Pagsulbad sa Sobrang Basura—Pinaagig “Compost”
SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA PINLANDIA
SAMTANG nagtipun-og ang basura sa katawhan, kini nahimong usa sa labing lisod sulbaron nga mga problema sa atong panahon. Ang modernong teknolohiya, bisan tuod maayo kaayong mopatunghag basura, dayag nga walay mahimo sa paghipos niini. Ang dayag, karaang mga solusyon punog mga problema. Sanglit ang pagdapog ug basura makahugaw sa duol nga tuboran sa tubig, daghang nasod ang napugos sa pagsira sa mga tambakanag basura. Ug ang pagsunog sa basura magbuga ug makahilong mga kemikal ug magbilin ug abo, nga parehong mohatag ug mga problema sa paghipos niini. Ang high-tech nga mga sunoganan dili popular sa daghang dapit.
Unsay nahibiling kapilian? Ang pipila nagsugyot ug kinaiyanhong paagi sa paghipos sa tibuok nga biya—usa ka matang sa biyolohikanhong “kalayo” nga gitawag ug pag-compost. Sama sa kalayo, ang pag-compost magdugta sa organikong mga butang nga mopatunghag ikaduhang produkto, nga magpagawas ug init sa panahon sa proseso. Ang ikaduhang produkto sa pag-compost mapuslanon. Ang mga gas ug init mahimong gamiton ingong mga tinubdan sa enerhiya. Ug ang ubang solido ikaduhang produkto, sama sa humus, maoy usa ka mapuslanong abuno sa yuta sa pagpanguma.
Ang pag-compost nagkapopular. Sa Pinlandia, pananglitan, ang lungsod sa Korsholm ug ang sikbit nga dakbayan niini nga Vaasa nakatukod ug modernong planta sa pagproseso sa basura nga nagagamit sa pag-compost. Ang mga nagdesinyo sa planta nakakitag mga paagi sa pagsulbad sa duha ka problema sa maong dapit nga kas-a ra. Nihit ang kuhaanan sa graba alang sa konstruksiyon ug paggamag mga dalan. Busa, mitungha ang ideya sa pagpabuto sa usa ka lapad, 40 metros ka giladmong bangag nga salog sa bato. Human nakapatunghag hilabihan ka daghang graba, ang bangag nahimong usa ka maayong dapit alang sa dakong bioreactor o gamit nga magpadugta sa makadaot nga substansiya aron maproseso ang basura sa munisipyo. Ang pagkanalibotan ug tibuok nga bato nakatabang sa reactor sa pagpabilin diha sa way-kausaban nga temperatura nga gikinahanglan kaayo sa proseso sa permentasyon.
Ang resulta? Sa dakong sukod, kining modernong planta nakasulbad sa problema sa basura sa rehiyon. Nakuhaan niini ang gidaghanon sa basura ug 75 porsiento ug ang timbang ug 66 porsiento. Sa unsang paagi kini nahimong posible? Atong duawon ang planta.
Usa ka Talagsaong Planta sa Pagproseso sa Basura
Ang among unang impresyon pag-abot mao nga kining lugara dili sama sa kasagarang tambakanag basura. Walay mga ilaga, ug walay baho. Dinhi ang pagdumala sa basura daw laing mapuslanong industriya lamang.
Unang gipakita kanamo sa manedyer sa planta ang usa ka tsart nga nagsaysay kon unsay nagakahitabo sa planta. Ang duha-ka-lakang nga proseso nagpamenos sa kadaghanan sa gidak-on ug gidaghanon sa basura—moagi una kini sa pag-compost ug dayon sa pagpadunot. Sa pag-compost, ang basura padugtaon nga dunay hangin; sa pagpadugta, kini moagig permentasyon nga dili pahanginan. Apan una magsugod ang bisan hain niining mga proseso, ang basura dugmokon.
Gikan sa bintana sa lawak nga may gamit sa pagkontrol, among nakita ang usa ka trak sa basura nga nag-atras diha sa usa ka dakong pultahan. Gidapog niini ang basura diha sa usa ka dako pormag-embodo nga bangag, diin sa usa ka koriya naghungit niini diha sa makinang tiggilis. Ang dagkong mga butang, sama sa mga kaha sa bisikleta, mga ligid sa kotse, mga tambutso, ug daghang piraso sa plastik, kuhaon sa crane. Gipatin-aw sa among tiggiya nga sa dihang may ilabayng daang mga repridyeretor ug mga freezer, kini ipaayo ug dayon ibaligya ngadto sa dili kaayo ugmad nga mga nasod.
Human sa unang pagdugmok, ang basura moagi sa usa ka salaan diin ang tanang butang nga dili moabot ug duha ka pulgada ka gamay mahulog. Mga katunga kini sa basura, ug kini moagi ngadto sa unang lakang sa biyolohikanhong pagproseso niini, ang pag-compost. Himoon kini sa usa ka dakong tangke diin ang nadugmok nga basura isagol sa lapok gikan sa planta nga nagproseso sa hugawng-inagas sa siyudad.
“Sa gihimo kini nga proseso, anaa kanunay sa among hunahuna ang kalikopan,” matod sa among tiggiya, “busa, amo ganing ilain ang abog nga motungha gikan sa pagdugmok. Dugang pa, among pahuypan ug hangin ang tangke sa pag-compost (bayokbokan) diin ang miksklada sa basura ug lapok isagol pag-ayo ug initon sa labing menos 40 grado Celsius [104 grado Fahrenheit]. Grabe kaayo ang baho sa hangin nga mohungaw tungod sa pagkadugta kon dili una namo ipaagi kini sa salaan.”
Human sa usa o duha ka adlaw diha sa tangke sa pag-compost, ang mga materyal mosulod sa pangunang 130-piye nga gitas-ong biogas reactor. Unsay mahitabo dinhi? Buweno, ang organikong mga sangkap niining maong miksklada padugtaon sa gagmitoyng mga mikrobyo nga mabuhi lamang niining walay-oksihenong palibot. Kining maong ang-ang sa proseso gitawag, sa yanong pagkasulti, pagpadunot. Moabot kinig 15 ka adlaw sa 35 grado Celsius. Ang kataposang mga produkto mao ang biogas ug tapok nga humus, nga mga 85 hangtod 90 porsiento ang tubig. Kadaghanan niining tubiga pugaon ug ibalik sa reactor.
Apan unsay nahitabo sa katunga sa basura nga wala molusot sa salaan? Ang among giya miingon nga kining bahina daling masunog tungod kay pulos papel ug mga plastik ang sulod niini. Apan aron luwas nga masunog ang basura nagkinahanglag temperatura nga kapin sa 1,000 grado Celsius—ug walay ingon niini nga sunoganan sa duol. “Mao kanay katarongan kon nganong among dugmokon pag-usab ang nahibiling basura ug ihungit kinig balik ngadto sa proseso,” matod niya. “Tinuod nga ang biyolohikal nga proseso dili makaarang sa pagbungkag sa mga plastik, apan papel ang kadaghanan sa basura, nga sa ulahi mahimong sangkap sa humus.”
Unsay napatungha niining komplikadong proseso? Ang among tiggiya mitubag: “Sa dakong bahin duha ka produkto ang among makuha, sangkap nga humos ug biogas. Among ibaligya ang tapok nga humus sa pagpatambok sa mga tanamang kahoy ug sagbot ug pagtambak sa mga dapoganan nga wala na gamita. Dako ang panginahanglan alang niini karon tungod kay daghang daang dapoganan ang gisira na. Sa umaabot among tan-awon kon magamit kini sa agrikultura human makuha ang mga bildo ug mga plastik. Ang biogas nasudlan ug 60 porsientong methane ug 40 porsientong carbon dioxide. Kon kalidad ang hisgotan parehas kini sa natural nga gas ug magamit sa samang paagi. May sistema kami sa linya sa tubo aron maapod-apod kini sa kinaduolang industriyal nga mga planta.”
Komosta man ang mga problema sa bug-at nga mga puthaw diha sa basura ug ang lapok? Ang among tiggiya mipadayon: “Kining bug-at nga mga puthaw maipon ug maayo sa tubig. Busa, maoy among tinguha, sa umaabot, sa pagpalit ug hiraminta alang sa pagkuha sa bug-at nga mga puthaw gikan sa tubig. Sa ingon ang among produkto mahimong magamit sa tanang katuyoan. Kon maghisgot kita bahin sa umaabot, isulti ko kaninyo ang akong pangandoy, nga unta klasiklasihon sa tanang panimalay ang ilang basura aron kami walay madawat nga bildo, mga plastik, ni puthaw. Kanang tanan mahimong iresiklo. Bisan ang sentetikong mga panapton, mga plastik, ug goma maresiklo.”
Ang planta dunay kapasidad sa pagproseso sa basura nga mapatungha sa 100,000 ka tawo. Importante kini sa Pinlandia. Sa tuig 2000, nagplano kining nasora sa paggamit sa halos katunga sa basura niini—hilaw man nga mga materyales o enerhiya.
Ang among pagpasiyo nakahatag kanamo ug lig-ong pamatuod nga posibleng may mahimo labot sa pagdaghan sa basura. Ang matag usa kanato makakooperar sa bisan unsang mga balaod sa pagresiklo nga gipatuman sa dapit nga atong gipuy-an. Hinunoa, una namo biyai ang among giya, nangutana kami kon duna bay daghang planta nga nagprosesog basura nga sama ka epektibo niini. “Lisod kining isulti,” mitubag ang among giya. “Wala akoy nahibaloang laing planta nga sama niini. Tingali mas dako ang problema sa daghang dapit mao nga walay nangahas sa pagsulay niini.”