Mga Produktong Gamit-Labay Nahimong Basurang Dili-Madugta

ANG dili pagtagad sa krisis sa basura ug kon unsay nagpahinabo niini mao ang pagbali-wala sa mga batasan sa labay ug labay nga katilingban. Pananglitan, nakita ba nimo ang toalyang mga papel sa kosena nga mas maayong kapilian kay sa mga panapton? Pulihan ba nimo ang serbilyeta ug mga lino sa panahon sa pagpangaon? Kon ikaw adunay anak nga nagagamit pa ug lampin, nakagamit ka ba ug lampin nga ilabay sa usa ka gamit kay sa panaptong mga lampin? Nakita ba nimo nga ang gamit-labay nga mga labaha ug mga kamera kombinyente kaayong paliton? Pipila lamang ka batan-on karong adlawa ang nagagamit ug pluma sa pagsulat; mga bolpen, ang uban ikalabay ug ang uban may ikalabay nga mga kapsula, mipuli sa ilang dapit. Ang mga kompaniya namalit ug mga bolpen sa linibo. Ang mga tigpaanunsiyo nanghatag niini sa minilyon.

Ang mga order sa tsa, kape, mga ilimnong cola, milk shakes, ug mga fast-food hamburger nga dalhon sa gawas wala na isulod sa mga basong papel ug sa mga trey nga papel. Ang mga sudlanang polystyrene naghimo kanilang wala na sa uso. Adunay plastik nga mga kutsilyo, tinidor, ug mga kutsara, ang tanan ibasura human sa usa ka paggamit. Ang gidaghanon ug nagkalainlaing kombinyenteng mga gamit nga ilabay walay kataposan. “Kita nangahimong katilingban nga tiglabay,” miingon ang direktor sa New York State Division of Solid Waste. “Kinahanglang bag-ohon nato ang atong mga paagi.”

Unsay ikasulti may labot sa mga botelyang plastik sa gatas inay kay sa bildo; mga sapatos nga plastik inay kay sa panit ug goma; mga kapote nga plastik inay kay sa dili-masuphag tubig nga natural nga mga lanot? Tingali ang ubang mga magbabasa nahibulong kon sa unsang paagi nagaobra ang kalibotan sa wala pa ang panahon sa mga plastik. Matikdi, usab, ang naglinyang mga produkto diha sa dagko kaayong mga sudlanan, nga nagasinggit kanimo gikan sa mga estante sa mga supermarket ug bisan diin nga ginabaligya ang pinutos nga mga produkto. Ang katuigan sa mga kompiyuter​—nga nagpagawas sa linibo ka minilyong mga panid sa papel​—nagdugang sa dako nang kamada sa papel nga nahimong bukid ang gitas-on.

Pila sa mga kahasol nga andam kita sa pag-antos aron makakitag diyutayng kahupayan gikan niining nagatubong suliran sa basura? Bisan sa mga Amerikano lamang nga nagalabay diha sa ilang basurahan ug gibanabanang 4.3 ka milyong gamit-labay nga mga pluma ug 5.4 ka milyong gamit-labay nga mga labaha sa usa ka kasarangang adlaw, wala gayoy kalagmitan nga kining katilingbana moatras ug tunga sa siglo sa wala pa ang panahon sa mga plastik ug sa high-tech nga mga gamit nga igalabay, bisan pag ang bili nga atong ibayad alang niining mga butanga makalipong.

Sama ang ikaingon sa gamit-labay nga mga lampin. “Kapin sa 16 ka bilyong lampin, nga nasudlan sa gibanabanang 2.8 ka milyong tonilada sa hugaw ug ihi, ang ginalabay kada tuig ngadto sa nagkagamay nga gidaghanon sa mga laboganan palibot sa nasod,” mitaho ang The New York Times. Kapin sa 4,275,000 ka toniladang linabay nga mga lampin makapabuka sa mata. “Kini maoy usa ka hingpit nga kaso,” miingon ang usa ka eksperto sa Washington may labot sa solidong biya, “diin kita nagagamit ug mga produktong gamit-labay nga mas mahal pa kay sa mga produktong magamit pag-usab, makadaot pa sa palibot ug makahurot sa dili-kapulihan nga kahinguhaan.” Ang mga ginikanan andam ba sa pag-antos sa mga kahasol sa paglaba sa mga lampin sa ilang mga anak o magpalaba? Alang sa kadaghanan, imposible ang kalibotan nga walay mga lampin nga ilabay sa usa ka paggamit.

Ang mga lampin nga igalabay nahimong usa ka simbolo sa mga tig-amping sa palibot sa tibuok suliran sa basura. “Ang grabe pa,” misulat ang U.S.News & World Report, “sa matag usa ka plastik nga lampin nga himoon sukad nga sila unang gipailaila niadtong 1961 anaa gihapon; moabot ug 500 ka tuig nga kini madugta.”

Ang mga eksperto sa palibot ug mga opisyales sa gobyerno, hinunoa, nag-ingon nga kinahanglang usbon nato ang atong mga batasan kay kon dili kita igalubong nga buhi sa atong kaugalingong basura. Ang modernong mga produktong ilabay sa usa ka paggamit tingali makatabang sa mga tiggamit, apan sila maoy bomba sa mga laboganan ug basura sa yuta. Walay kataposan ang makita alang sa kinabuhi sa linabayng mga plastik. Sukwahi sa kasagarang kaalam, ang 350 ka milyong libras sa papel nga ginalabay matag adlaw sa mga Amerikano ug sa tonilada pa sa tibuok kalibotan dili madunot ug madugta diha sa mga laboganan bisan nalubong na sa toniladang basura sa daghang katuigan. Ang mga mantalaan nga nakalot diha sa mga laboganan human nga nalubong sa kapin sa 35 ka tuig mabasa gihapon sama sa adlaw nga sila gipatik.

Ang Suliran sa Pagresiklo

Gikasulat nga adunay upat lamang ka paagi sa pag-atiman sa basura: “Ilubong kini, sunogon kini, iresiklo kini​—o kaha dili maghimog daghan niini.” Ang nalubong nga basura diha sa mga labayanan dili lamang ngil-ad sa panan-aw sa mga tawong nagpuyo sa duol apan nahimong hulga sa panglawas. Samtang ang mga biya madugta diha sa mga laboganan, mopatungha kinig walay-kolor, walay-baho, makasunog nga gas nga gitawag methane. Kon dili makontrolar, ang methane mokanat sa ilalom sa yuta gikan sa laboganan, nga mopatay sa mga tanom, mosuhop ngadto sa duol nga mga tinukod, ug mobuto kon maduslitan. Diha sa pila ka kaso kamatayon ang miresulta. Ang mga tangke sa tubig sa ilalom sa yuta, o mga tuboran sa tubig, nameligro sa dihang ang delikadong mga kemikal motuhop sa yuta ug makahugaw sa abiyo sa tubig sa tawo.

Ang suliran sa naresiklong papel nga newsprint, ilabina, mao ang pagkadaghang suplay niini. “Ang imbentaryo sa biya nga mantalaan hilabihan ka daghan,” miingon ang tigpamaba sa American Paper Institute. “Ang mga pabrika sa papel ug mga negosyante sa papel adunay pundo sa ilang mga bodega nga kapin sa usa ka milyong toniladang mga mantalaan, nga nagahawas sa ikatulo sa usa ka bahin sa produksiyon sa papel sa usa ka tuig. Moabot ang panahon nga ang luna sa bodega puno na kaayo.” Ingong sangpotanan niining hilabihan ka daghang papel, ang kadaghanang mga siyudad nga nagadawat ug $40 sa usa ka tonilada sa ilang papel sa miaging tuig karon nagabayad na sa ilang mga kontraktor ug $25 sa usa ka tonilada sa paghakot niini​—aron sunogon o ilabay sa mga laboganan.

Unsay ikaingon alang sa mga plastik? “Ang mga industriya sa plastik naningkamot sa pagpaluyo sa pagresiklo, ang kadaghanan maoy tungod sa kahadlok nga ang iyang nagkatag nga mga produkto basin ug idili unya,” miingon ang U.S.News & World Report. Ang mga botelyang plastik, pananglitan, mahimong himoog lanot alang sa paghimog mga alpombrang polyester, ihal-op sa mga parka o dyaket, ug sa daghan pang mga butang. Ang industriya, hinunoa, kinahanglang mabalaka sa iyang pumapalit. Ang pipila ka dapit nakapasa na ug balaod nga nagdili sa paggamit ug sa pagbaligya sa tanang mga produkto sa polystyrene ug PVC (polyvinyl chloride) diha sa mga tindahag pagkaon nga namaligyag binuok. Ang pagdili naglakip sa plastik nga bag sa groseriya, mga basong polystyrene ug mga bandeha sa karne, ug ang polystyrene nga mga sudlanan nga gisudlan sa mga hamburger sa fast-food.

Gibanabana nga kapin sa 75 porsiento sa solidong biya sa lungsod sa Tinipong Bansa mahimong iresiklo. Apan, tungod sa walay-pagtagad sa publiko ug sa kakulang sa teknolohiya, kining maong posibilidad wala karon makab-ot. “Ang pagresiklo nagasulod sa labing delikadong yugto,” miingon ang usa ka eksperto sa pagresiklo. “Daghang kagamhanan magkaproblema sa pagwagtang sa basura.”

Daghang opisyales nag-ingon nga ang pagsunog sa basura diha sa dagko kaayong mga sunoganan sa lungsod mao ang sulbad. Apan dinhi na usab, motungha ang mga suliran. Ang mga tig-amping sa palibot nagpasidaan nga ang pagsunog sa mga plastik ug ubang basura mopagawas ug makahilong mga kemikal, lakip ang dioxin, ngadto sa hangin. “Palandonga lang ang usa ka sunoganan ingong usa ka pabrika sa dioxin,” miingon ang usa ka iladong tig-amping sa palibot. “Ang mga sunoganan mopagawas usab ug toniladang agiw nga nahugawan sa tingga ug cadmium,” mitaho ang Newsweek nga magasin. Ang singgit madunggan gikan sa mga lungsoranon nga nagpuyo duol sa giplanohang mga lugar nga sunoganan. Walay usa nga gusto kanila diha sa iyang duol. Sila nakita ingong usa ka kapeligrohan sa panglawas ug sa palibot. Busa ang krisis sa basura nagakadako. Aduna bay usa nga nakabaton sa tubag?