglapas. Ang mga mag-uuma, sa ilang bahin, nagreklamo nga gisulong sa mga tigsuroy-suroy ang ilang pribasiya, nagatugaw sa mga binuhi, ug nagadaot sa mga pananom.